Lepota prirodnog položaja San Sebastijana, grada koji se svojim zlatnim, peščanim plažama spušta ka zalivu La Konča (La Concha), omeđenog brdima - Monte Iheldo (Monte Igeldo) i Monte Urgulj (Monte Urgull), sa čijeg vrha ga posmatra statua Hrista, može se uporediti samo sa jednim gradom na svetu - sa Rio de Žaneirom.

Iako se ime grada pominje još u srednjovekovnim izvorima, istorijat urbanog razvoja današnjeg naselja započeo je u 19. veku, posle velikog požara iz 1813. godine. San Sebastijan ili Donostija, u prevodu na baskijski jezik, tokom srednjeg veka, zbog svog izuzetnog geografskog položaja, koristio se kao ratna i trgovačka luka.

Godina od koje zvanično počinje istorija San Sebastijana je 1180, kada je u okviru kraljevine Navare osnovan grad pod današnjim imenom, a u blizini manastira iz 11. veka, posvećenog svetom Sebastijanu.

Naredni događaj od velikog istorijskog značaja za njegov razvoj usledio je početkom 13. veka, kada je San Sebastijan, u vreme Alfonsa VIII, kralja Kastilje, pripojen ovoj daleko moćnijoj srednjevekovnoj državi.

Tokom vekova koji su usledili, grad koji je u međuvremenu dobio i posebne trgovačke povlastice, razvijao se, pre svega, kao centar lučke trgovine, ali u 15. veku susedni Bilbao počinje da preuzima njegovu ulogu. Usledila su teška vremena, tokom kojih je, usled mnogobrojnih ratova San Sebastijan više puta bio spaljivan do temelja, a zatim ponovo građen.

Kako je andaluzijska luka Sevilja preuzela vodeću ulogu luke za trgovinu sa novim kolonijama u Americi, njegov trgovački značaj postepeno je gubio svoju pređašnju ulogu. U kratkom periodu, početkom 18. veka, biva osvojen od strane Francuza, koji grade fortifikacioni sistem, a nakon manje od jednog veka, Napoleonove trupe ponovo ulaze u njega.

Usled bitaka za prevlast nad gradom, koje su zatim vođene između portugalsko-engleske vojske i Francuza, 1813. godine grad je nakon velikog požara koji je tom prilikom izbio, još jednom do temelja uništen. Prva obnova skromnijeg obima počela je već nakon tri godine, a prema urbanističkom planu koji je izradio Pedro Manuel de Ugartemendija.

Pravi procvat San Sebastijan počinje da doživljava tek nakon 1863. godine, kada su porušene stare gradske zidine, nakon čega je na osnovu urbanističkog plana Antonija Kortasara počeo da poprima svoj današnji oblik.

U okviru ovog plana grad je dobio sasvim nove stambene četvrti, avenije, šetališta, trgove, mostove, engleske vrtove, kao i železničku mrežu. U periodu koji se u evropskoj istoriji naziva bel epok, od kraja 19. veka, pa do izbijanja Prvog svetskog rata, grad se nesmanjenim intenzitetom razvija i postaje omiljeno letovalište evropske aristokratije, kao i samog španskog dvora.

Tokom Prvog svetskog rata, u San Sebastijanu su, između ostalih, utočište našli članovi ruske carske dinastije Romanovih, Lav Trocki, Moris Ravel, Mata Hari, kao i mnogi drugi pripadnici svetskog džet-seta toga doba. Nakon završetka Španskog građanskog rata, Franko je u ovom gradu provodio svako leto, nikada ga ne nazivajući njegovim baskijskim imenom - Donostijom.

I pored toga što je San Sebastijan dovoljno mali da se sve njegove znamenitosti mogu videti za svega nekoliko dana, on je, ipak, mesto stvoreno za uživanje, tako da bi, ukoliko ste u mogućnosti, trebalo da u njemu provedete makar nedelju dana. Čak i više, kako biste obišli čitavu Baskiju, gradove poput Bilbaoa, Vitorije i Pamplone u okolini ili Bijarica i Bajona u Francuskoj.

Kako se život Donostije tokom dana seli iz jednog dela grada u drugi, idealno bi bilo da upoznavanje grada započnete jutarnjim kupanjem na jednoj od dve besprekorno održavane gradske plaže od zlatno-žućkastog peska, koje se prostiru duž čitavog zaliva Ondareta (Ondaretta) ili La Konča (La Concha).


Rano jutro je najbolji period za kupanje u San Sebastijanu, kako zbog štetnog sunčevog zračenja, tako i zbog gužve na plažama, koje tokom popodnevnih sati u špicu turističke sezone mogu da budu zaista nepodnošljive. U sredini samog zaliva nalazi se ostrvce Santa Klara (Santa Clara), koje je u srednjem veku služilo kao karantin za hodočasnike obolele od kuge, koji su kroz San Sebastijan prolazili na putu za Santjago de Kompostelo u Galiciji. Tokom jednog od svojih hodočašća, na njemu je u 13. veku boravio sveti Franja Asiški, oporavljajući se od zapaljenja pluća.

Kao na dlanu, iz obližnje palate Miramar (Palacio de Miramar), letnje rezidencije kraljice Marije Kristine, vide se ostrvo, zaliv La Konča, nazvan školjkom zbog svog oblika, brda Iheldo i Urgulj. Ova vrtovima okružena palata, izgrađena krajem 19. veka u stilu engleskog romantizma, danas se koristi kao konferencijski centar.

Krećući se dalje, niz plažu Ondareta doći ćete do jednog od najprepoznatljivijih modernih simbola grada - Češljeva vetra (Peines de Viento), serije gigantskih skulptura Eduarda Čiljide, postavljenih u stenje pokraj obale, koje tako harmonizovane sa prirodnim ambijentom, izložene stalnim udarima okeanskih talasa deluju veoma upečatljivo.

Zatim se starinskom uspinjačom možete popeti na brdo Iheldo, na čijem se vrhu nalazi zabavni park iz 1913. godine. Odatle, možete sa terase nekog od restorana uz kafu uživati u spektakularnim pogledima koji se pružaju na San Sebastijan i njegov zaliv.

Sa vrha brda trebaće vam svega petnaestak munuta da stignete do centra grada na suprotnoj strani zaliva.

Ovim delom grada, nastalim u okviru Kortasarovog plana, dominira 75 metara visok toranj gradske katedrale, posvećene Hristu dobrom pastiru. Ova neogotička građevina okružena je stambenim zgradama sa slikovitim fasadama, oblikovanim u ar nuvo stilu, raspoređenim u pravilne blokove gradske četvrti Amara, u čijim se ulicama nalazi veliki broj prodavnica visoke mode.

Nedaleko odatle nalazi se veliki bulevar, duž kojeg su se nekada prostirale gradske zidine, a koji danas odvaja stari deo grada - Parte Vjehu (Parte Vieja) od elegantnih, simetričnih blokova zgrada nastalih Kortasarovom vizijom.

Najmonumentalnije zdanje ovog dela grada - Ajuntamjento (Ayuntamiento), to jest gradska većnica, smešteno na kraju avenije, a u blizini obale, originalno je izgrađeno kao kazino. Naime, ovu građevinu u stilu akademizma, sa fasadama od žutog peščara, izgradila je gradska uprava 1882, za potrebe gradskog kazina, a po uzoru na zgrade velikih kazina po evropskim letovalištima.

Novcem koji se iz njega slivao u gradsku kasu, finansirani su drugi projekti razvoja grada, poput šetališta Paseo Nuevo (Paseo Nuevo). Svoje zlatno doba kazino San Sebastijana doživeo je u vreme Prvog svetskog rata, kada je, zbog zatvaranja većine francuskih kockarnica postao najveći u Evropi, a njegovi tadašnji posetioci bile svetski poznate filmske zvezde, umetnici, i bogataši.

Nedaleko od današnje gradske većnice, u pravcu stare luke, nalazi se neobična, modernistička zgrada Kraljevskog nautičkog kluba (Real Club Naútico) u obliku broda.

Radi se o antologijskom delu španske racionalističke arhitekture iz 1929. godine, izvedenom po zamisli Hozea Manuela Ajsapurue. Iza Nautičkog kluba nalazi se stara luka Donostije, sa mnoštvom usidrenih ribarskih brodića, te u njoj imate osećaj da se nalazite u nekom malom ribarskom mestu španske kantabrijske obale, a ne u jednom mondenskom letovalištu.

Na kraju luke nalazi se gradski akvarijum, ispred koga se obično tiskaju stotine turista, ali će vaše strpljenje biti nagrađeno fantastičnim doživljajem šetnje kroz podvodni svet staklenim tunelom.

Ako odlučite da produžite kejom Paseo Nuevo, koji oivičava brdo Urgulj, stići ćete do druge strane starog dela grada i ušća reke Urumea u okean. Pogled se odatle pruža na novi kulturni i kongresni centar Kursal (Kursaal), čije radikalno arhitektonsko rešenje, svedeno na formu kvadra iskošenih ivica izaziva oprečne reakcije u javnosti.
Da biste do njega došli, potrebno je da pređete most Zuriola (Zurriola), sa karakterističnim svetiljkama u obliku obeliska sa sferičnim lampama na vrhu, čiji je eklektični dizajn koji kombinuje ar nuvo i ekspresionizam zamisao Viktora Arane.

Pored njega, postoje još dva mosta preko reke Urumea, nastala u okviru Kortasarovog plana, izgrađena sa ciljem da spoje deo grada na levoj obali sa novim naseljem Gros na drugoj strani.

Ako šetnju nastavite još nekoliko stotina metara uzvodno, put će vas dovesti do pozorišta Viktorije Euhenije (Victoria Eugenia), preko puta kojeg se nalazi hotel Marije Kristine (María Cristina), najluksuzniji u gradu.

Obe građevine nastale su u okviru integralne zamisli, prema nacrtu francuskog arhitekte Šarla Meira, kome su prethodno bili povereni projekti pariskog i madridskog hotela Ritz.

Predvečerje je period dana kao stvoren za uspon na brdo Urgulj, sa čijeg se vrha može uživati u zalasku sunca i panorami zaliva La Konča. Tu se takođe nalazi i skromna tvrđava Santa Kruz de la Mota (Santa Cruz de La Mota), izgrađena tokom 18. veka, u okviru koje se nalazi kapela.

Stari deo grada najzanimljiviji je uveče, kada se u njegove uske uličice slivaju reke turista, željnih, pre svega, dobre hrane i noćnog provoda. Na njegovoj relativno maloj površini nalaze se neke od najznačajnijih gradskih znamenitosti, poput barokne crkve Svete Marije Elize (Santa María Eliza) iz 18. veka, zgrade dominikanskog samostana u stilu pozne gotike u kojoj se danas nalazi muzej San Telmo ili trga De la Konstitusijon (Plaza de la Constitución).

Kao i u svakom španskom gradu, na ovom, u prošlosti glavnom gradskom trgu, odvijao se sav gradski život, pa su tako, na njemu održavana krunisanja, koride, proglašavani ustanci, čak i obavljane egzekucije giljotinom, u vreme francuske uprave.

Grad stvoren pre više od jednog veka, sa ciljem da ugodi posetiocima, tek po zalasku sunca počinje da živi punim plućima, tako da bi preporuka bila da dan završite u nekom od brojnih restorana, pinčos barova, noćnih klubova, ili na njegovim ulicama.

Atmosfera zna da bude naročito uzavrela tokom letnjeg festivala Semana Grande, koji se održava u avgustu, kada se po gradskim ulicama odvijaju razna dešavanja, poput priredbi, koncerata tradicionalne muzike, a koji se na kraju večeri završavaju vatrometom.

Prava je šteta što se za veliku većinu naših ljudi doživljaj Španije uglavnom završava posetom Madridu ili Barseloni, dok ostali delovi ove zemlje, kao i nadaleko čuveni gradovi na atlantskoj obali ovog dela Evrope ostaju nezapaženi, čak i potpuno nepoznati.

Ako već imate priliku da boravite u ovoj zemlji, odvojite makar nekoliko dana za posetu San Sebastijanu, biseru španske atlantske obale, a u koji ćete, bez svake sumnje poželeti da se vratite, čim jednom osetite sve njegove čari.

Izvor: B92