Tibet, koji mnogi nazivaju još i Zemljom snega, jedno je od najnepristupačnijih i najskrovitijih područja na svetu. S juga, zapada i severa okružen je masivnim planinskim lancima, koji su u proseku visoki od 6.000 do 8.000 metara. Uprkos nepovoljnom geografskom položaju i saobraćajnoj izolovanosti, tu se potpuno samostalno razvila jedna od najvećih svetskih civilizacija.

Površina Tibeta je 1.221.600 kvadratnih kilometara i vrlo je retko naseljen, ima oko 2,2 miliona stanovnika. Glavni grad je Lasa (Lhasa), koji se nalazi na nadmorskoj visini od 6.000 metara i najviši je glavni grad na svetu. Do 1959. godine Lasa je bila glavni grad nezavisne države, a pošto je Tibet došao pod kinesku upravu, danas je ona administrativno i upravno središte autonomne oblasti te zemlje. Lasa danas ima oko 200.000 stanovnika, pretežno Tibetanaca i posle aneksije naseljenih Kineza.

Uz Lasu, na Tibetu postoje još tri veća grada - Šigatse (Shigatse), Kamdo (Chamdo) i Derge (Derge). Ova velika zemlja podeljena je na tri administrativna područja. Na jugoistoku se nalazi provincija Kam, na severu pokrajina Amdo (u njoj je rođen 1935. godine i sadašnji, 14. dalaj-lama, Tenzin Guatso), a u središnjem Tibetu nalazi se provincija U-tsang, u kojoj se nalazi i sama Lasa. Lasa je u 7. veku postao glavni grad tada ujedinjene države Tibet. Iz njega su zemljom do 17. veka vladali kraljevi, a posle toga redom dalaj-lame sve do 1959. godine, kada današnji 14. dalaj-lama pod okriljem noći napušta grad i odlazi u izgnanstvo u Indiju, zajedno sa svojih 100.000 sunarodnika, uglavnom sveštenika i državnih službenika.

Kinezi su aspiracije prema Tibetu pokazivali još u vreme carskih dinastija, a posebno nakon što je poslednji carski suveren Pu Ji početkom 20. veka svrgnut s vlasti i uspostavljena republika. Britanci su, nakon što su 1903. godine pod zapovedništvom pukovnika lorda Fransisa Janghasbenda (Francis Younghousband) ušli u Lasu, nastojali da Tibet i Kinu pomire, tačnije da smanje kineske apetite prema Tibetu, to jest velikoj površini koju ova zemlja zauzima. Posle završetka Drugog svetskog rata, kada je Mao Cedung preuzeo vlast u Kini, a Čang Kaj Šek pobegao na Tajvan, komunisti počinju opasno da prete još uvek feudalnoj, ali miroljubivoj tibetanskoj državi, koja do 1950. godine nije imala ni vojsku. U zemlji u kojoj su lov i ribolov smatrani najnižim zanimanjima, zbog nasilja nad životinjama, usled sleđenja Budine doktrine ahimse (nenasilja) od strane većine Tibetanaca, oružje i oružani sukobi su bili nepoznanica.

Uzaludni su bili svi apeli svetskim vođama da se zaustavi pretnja Tibetu od strane kineske komunističke armade. Tibetanski Kashag (parlament) uzalud se obraćao UN-u, koji za sudbinu ovog naroda tada nije imao sluha. Jedini koji je razumeo problem Tibeta bio je tadašnji indijski premijer Pandit Nehru, koji je kasnije širom otvorio vrata Indije tibetanskim izbeglicama. Kinezi 1951. godine osvajaju bez ikakvog znatnijeg otpora istočne pokrajine Kam i Amdo, ruše velike hramove Kumbum i Žogcen i godinu dana kasnije ulaze u Lasu. Godine 1959. u Lasi dolazi do oružane pobune, koju su Kinezi ugušili. Bio je to početak kraja ove hiljadugodišnje države.


Izvor: Krstarica

Lasa je prepuna sakralnih spomenika, manastira i hramova koji kriju veliko kulturno i versko blago, kao i prebogatu pisanu baštinu ove miroljubive zemlje. Jedan od simbola ovoga grada je palata Potala, tradicionalna zimska rezidencija dalaj-lame. Ta palata nalazi se na vrhu brda Margpori (izgradio ju je 5. dalaj-lama) i jedna je od najvećih i najveličanstvenijih građevina na svetu.

U tom velikom zdanju je više od hiljadu prostorija, hramova, kapelica i dvorana i ona je danas jedan od zaštitnih znakova ovoga grada. I pre je na ovom brežuljku vekovima bilo hramova i manastira, utvrđenja ili palata, čiju gradnju možemo pratiti sve do ujedinitelja Tibeta, kralja Songtsän Gampo, koji je vladao u 7. veku. Ali, 1645. godine započet je građevinski poduhvat pa je ovaj strmi brežuljak pretvoren u veličanstveno zdanje koje se sastoji od niza masivnih građevina koje kao da su urasle u njega. Veliko zdanje sastoji se od većeg broja palata, manastira i upravnih zgrada, a svaka od njih razlikuje se veličinom i visinom. Palata Potala predstavlja kulminaciju novog duha u tibetskoj arhitekturi, koja polako počinje da se oslobađa od do tada dominantnog uticaja indijskog budističkog graditeljstva.

Sama palata dobila je ime po svetoj planini Potali u severnoj Indiji, koja je prema indijskoj mitologiji tajno prebivalište boga Šive. Za Tibetance to ime nije nikada imalo geografsko značenje, već je poslužilo da se njime označi prebivalište Bude Avalokitešvare (Avalokiteshvara), čije reinkarnacije su dalaj-lame. Naravno da se time želelo ukazati i na to ko oličava vlast na Tibetu. Iako se najčešće pogrešno misli da je dalaj-lama duhovni poglavar Tibeta, on to nije. Njegova funkcija je u prvom redu državnička, kao i funkcija pančen-lama, koji tradicionalno vladaju u manastiru Tašilungpo (Tashilungpo) u središnjem Tibetu, blizu grada Šigatsea (Shigatse).

Posle smrti dalaj-lame, dok se ne pronađe njegov naslednik (Tibetanci veruju da se dalaj-lame, kao i druge visoke lame, ponovno reinkarniraju u istoj funkciji), zemljom vlada regent. Dalaj-lamine prostorije su na najvišem spratu ove velike građevine - na 13. spratu, s kojeg se pruža pogled na sam grad i na obronke Himalaja. Iako se Tajlanđani možda s ovim ne bi složili, najveći zlatni kip Bude na svetu ne nalazi se u Bangkoku, već u Lasi, tačnije, u Potali. Ovo veliko zdanje u sebi krije i najkoncizniji i najopširniji budistički kanon, stare prevode klasičnih budističkih tekstova (Kangyur) i nove (Tangyur). Svi ovi tekstovi budističke filozofije verno su sa sanskrita prevedeni na tibetanski, a potom opet na sanskrit, pa je zanimljivo da je ovaj drevni filozofski jezik Indije ostao najsačuvaniji upravo na Tibetu. Stoga ne čudi što su baš tibetanski monasi najtraženiji predavači sanskrita na svetskim univerzitetima.


Izvor: Krstarica

...

Uz palatu Potala, najznačajnije mesto u Lasi je Jo-kang (Jo-khang), to jest katedrala. Pojam katedrale ovde ne smemo brkati sa značenjem koje on ima u katoličkim i protestantskim zemljama, već je to naziv koji su ovom zdanju dali Britanci početkom 20. veka, a u stvari se radi o budističkom hramu u samom centru Lase. Istorija ovog impozantnog zdanja seže sve do tibetanskog kralja Songtsän Gamp-a, koji je ovom zemljom vladao u 8. veku, a poznat je i po tome što je u vreme njegove vladavine budizam došao na Tibet.

U ovom zdanju nalazi se i najsvetija relikvija na celom Tibetu - Jowo Rinpoche (Dragoceni Buda), koji je tibetanskom narodu poklonila supruga kralja Songtsän Gamp-a, inače kineska princeza, ne bi li, prema legendi, na taj način oterala demone, protivnike budizma iz Tibeta. Ova relikvija je napravljena od 24-karatnog zlata i optočena je draguljima. Pripisuju joj se mnoga čuda, a u neka od njih uverili su se i hršćanski misionari u 17. veku. Zanimljivo je da je tokom kulturne revolucije u Kini, kada su duž Tibeta uništeni brojni manastiri, njih preko 6.000, Jo-kang nije diran, baš kao ni palata Potala. Prema nekim izvorima, sam Mao je tražio od Ču En Laja da ove spomenike poštedi razaranja. Valjda je i on uvideo njihovu veličinu.

Lasa je, pored Potale i Jo-kanga, poznata i kao središte monaškog visokog školstva na Tibetu. Treba imati na umu da se nigde u budističkom svetu ne pridaje tolika pažnja obrazovanju monaha kao na Tibetu, a diplome monaških škola u okolini Lase posebno su bile na ceni. Pored Tibetanaca, tu su se školovali i kineski i japanski monasi, kao i budisti iz Tajlanda, Burme i Koreje. Od četiri ovakve institucije na Tibetu u Lasi se nalaze tri, veliki hramovi Ganden (osnovan 1409.), Drepung (1416.) i Sera (1419.). Svaki od ovih manastira imao je po nekoliko fakulteta, gde se studirala filozofija, logika, medicina, a najveći od njih bio je manastir Drepung, do 1959. godine najveći manastir na svetu, sa preko 9.000 monaha. Prema procenama, u okolini Lase do aneksije Tibeta bilo je oko 20.000 monaha. Svoje monaško obrazovanje ovde je stekao i današnji, 14. dalaj-lama, kojem je manastir Drepung služio, baš kao i njegovim prethodnicima, i kao letnja rezidencija.

Pošto budizam i monaštvo igraju veliku ulogu u životu ove zemlje, pozabavimo se ukratko ovim fenomenom. U budističkom svetu, a on obuhvata skoro celu Aziju od Šri Lanke, preko Tajlanda, Vijetnama, Kambodže do Kine, Koreje i Japana, nigde se ne pridaje tolika pažnja obrazovanju monaha kao na Tibetu. Monah koji je određen za akademsko zvanje mora savršeno savladati logiku, kosmologiju (učenje o postanku i svrsi sveta kao celine), epistemiologiju i etiku, i još mnogo drugih znanja, za šta je potrebno u proseku dvadesetak godina školovanja. Nakon toga polaže se završni ispit pred nekoliko desetina ili čak stotina najučenijih monaha. Ako kandidat zadovolji više nego stroge kriterijime, stiče titulu laram geše, što bi se moglo prevesti kao doktor filozofije. Titula geše (geshe) može se steći na samo četiri velika monaška tibetanska univerziteta, u veličanstvenim hramovima Ganden, Sera, Drepung i Tašilungpo. Ti veliki hramovi bili su stotinama godina središte i rasadnici tibetanske filozofije i kulture.

Zanimljivo je da aktuelni, 14. dalaj-lama ne gaji nikakav animozitet prema zemlji koja je okupirala njegovu državu; u stvari, on se nada se da će se jednog dana vratiti na Tibet i da će ova zemlja mirnih ljudi i monaha ponovno biti rasadnik duhovnosti i oaza mira, kakva je bila više od hiljadu godina.


Izvor: Krstarica