Kako su Apostoli Umrli :: Religija ~ Filozofija ~ Sociologija

Arhimandrit JUSTIN Popović

ŽITIJE I STRADANjE SVETOG APOSTOLA I EVANGELISTA MATEJA

SVETI apostol i evangelist Matej, sin Alfejev, drukcije nazivan Levije,[1] zivljase u Galilejskom gradu Kapernaumu.[2] On bese covek imucan i po zanimanju carinik.[3] Jednom, u vreme boravka Svog u Kapernaumu, Gospod Hristos podje k moru, pracen narodom. Prolazeci on vide Mateja gde sedi na carini[4] i rece mu: "Hajde za mnom!"

Cuvsi ove reci ne samo telesnim usima nego i usima srca, Matej ustade odmah, i ostavivsi sve podje za Hristom. U radosti svojoj Matej priredi Gospodu kod kuce svoje veliku cast. Gospod blagi ne odbi poziv i udje u dom Matejev. Dodjose k Mateju i mnogi susedi njegovi, i prijatelji, i poznanici, – sve sami carinici i gresnici -, i sedjahu za trpezom zajedno sa Gospodom Isusom. A behu tamo i neki od knjizevnika[5] i fariseja.[6] Videvsi da se Gospod ne gnusa carinika i gresnika, Hero sedi zajedno s njima za trpezom, oni roptahu i govorahu ucenicima Njegovim: Zasto ucitelj vas s carinicima i gresnicima jede i pije? – A Gospod cuvsi takve reci njihove rece im: He trebaju zdravi lekara nego bolesni. Ja nisam dosao da dozovem pravednike no gresnike na pokajanje.[7]

Od toga vremena Matej ostavi sve i sva, podje za Gospodom Hristom, i kao verni ucenik vise se ne odvajase od Njega. Uckoro zatim on se udostoji da bude uvrscen u Dvanaestoricu apostola.[8] Zajedno sa drugim ucenicima Matej pracase Gospoda na Njegovim putovanjima po Galileji i Judeji, slusajuci Njegovo Bozansko ucenje, gledajuci Njegova bezbrojna cudesa, a ponekad i ucestvujuci u njima. Naoruzan od Gospoda cudotvornom bozanskom silom, on sa ostalim apostolima hodjase k izgubljenim ovcama doma Izrailjeva, propovedajuci im Evandjelje Carstva Bozjeg, isceljujuci bolesne, izgoneci djavole, cisteci gubave, vaskrsavajuci mrtve. On bese ocevidac i svedok: i Spasiteljevog zivota, i Spasiteljeve krsne smrti, i Spasiteljevog vaskrsenja, i Spasiteljevog vaznesenja na nebo.

Posle silaska Svetoga Duha na apostole, sveti Matej spocetka ostade u Palestini, zajedno sa drugim apostolima propovedajuci Evandjelje u Jerusalimu i njegovoj okolini. Ali nastupi vreme kada se apostolima valjalo razici iz Jerusalima po raznim narodima, radi obracenja njihovog veri Hristovoj. Pred odlazak svetog Mateja iz Jerusalima, jerusalimski hriscani iz Jevreja molise ga da im ostavi pismeno izlozena dela i ucenje Gospoda Hrista. Ovoj molbi se pridruzise i ostali apostoli koji se u to vreme nalazahu u Jerusalimu. I sveti Matej, odazivajuci se ovoj opstoj zelji, napisa Evandjelje osam godina po Vaznesenju Hristovom.[9]

Otputovavsi iz Jerusalima, sveti apostol Matej propovedase Evandjelje u mnogim zemljama. Blagovesteci Hrista on proputova Makedoniju, Siriju, Persiju, Parciju i Midiju, i svu Etiopiju s kraja – nakraj, na koju mu pade kocka, i prosveti je svetloscu poznanja svetog Evandjelja.[10] Vodjen Duhom Svetim on naposletku dodje u zemlju ljudozdera, k narodu crnokoznom i zveropodobnom, i udje u njihov grad, zvan Mirmeni. Tu on, obrativsi nekoliko dusa ka Gospodu, postavi im za episkopa svoga saputnika Platona, i sagradi im malu crkvu. Sam pak uzidje na tamosnju obliznju goru, i boravljase na njoj u postu, moleci se usrdno Bogu da Gospod obrati taj neznabozni narod. I javi My se Gospod u obliku prekrasnog mladica sa zezlom u desnoj ruci, nazva mu Boga, i dajuci mu taj zezal naredi mu da sidje sa gore ipobode zezal blizu vrata crkve koju je on sagradio. Pritom mu Gospod govorase: Ovaj zezal ce mojom silom pustiti korenje, izrasti u visoko drvo, i to drvo ce doneti izobilan rod, koji ce velicinom i sladoscu prevazilaziti svekoliko drugo voce a iz korena njegova izbice izvor vode ciste. Koji god se od ljudozdera izmije u toj vodi, dobice lepotu lica; i koji god okusi od tog ploda, odbacice zversku narav i postace dobar i krotak covek.

Primivsi zezal iz ruke Gospodnje, Matej sidje sa gore, i podje u grad da izvrsi sto mu bi naredjeno. Knez pak toga grada Fulvijan imadjase zenu i sina koji oboje behu djavoimani. Susrevsi apostola na putu, oni vikahu na njega divljim i pokvarenjackim glasovima, da bi ga uplasili. I govorahu: Ko te posla ovamo sa tim zezlom na pogibao nasu? – Apostol zapreti dusima necistim i izagna ih; a isceljeni se poklonise apostolu i krotko idjahu za njim. Saznavsi za njegov dolazak, episkop Platon ga srete sa klirom, i usavsi u grad, i priblizivsi se k crkvi, ucini kako mu bi naredjeno: pobode u zemlju zezal dat mu od Gospoda, – i tog casa, na ocigled sviju, zezal postade veliko drvo, pusti iz sebe grane pune lisca, i pojavi se na njemu prekrasan rod, krupan i sladak, i izbi iz korena izvor vode. Svi koji to gledahu divljahu se; sav grad se sleze na takvo cudo, i jedjahu slatki rod sa toga drveta, i pijahu cistu vodu. A sveti apostol Matej, stojeci na uzvisici, propovedase skupljenim ljudima rec Bozju na njihovom jeziku; i odmah svi poverovase u Gospoda, i krsti ih sveti apostol u cudotvornom izvoru onom. Najpre on krsti isceljenu od duha zlog knezevu zenu sa sinom njenim, pa onda sav narod koji verova u Hrista. I svi krstivsi se ljudozderi, po reci Gospodnjoj, izlazahu iz vode prekrasni licem i beli. I dobijahu oni ne samo telesnu no i dusevnu belinu i krasotu, skidajuci starog coveka i oblaceci se u novog coveka – Hrista.

Doznavsi sta se dogodilo, knez se najpre obradova isceljenju svoje supruge i sina. Ali zatim, huskan od djavola, on se razgnjevi na apostola zato sto sav narod hrli k njemu ostavljajuci bogove svoje, i namisli da ga pogubi. Medjutim, apostolu se te noci javi Spasitelj nalazuci mu da bude neustrasiv i obecavajuci da ce biti s njim u nevolji koja nailazi. Kada svanu i apostol u crkvi sa vernima pojase hvalu Bogu, knez posla cetiri coveka da ga uhvate. No kada vojnici dodjose do hrama Gospodnjeg, njih tog casa obavi tama, i ovi jedva uspese da se vrate natrag. Upitani, zasto ne dovedose Mateja, oni odgovorise: Miga cusmo gde govori, ali ga ne mogosmo videti i uhvatiti. – To jos vise razjari kneza Fulvijana i on posla veliki broj vojnika sa oruzjem, naredivsi im da silom dovedu Mateja; a ako se ko bude usprotivio i stitio Mateja, takvoga ubiti. Ali, i ovi se vojnici vratise bez icega. Jer kada se priblizise hramu, nebeska svetlost obasja apostola, i vojnici, ne buduci. u stanju gledati na njega, strahovito se uplasise, pobacase oruzje, pa pobegose i ispricase knezu sta im se dogodi. Uzasno razjaren i besan, knez podje sa svekolikim mnostvom slugu svojih, zeleci da sam uhvati apostola. No kad se priblizi apostolu on iznenada oslepi, i iskase da ga ko vodi. I tada poce on moliti apostola da mu oprosti greh i da mu prosveti oslepljene oci. Apostol, satvorivsi krsni znak na knezeve oci, darova mu progledanje. Knez progleda, no samo telesnim ocima a ne i dusevnim, jer ga zloca bese oslepila, i tako veliko cudo on pripisivase ne Bozjoj sili vec vradzbinama. I on, uzevsi apostola za ruku, povede ga k svome dvorcu, kao da hoce da mu ukaze postovanje, a y srcu svom vec bese odlucio da apostola Gospodnja spali u ognju kao madjionicara. No apostol, provideci tajne srca njegova i zlu nameru njegovu, izoblici kneza, govoreci: Mucitelju umiljati, zasto ne privodis kraju ono sto si namislio o meni? Cini sto ti Satana metnu u srce, a ja sam, kao sto vidis, gotov da sve pretrpim za Boga mog.

Tada knez naredi vojnicima da svetog Mateja dohvate i rasprostru na zemlji poledjuske, pa da mu ruke i noge cvrsto prikuju klincima za zemlju. Kada to bi ucinjeno, sluge onda, po muciteljevom naredjenju, nakupise mnogo suvog granja i pruca, donese smole i sumpora, pa sve to metnuse na svetog Mateja i zapalise. No kad se oganj razgore u veliku vatru, i svi misljahu da je apostol Hristov vec izgoreo, oganj se iznenada ohladi i plamen se u rosu pretvori, i sveti Matej se pojavi ziv i nepovredjen slaveci Boga. Videvsi to, sav se narod prepade od tolikog cuda i uznese hvalu apostolovom Bogu. Medjutim knez se jos vise razjari. He hoteci da prizna da je Bozija sila Hristovog propovednika sacuvala zivot i nepovredjenog od ognja, on bezakonicki optuzivase pravednika nazivajuci ga vracarom. I govorase: Matej vradzbinama ugasi oganj i ostade u njemu ziv.

Zatim knez naredi da se donese jos vise drva, granja i pruca, naslaze na Mateja, zapali i odozgo zaliva smolom. A naredi on te donese i dvanaest zlatnih bogova njegovih, poredja ih oko ognja, i prizivase ih u pomoc da oni silom svojom ucine da se Matej ne izbavi od plamena nego da se pretvori u pepeo. Medjutim apostol se i u plamenu moljase Gospodu, da pokaze nepobedivu silu Svoju, obelodani nemoc bogova neznabozackih, i posrami one koji se uzdaju u njih. I iznenada se plamen ognjeni sa strahovitom tutnjavom ustremi na zlatne idole, i oni se istopise od ognja kao vosak, i mnogi neverni koji stajahu unaokolo bise opaljeni; a iz rastopljenih idola izidje plamen u obliku zmije i stade vijati kneza tako da on ne Moraine pobeci i opasnost izbeci dok sa smirenom molbom ne zavapi ka apostolu da ga izbavi od pogibije. Apostol zapreti ognju, i plamen se odmah ugasi i oblicje ognjene zmije isceze. I knez htede da s cescu izvede iz ognja svetog apostola, ali on, satvorivsi molitvu, predade svetu dusu svoju u ruke Gospodu.[11] Tada knez naredi da se donese zlatan odar i na njemu polozi cesno apostolovo telo nepovredjeno od ognja, i obukavsi ga u skupocene odezde, uze na ramena sa svojim velmozama i unese u svoj dvorac. No on jos ne imadjase savrsenu veru, zato i naredi da se izradi zelezni sanduk, u njega polozi telo svetog apostola, sanduk sa svih strana potpuno zalemi olovom, pa baci u more, Pritom rece svojim velikasima: Ako Onaj koji je Mateja sacuvao u ognju citavim, sacuva njega i u vodi nepotonljivim, onda je On vaistinu Jedini Bog, i mi cemo se klanjati Njemu, ostavivsi sve bogove nase koji ne uzmogose izbaviti sebe od sagorenja u ognju.

Posto zelezni sanduk sa cesnim mostima bi bacen u Mope, sveti apostol se nocu javi episkopu Platonu, govoreci: "Sutra otidi na morsku obalu s istocne strane knezevog dvorca, i tamo uzmi moje mosti koje su iznesene na kopno".

Kada svanu, episkop pracen mnostvom vernih otide na ukazano mesto i nadje zelezni sanduk sa mostima svetog apostola Mateja, kao sto mu bi u vidjenju receno. A knez, saznavsi za to, ode tamo i sam sa svojim velikasima, i ovoga puta istinski poverova u Gospoda naseg Isusa Hrista, i gromoglasno ispovedi da je On Jedini Istiniti Bog, koji slugu Svoga Mateja sacuva nepovredjenim kako za zivota u ognju tako i u vodi posle smrti. I pripadajuci k sanduku sa mostima svetog apostola, moljase od svetog apostola oprostaj za grehe svoje koje ucini prema njemu, i svesrdno zeljase da se krsti. Episkop Platon, videci knezevu veru i usrdno moljenje, oglasi ga, i naucivsi ga svetoj veri, krsti ga. No kada mu pri krstenju metnu ruku svoju na glavu i htede mu nadenuti ime, dodje glas s neba koji govorase: "Nadeni mu ime ne Fulvijan vec Matej".

Dobivsi na taj nacin pri krstenju apostolovo ime, knez se potrudi da bude podrazavalac i apostolovih dela: on ubrzo svoju knezevsku vlast predade drugome, odrece se sujete sveta, predade se molitvi u crkvi Bozjoj, i bi udostojen prezviterskog cina od strane episkopa Platona. A kad nakon tri godine episkop umre, javi se prezviteru Mateju, bivsem knezu, sveti apostol Matej i usavetova ga da primi episkopski presto posle blazenoga Platona. Primivsi episkopstvo, Matej se izvrsno potrudi u propovedanju Blagovesti Hristove, i odvrativsi mnoge od idolopoklonstva privede ih k Bogu. Zatim, posle dugog bogougodnog zivota, on i sam otide k Bogu, i predstojeci sa svetim evangelistom Matejem prestolu Bozju, moli za nas Gospoda, da i mi budemo naslednici vecnog Carstva Bozijeg. Amin.

NAPOMENE:

1. Mk. 2, 14; Mt. 9, 9; Lk. 5, 27.
2. Kapernaum – maleni grad na severozapadnoj obali Genisaretskog Jezera ili Tiverijadskog Mora, u Galileji. Sada rusevina tog grada pod imenom Tel-Tum.
3. Carinik – tojest zakupac i skupljac poreza, carine, trosarine, ili mitar. Carinici su postavljani od Rimskih vlasti da ubiraju porez n ostale dazbine od Jevreja. Pri obavljanju tih poslova, carinici cu obicno upotrebljavali sve moguce mere, da sto vise koristi izvuku za sebe licno. Koristoljubivi i bezobzirni, mitari su smatrani od Jevreja za izdajnike svoje zemlje, svoga naroda i Boga. Gresnik, neznabozac i mitar – kod Jevreja je znacilo jedno isto; govoriti s njima, smatralo se za greh; druziti se s njima, smatrano je za oskvrnjenje, mada je i medjy njima bilo dobrih i bogobojazljivih ljudi.
4. Carina – mesto za naplacivanje dazbina, carine, trosarine od karavana koji su prolazili primorskim putem, i od ladjara za prevozenje robe morem.
5. Kod Jevreja su se nazivali knjizevnicima ljudi visokog knjiznog obrazovanja, i najuceniji medju Jevrejima: oni su tumacili zakon, javno ucili i poucavali narod zakonu; nazivali su se ravini i zakonoucitelji; poznavaoci zakona, oni su resavali sporna pitanja, zamrsene poslove, koji su zahtevali poznavanje zakona i prakticno iskustvo; pisci n pisari, koji su sluzili u sinagogama i sinedrionima. Ovi uceni Jevreji opisuju se u Novom Zavetu kao poseban stalez, razlicit od fariseja; no u isto vreme oni cesto istupaju zajedno sa farisejima. Vecina knjizevnika bila je slepo privrzena mnogim predanjima, koja nisu bila u duhu Bozjeg Zakona, lazno tumacila Bozji Zakon, i bila slepi vodj naroda, radeci za slavu od ljudi.
6. Fariseji – jedna od Jevrejskih sekti; pojavila se u II i III veku pre Hrista. Farisej znaci izdvojeni, narociti, posebni. Taj naziv dobili, jer su se starali da se odlikuju narocitom revnoscu za Zakon. U toku vremena, pomocu raznih tumacenja i dopuna Zakona obrazovalo se mnostvo predanja, koja su se prvenstveno odnosila na spoljasnju, obrednu stranu Zakona. Pridajuci svima otackim predanjima i obicajima istu bozansku vaznost kao i Mojsijevom Zakonu, fariseji su sacinjavali posebnu klasu ljudi, i da bi lakse sacuvali otacka predanja, oni su izbegavali opstenje sa ostalim narodom. Narod pak gledao je na njih kao na ljude narocite, kao na stroge revnitelje Zakona koji se staraju da podrze u narodu veru i poboznost, i odnosio se prema njima sa dubokim postovanjem. Medjutim, pod spoljasnjom pravednoscu i obrednom revnoscu fariseja tajilo se najodvratnije licemerstvo, najhladnokrvnija bezdusnost i najnemoralnija delatnost. Zato je Gospod Hristos karao i osudjivao njih vise negoli ma koju drugu vrstu ljudi.
7. Lk. 5, 27-32; Mt. 9, 9-13; Mk. 2, 14-17.
8. Mt. 10, 1-42; Mk. 3, 13-19; Lk. 6, 14-16.
9. Sveti Matej napisao je Evandjelje oko 41. godine posle Hrista. To je bila prva po vremenu svestena knjiga izmedju svih knjiga Novoga Zaveta, i zato zauzima prvo mesto. Sveti Matej je napisao Evandjelje na jevrejskom jeziku, koje je ubrzo prevedeno na grcki, i na grckom doslo do nas, dok se ono na jevrejskom izgubilo.
10. Sirija – zapadna oblast Male Azije, pruzala se od Sredozemnog Mora do Eufrata. Persija – u juznom delu Iranskih ravnica, izmedju reke Tigra, Persijskog Zaliva i Kaspijskog Mora. Midija – zapadni Aeo Irana, na jugu od Kaspijskog Mora: sa zapada granicila Asirijom i Velikom Jermenijom, s juga Persijom, sa istoka Parcijom. Parcija – prostrana zemlja u Aziji: na jugoistoku od Kaspijskog Mora, i dalje na istok do Indijskog Mora. Etiopija – u Africi, na jugu od Egipta, gde su sada Nubija i Abisinija.
11. Sveti apostol i evangelist Matej prestavio se oko 60. godine posle Hrista.