Izložba „Vinča – praistorijska metropola” u Galeriji SANU
Seksi dama iz prastare Vinče



Život naših prastarih predaka odavno nije enigma. Još pre jednog veka Miloje Vasić je otkrio praistorijsko naselje na Belom brdu čije je istraživanje obelodanilo tzv. vinčansku kulturu. Saznali smo i kako je naš predak postao zemljoradnik, kako je savladavao ćudljivu prirodu, u čemu i čime je hranu spravljao, čak i šta je podrazumevao pod ženskom lepotom. Lepe su za njega bile „Lady of Vinča”, sa svojim bademastim očima, ili „Vidovdanka”, s diskretnim trbuščićem. U sve ovo, artefaktima, slikom i rečju možete se uveriti na pre neki dan otvorenoj izložbi „Vinča – praistorijska metropola” u Galeriji Srpske akademije nauka i umetnosti, gde je postavljena i prava neolitska koliba u koju možete da zavirite.

Metropola Vinča živela je pre više od sedam hiljada godina samo 14 kilometara od Beograda. Da su duž Dunava viđeni neki neobični predmeti, Miloju Vasiću je skrenuo pažnju geolog Jovan Žulović (podseća akademik arheolog Nikola Tasić). Kada je davne 1908. Vasić, naš prvi školovani arheolog i prvi direktor Narodnog muzeja, započeo iskopavanja u Vinči nije mogao ni da nasluti da će to biti početak sto godina dugih istraživanja tragova generacija stanovnika. Iz usredsređenosti na zemlju ponikla je za neolit ili mlađe kameno doba, sasvim osobena ideologija, a iz nje proizlaze i sedalački način života, kultivacija biljaka i pripitomljavanje životinja, ali i važno tehnološko otkriće kakvo je keramika, o čemu na izložbi svedoči grnčarija fine izrade kao što su zdele, pitosi, pehari, amfore, lonci i poklopci (navodi Stevan Đuričić, konzervator u Arheološkoj zbirci Filozofskog fakulteta).
Razvijena zemljoradnja i stočarstvo, počeci prerade metala, živa razmena dobara i širenje komunikacija stvorili su pogodnu osnovu i za izražavanje duhovnosti. Njene tragove danas možemo nazreti kroz začudne antropomorfne i zoomorfne figurine, prosomorfne poklopce i žrtvenike (objašnjava Dubravka Nikolić, šef Arheološke zbirke, napominjući da je „zahvaljujući položaju i blagodetima okruženja u kome je sazrevala, Vinča postala nezaobilazna raskrsnica za sve koji su putovali balkanskim predelima i središnja tačka jugoistočne Evrope”).
Izložba „Vinča – praistorijska metropola” prezentuje tri celine. Prva nas upoznaje s umetničkim dometima vinčanske kulture. Pored predmeta kultne namene, o nivou svesti i stepenu razvijenosti ovog društva svedoče i zagonetni urezani znaci široko poznati kao vinčansko pismo koje je za naučnike i danas zagonetka. Međutim, činjenica da je vinčansko pismo nastalo pre sedam hiljada godina govori o složenom nivou komunikacije onih koji su se ovim znacima služili.
Drugi deo izložbe posvećen je sto godina dugom istorijatu arheoloških istraživanja lokaliteta Vinča. Lični predmeti istraživača, oprema i instrumenti, terenska dokumentacija i novinski članci, predstavljaju nam razvojni put srpske arheologije od prvih Vasićevih istraživanja (1908-1934) do današnjih kojima rukovodi Nenad Tasić. Treći segment izložbe dočarava svakodnevni život Vinče kroz predmete koje su tokom hiljadu godina duge istorije neolitskog naselja koristili zemljoradnici, ribari, grnčari, lovci.
Da bi se istakla veličina metropole Vinče, petočlani autorski tim izložio je i deliće drugih kultura koje su svoj život nastavili u Vinči. To svedoči o sposobnosti Vinčanaca da kosmopolitski prihvate novo, strano.
Izložba u SANU je slika civilizacijskih dostignuća i samo deo obaveze da čuvamo baštinu koju je baš nama istorija ljudskog roda ostavila u nasleđe. Na samom lokalitetu pak slika je sasvim drugačija. Svake godine sa „Vinče” (u nepovrat) otpadne nekoliko kubika arheološkog materijala - opominje Nenad Tasić - dok je Vinčanski muzej zapravo baraka koju je još akademik istoričar Vaso Čubrilović od nekog preduzeća dobio kao otpad!

Dragulj evropske civilizacije
Izložba „Vinča – praistorijska metropola” plod je saradnje Filozofskog fakulteta, Narodnog muzeja, Muzeja grada Beograda i SANU. Priređena je povodom sto godina istraživanja ovog dragulja evropske civilizacije, najznačajnijeg lokaliteta mlađeg kamenog doba jugoistočne Evrope. Autorski tim čine Dubravka Nikolić, Stevan Đuričić, Nenad Tasić, Jasna Vuković i Milorad Ignjatović, sa grafičkim dizajnerom Damirom Vlajnićem i fotografima Aleksandrom Radomanom i Vladimirom Miladinovićem. Izložba je otvorena do 5. decembra.

Izvor: Blic