Numizmatika

Numizmatika je oblast koja se bavi izučavanjem kako starog novca, tako i novca iz savremenog perioda.  Njen naziv potiče od grčke reči «nomisma», sa značenjem kovanica, novac.  U širi domen numizmatike spadaju i medaljerstvo, faleristika (sakupljanje ordenja) i skripofilija (sakupljanje starih vrednosnih papira).  Predmeti iz domena numizmatike grupišu se, čuvaju i obrađuju u okviru numizmatičkih zbirki.  U Narodnoj banci Srbije Numizmatičku zbirku obrađuje Grupa za numizmatiku

Istorija novca Srbije,Crne Gore i Jugoslavije

“Srpski dinar” se prvi put pominje u arhivskim dokumentima s kraja 1214.   godine, u vreme Stefana Prvovenčanog.   Od tog vremena sve do pada Despotovine 1459.   godine, dinar su kovali gotovo svi srpski vladari.   On je predstavljao jedno od najbitnijih obeležja samostalnosti i državnosti srpske države u srednjem veku.   Sav srednjovekovni novac Srbije se, zbog povlačenja zlata iz opticaja – pojave karakteristične za taj period svuda u Evropi – kovao isključivo u srebru.   

Usled gubitka samostalnosti srpske države, sve do polovine XIX veka u upotrebi je  bio veliki broj različitih moneta stranih država.   U periodu turske prevlasti, na teritoriji današnje Srbije radilo je nekoliko kovnica turskog novca – Novo Brdo, Kučajna i Beograd.   Naziv poslednje vrste turskog srebrnog novca – para (od arapske reči bara - što znači srebro), prisutan je i danas kao naziv stotog dela savremenog jugoslovenskog dinara.  

Kovani Novac

U XIX veku, u vreme vladavine Karađorđa i kneza Miloša, u Srbiji je u opticaju bio veliki broj različitih moneta, od turskih do zapadnoevropskih.   Tokom tog perioda koristile su se 43 vrste stranog novca, i to 10 zlatnih, 28 srebrnih i 5 bakarnih.   Međutim, uporedo sa uspešnim političkim oslobađanjem od turske zavisnosti, počinju da se čine prvi koraci ka uspostavljanju sopstvenog monetarnog sistema, da bi se, najzad, nakon više od četiri stoleća od kovanja poslednjeg srpskog srednjovekovnog novca, u obnovljenoj Srbiji ponovo počelo sa njegovim kovanjem.   

Suočen sa problemima koje je izazivala upotreba brojnih vrsta novca u Kneževini Srbiji, knez Mihailo Obrenović donosi rešenje o kovanju srpske monete.   Tako je nastao kovani novac izrađen od legure bakra u apoenima od 1, 5, i 10 para, sa likom kneza Mihaila na aversu i godinom izdanja 1868.   Nova novčana jedinica, dinar, iskovana je u srebru 1875.   godine.   Ona je nosila lik kneza Milana, a izrađena je u apoenima od 50 para i 1 i 2 dinara.   Prvi zlatni novac u Srbiji, u nominalnoj vrednosti od 20 dinara, iskovan je 1879.   godine.   Povodom proglašenja kneza Milana za kralja Srbije 6.   marta 1882.   godine iskovan je zlatni novac od 10 i 20 dinara, popularno nazvan “milandor”.   

Srbija je svoju nacionalnu monetu uobličila usvojivši standarde Latinske novčane unije, čije su stroge odredbe propisivale stepen finoće metala za izradu kovanog novca, kao i kovničke stope.   

U kasnijem periodu emitovano je još nekoliko vrsta kovanog novca.   Poslednja emisija novca sa likom vladara iz dinastije Obrenovića potiče iz 1897.   godine, kada je u srebru iskovan novac od 1 i 2 dinara sa likom kralja Aleksandra I Obrenovića.  

Dinastička smena na prestolu 1903.   godine donela je izvesne promene u oblasti izdavanja novca.   Zakonom iz 1904.   godine  predviđeno je kovanje metalnog novca sa likom novog vladara, Petra I Karađorđevića.   Iz iste godine je i prva emisija od pet različitih apoena novca kovanog u bronzi i srebru, kao i jubilarni srebrni novac od 5 dinara sa likovima Karađorđa i Petra I, iskovan povodom stogodišnjice Prvog srpskog ustanka.   Ta emisija novca, kao i sledeće dve, iz 1912.   i 1915.   godine, kovane su u Beču.   Izbijanjem rata prekinuta je svaka veza sa tom kovnicom, pa je deo emisije iz 1915.   godine iskovan  u pariskoj kovnici.   Novac sa godinom kovanja 1917.   izrađen je u Americi.   

Knjaževina Crna Gora, iako od Berlinskog kongresa 1878.   godine nezavisna, sopstveni novac dobila je tek početkom XX veka.   Zakonom o novcu, donetim 1910.   godine, a usled upućenosti Crne Gore prema Austriji, ozvaničeno je vezivanje crnogorske novčane valute, perpera, za “krunski tečaj”, što znači da crnogorski novac nije kovan po pravilima Latinske unije.   Iz istih razloga Crna Gora je svoj novac kovala u bečkoj kovnici i prema austrijskim uzorima.   

Prvi crnogorski kovani novac izdat je na osnovu ukaza knjaza Nikole 1906.   godine, i to od bronze u nominali od 1 i 2 pare, a od nikla u nominali od 10 i 20 para.   Srebrni novac je u Crnoj Gori počeo da se kuje 1909.   godine, u nominali od 1 i 5 perpera, dok se s kovanjem novca od 2 perpera u srebru započinje 1910.   godine.   Prvi crnogorski zlatnici nose godinu kovanja 1910.   i odnose se na nominalu od 10, 20 i 100 perpera, a zbog kovanja u emisijama malog obima, predstavljaju retke i vredne numizmatičke primerke.   

Po završetku Prvog svetskog rata, na teritoriji novostvorene Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca u opticaju su se zatekle razne vrste kovanog novca.   Taj novac je postepeno zamenjivan i već 1920.   godine emitovan je kovani novac nove države, kada je prihvaćeno da nacionalna novčana jedinica bude dinar, koji se deli na 100 para.   Kralj Aleksandar I Karađorđević 1925.   godine emituje zlatni novac čija je vrednost bila 20 dinara.   Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca 1929.   godine postaje Kraljevina Jugoslavija, pa se pristupilo emitovanju novca sa novim nazivom države.  

Tokom 1931.   godine ostvarena je velikom obimu emisija od 1 i 4 dukata, koji inače nije predstavljao redovan novac.   Na zlatnicima od 1 dukata bilo je poprsje kralja Aleksandra, a na četvorodukatima, pored lika kralja Aleksandra, i lik kraljice Marije.  

U periodu do 1941.   godine emitovan je kovani novac različitih nominala i sastava metala, a izrađivan je uglavnom u Beču.   Sa poslednjom emisijom kovanog novca Kraljevine Jugoslavije, nastalom 1938.   godine, novac je počeo da se izrađuje u zemlji, u Državnoj kovnici u Topčideru.  

Posle Drugog svetskog rata, prvi kovani novac Jugoslavije emitovan je 1945.   godine.   Od tada do danas ostvarene su brojne emisije kovanog novca, sa vremenom u naprednijim tehnikama izrade, kao i boljeg kvaliteta legura od kojih je izrađivan.   Odgovarajućim elementima kao što su grb i naziv države emitenta registrovane su sve promene u državnom uređenju koje su se dešavale tokom proteklog perioda.   

Pored redovnih emisija kovanog novca, Narodna banka Jugoslavije izdaje i prigodni kovani novac sa namenom obeležavanja različitih manifestacija, kulturnih, sportskih ili nekih drugih, od značaja za zemlju ili od šireg, međunarodnog značaja.   Taj novac se izdaje takođe povodom važnih jubileja koji su u vezi sa određenom ličnošću, institucijom ili događajem.   Od 1968.   godine, kada je izdata prva serija prigodnog kovanog novca, do danas realizovana je 21 emisija tog tipa novca.   Osobenost takvih izdanja jeste u tome što se za izradu novca koriste pretežno plemeniti metali, ali i legure.   Za razliku od redovnih izdanja, za prigodni kovani novac najčešće se primenjuje specijalna tehnika izrade, koja obezbeđuje bolji kvalitet i veću izražajnost prikazanih motiva.  

Novčanice

Tokom XVIII veka u većini evropskih država iz prometa nestaju zlato i srebro, zbog čega se javlja potreba za papirnim novcem.   To predstavlja razlog za pojavu prvog papirnog novca i kod nas.  

Na našem području, prva vrsta papirnog novca, tačnije novčane doznake, pojavljuje se 1848.   godine u Vojvodini, u Sremskim Karlovcima i Subotici.   To su bili asignati, koji su izdavani na osnovu pokrića nacionalnim dobrima (nepokretnostima i sl.  ).  

Prve novčanice u Kneževini Srbiji, štampane 1876.   godine kao novac Glavne državne blagajne za potrebe finansiranja srpsko-turskog rata, nikada nisu puštene u opticaj.    Veruje se da je za njih crteže izradio poznati srpski pesnik i slikar Đura Jakšić.  

Budući da su 1884.   godine, osnivanjem Privilegovane narodne banke Kraljevine Srbije, stvoreni uslovi za  izdavanje novčanica, iste godine je emitovana novčanica od 100 dinara.   Ona je bila plativa u zlatu, a  izrađena je u Belgiji.   Međutim, naviknut na metalni novac, narod je tu novčanicu mahom menjao za zlato, tako da je tek banknota od 10 dinara izdata 1885.   godine, plativa u srebru, stekla poverenje građanstva i bila široko prihvaćena, kao i ostale novčanice nakon toga, do izbijanja Prvog svetskog rata.  

Za vreme austrougarske okupacije, Narodna banka ulaže napore da obezbedi rezerve novčanica štampanjem dodatnih količina u Francuskoj i izdavanjem “ratne” novčanice u apoenu od 50 dinara, za koju je nacrt izradila Beta Vukanović, akademski slikar.   Da bi se sprečilo unošenje novih banknota, u okupiranoj Srbiji je u zvaničnom opticaju bio uglavnom novac okupatora: krune, marke, levi i pečaćene dinarske novčanice.  

Posle sticanja državne samostalnosti 1878.   godine, Crna Gora je svoj  prvi papirni novac (uputnice koje su u svemu imale ulogu novčanica) dobila tek 1912.   godine, sa najmanjom nominalnom vrednošću od 1, a najvećom od 100 perpera.   Okupacione vlasti su, kao i u Srbiji, izvršile pečaćenje uputnica izdanja 1912.   i 1914.   godine i kao takve ih tokom rata uvela u zvaničan opticaj.  

Nakon završetka Prvog svetskog rata i konstituisanja nove države, Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, javlja se problem valutnog šarenila i potreba za ujednačavanjem novčanog sistema i nostrifikacijom novčanica.   Emitent nove zajedničke valute, dinara, bilo je Ministarstvo finansija Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, čime je dinar ponovo promovisan u nacionalnu monetu.  

Privilegovana Narodna banka Kraljevine Srbije 1920.   godine prerasta u Narodnu banku Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i ona iste godine izdaje novčanice u apoenima od 10, 100 i 1000 dinara.  

Stvaranjem Kraljevine Jugoslavije 1929.   godine, Narodna banka Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca postaje Narodna banka Kraljevine Jugoslavije i štampa tri novčanice, i to u Zavodu za izradu novčanica – Topčider.   Do početka Drugog svetskog rata, Narodna banka vrši svoju osnovnu funkciju emitovanja novca.  

Posle raspada Kraljevine Jugoslavije, Narodna banka Kraljevine Jugoslavije se transformiše u Srpsku narodnu banku, koja proglašava srpski dinar i onemogućava upotrebu stranih valuta na onim teritorijama srpske države koje su bile okupirane od susednih zemalja.  

Izbeglička vlada Kraljevine Jugoslavije 1943.   godine štampa seriju novčanica koja nije puštena u opticaj.  

Po završetku Drugog svetskog rata, nova vlast uvodi valutnu reformu, zamenu okupacijskog novca, i izdaje seriju novčanica Demokratske Federativne Jugoslavije, čije su prve količine štampane u Moskvi.   Dinar ostaje novčana jedinica i u novoj državi.   U periodu od 1945.   do 1992.   godine u Jugoslaviji je emitovano ukupno 12 serija novčanica sa 67 apoena.  

Tokom perioda hiperinflacije, 1993.   godine, Savezna Republika Jugoslavija je izdala seriju novčanica sa enormnim nominalnim vrednostima (5.  000.  000.  000, 50.  000.  000.  000 i 500.  000.  000.  000 dinara).  

Novac u opticaju

Narodna banka Srbije pokreće aktivnosti na planu izrade nove serije novčanica
Narodna banka Srbije planira da izradi novu seriju novčanica u nameri da unapredi njihov dizajn i tehniku izrade i da uvede nove elemente zaštite od falsifikovanja. Serija će obuhvatiti izdanja novčanica koja po svojim osnovnim karakteristikama – apoenskoj strukturi, temi sa odabranim specifičnim motivima i likovnom izrazu – čine ujednačenu celinu. Apoensku strukturu nove serije činiće devet apoena novčanica, od 10, 20, 50, 100, 200, 500, 1000, 2000 i 5000 dinara.

S obzirom na to da je priprema nove serije novčanica kompleksan i dugotrajan proces, koji će se odvijati u više faza, očekuje se da će se aktivnosti na tom planu realizovati u roku od najmanje dve godine. O tom procesu Narodna banka će u kontinuitetu obaveštavati javnost. Nakon izbora idejnih rešenja, Narodna banka će odlučiti da li će i kada pristupiti i štampanju i puštanju u opticaj novčanica nove serije.

Narodna banka želi da se izbor idejnog rešenja nove serije novčanica izvrši putem javnog poziva. On će biti objavljen krajem decembra 2007, a njime će biti definisani: cilj i pravo učešća, obavezni elementi, način izbora i otkupa likovnih rešenja, autorska prava, te rok i način dostavljanja likovnih rešenja. Pravo učešća na javnom pozivu imaće svi državljani Republike Srbije, osim članova žirija za ocenu idejnih likovnih rešenja nove serije novčanica Republike Srbije, njihovih zamenika, stručnih izveštača, sastavljača konkursnog programa, zaposlenih u Narodnoj banci koji vrše tehnološku razradu likovnog rešenja i članova njihovih najužih porodica.

Polazeći od toga da je naš novac deo naše kulture i nacionalnog identiteta i da njegov izgled i fizička očuvanost pružaju prve utiske o našoj zemlji i njenim građanima, Narodna banka će prirediti javnu izložbu izabranih likovnih rešenja. Izložena likovna rešenja će na taj način biti predmet javne ocene i glasanja, što će omogućiti da se sve strukture društva uključe u kreiranje izgleda našeg novca.

Likovi na novčanicama u opticaju izdanja Narodne banke Srbije
VUK STEFANOVIĆ KARADžIĆ  (10 dinara)
U vreme kada se rodio Vuk Stefanović Karadžić Srbijom su vladali Turci. Napori da se očuva autohtona kultura činjeni su u okviru manastira, gde su čuvane verske i istorijske knjige, i u selima, gde se s kolena na koleno prenosila usmena narodna književnost. Prepoznavši kod Vuka sklonost ka pisanoj reči, koju je ispoljavao još u najranijoj mladosti, otac ga upisuje u školu u Loznici. Tu je boravio kratko zbog širenja epidemije kuge. Pošto je bio slabog zdravlja, pokušaji da završi „knjigu“ u manastiru Tronoši, u Sremskim Karlovcima, kod pesnika i kaluđera Lukijana Mušickog, kao i na beogradskoj Velikoj školi nisu urodili plodom. To što je bio pismen izdvajalo ga je od drugih, pa se, zahvaljujući tom svom umeću, našao među ustanicima, a kasnije i u Praviteljstvujušćem sovjetu. Tu je bio pisar i izveštavao širom Evrope o prilikama u Srbiji.

Činjenica da su se u Srbiji tog vremena koristila tri pisana jezika: crkveni, ili ruskoslovenski, građanski, ili slavenoserpski, i narodni, ili prostonarodni, navela ga je na zamisao da jezik uprosti uspostavljajući pravilo “piši kao što govoriš, čitaj kako je napisano“. U svojoj nameri je i uspeo izbacivši iz tadašnjeg pisma 13 nepotrebnih slova, a uvodeći šest novih. Dugogodišnji rad na prikupljanju narodnih pesama zaokružio je izdavanjem zbirke „Mala prostonarodna slaveno-serpska pjesmarica“. Iste godine, 1814, objavljuje i prvu gramatiku srpskog jezika pod nazivom „Pismenica serbskog jezika po govoru prostoga naroda napisana“. Svojim najvećim delom „Srpski rječnik“, od izuzetnog značaja za razvoj srpske kulture i pismenosti, uspostavlja osnovu književnog jezika i približava ga narodu. Zahvaljujući poznanstvu sa Jernejom Kopitarom, cenzorom za slovenske jezike u Beču, upoznaje mnoge značajne lingviste i književnike, među kojima najvećeg nemačkog pesnika tog vremena Getea i uglednog književnika Jakova Grima.

Nasuprot otporu obnovi jezika, koji su pružali uski crkveni i građanski krugovi u Srbiji, Vukov rad biva nagrađen srebrnom medaljom Carske ruske akademije. Pravu potvrdu njegovog dostignutog cilja predstavljao je početak objavljivanja dela poznatih pisaca na narodnom jeziku. Taj jezik ulazi u zvaničnu upotrebu u školama četiri godine nakon njegove smrti. Umro je je u Beču 1864. godine, a njegovi posmrtni ostaci preneti su  u Srbiju i danas se nalaze u porti Saborne crkve u Beogradu.

„Vukov sabor“, najstarija tradicionalna manifestacija kod nas, održava se svake godine u Tršiću, rodnom mestu Vuka Stefanovića Karadžića.

PETAR II PETROVIĆ NjEGOŠ (20 dinara)
Srpski književnik i istovremeno verski i svetovni poglavar Crne Gore Petar II Petrović Njegoš predstavlja izuzetno značajnu i krupnu ličnost političke i kulturne istorije ovog podneblja.

Rođen je 13. novembra 1813. godine na Cetinju. Obrazovanje je sticao najpre u Herceg Novom, a potom na Cetinju. Kao vladika i upravitelj, Njegoš je odmah pristupio uređenju i modernizaciji Crne Gore, stavljajući je u državne okvire razbijanjem plemenskih barijera, običaja i glavarske samovolje. Sprovodio je politiku učvršćivanja organa centralne vlasti, ukinuo instituciju guvernadurstva (mletačkog suvladarstva), od članova najuglednijih porodica ustanovio Senat kao najvišu izvršnu vlast, uveo plaćanje poreza, organizovao vojsku, policiju, školstvo i sudstvo. Nastojao je da tačno utvrdi granice Crne Gore prema Turskoj i Austriji, u čemu je delimično uspeo. Održavao je veze s Rusijom, u kojoj je boravio u dva navrata, putovao je u Beč i boravio u Italiji. Umro je u 38. godini života na Cetinju 31. oktobra 1851. godine. Prema svojoj želji, sahranjen je na obližnjem Lovćenu.

Njegoš je, krećući se unutar tragično zadatih koordinata svoje sudbine i sudbine svog naroda, svojim književnim i filozofskim delom nadmašio Njegoša državnika i vladiku. Njegovo literarno delo prevazilazi privremene književne podele i pretvara se u pravu književnu sintezu; filozofska poema Luča mikrokozma (1845) i spev Lažni car Šćepan Mali (1851), a naročito dramski spev Gorski vijenac (1847), ne samo da potvrđuju izvanredne mogućnosti jezika i narodnog svaralaštva na koje se Njegoš oslanjao već, svojom poetskom duhovnošću i sugestivnim formama, otkrivaju dublje korene nacionalnih i, uopšte, ljudskih pitanja.

STEVAN STOJANOVIĆ MOKRANjAC (50 dinara)
Stevan Stojanović Mokranjac (Negotin 1856– Skoplje 1914) svojim umetničkim delovanjem je doprineo stvaranju pojma i rađanju stila nacionalne muzičke umetnosti. Muzičko obrazovanje, koje je sticao na visokim školama u Minhenu, Rimu i Lajpcigu, omogućilo mu je da na specifičan način predstavi svoj odnos prema folkloru, izgrađen dugogodišnjim sakupljanjem narodnih melodija, koje su postajale polazna osnova u nastajanju njegovih kompozicija. Spajanjem romantizma sa počecima realizma u srpskoj muzici, komponuje “Rukoveti“, horska dela, u kojima se prepoznaju umetničke stilizacije folklora i originalne tvorevine umetnika.

Sa zvucima  crkvenog pojanja susreo se još kao dečak pevajući u crkvenom horu, a kasnijim temeljnim proučavanjem crkvenog pojanja sazreva u kompozitora duhovne muzike. Originalnost u umetničkom izražavanju postigao je kompozicijama: Akatisti Bogorodici, Herivumska pesma, Tebe, boga, hvalim, a naročito u Opelu u fis-molu.

Po rečima njegovih savremenika, odnos ovog umetnika prema društvu u kome je živeo često je bio na štetu njegovog stvaralaštva. Radio je kao nastavnik muzike u Prvoj beogradskoj gimnaziji i nastavnik pojanja u Bogosloviji i pisao prve folklorne studije. Kao osnivač muzičke nauke kod nas, dao je doprinos za početak rada Prvog gudačkog kvarteta i Prvog beogradskog pevačkog društva, čiji je bio dirigent. Ostaće upamćen i kao osnivač, profesor i direktor Prve muzičke škole u Srbiji.

U sećanje na Stevana Stojanovića Mokranjca, u njegovom rodnom Negotinu tradicionalno se održavaju horske muzičke svečanosti „Mokranjčevi dani“.

NIKOLA TESLA (100 dinara)
U red izuzetnih ljudi koji su veličinom svoje kreativne misli i celokupnim delovanjem utrli put budućnosti čovečanstva ubraja se i Nikola Tesla. Malo ko bi mogao da kaže da ne zna bar nešto o naučnom delu ovog genijalnog stvaraoca, naučnika, pronalazača, inženjera i vizionara srpskog porekla, čija su dela izmenila svet i značajno doprinela razvitku i brzom progresu čovečanstva.

Nikola Tesla je rođen 10. jula 1856. godine u Smiljanu, u Lici, pograničnoj oblasti tadašnje Austrougarske. Njegova odmalena izražena sklonost ka tehničkim naukama odvela ga je na studije prirodnih nauka u Grac, a potom u Prag. Kao inženjer radio je u Budimpešti, a zatim u Edisonovoj kompaniji u Parizu i Njujorku. Već 1885. godine Tesla osniva sopstvenu kompaniju, a od 1887. do 1890. godine prijavljuje svoje najpoznatije patente iz oblasti polifaznih naizmeničnih struja, generatore i motore. Ubrzo sledi saradnja sa Vestinghausom, koji po Tesliim patentima finansira gradnju prve električne centrale na naizmeničnu struju na Nijagarinim vodopadima. Svojim istraživanjima ostao je veran sve do smrti 7. januara 1943. godine u Njujorku.

Teslina dela, a pre svega pronalasci indukcionog motora i polifaznog sistema naizmeničnih struja, koji su otvorili široke mogućnosti za proizvodnju, prenos i upotrebu električne energije, i danas su stubovi na koje se oslanja razvoj savremene civilizacije i svog tvorca su uvrstili u red najvećih izumitelja. Naučna javnost odala mu je najveće priznanje kada je odlučila da merna jedinica magnetne indukcije dobije naziv «tesla». Tako je Tesla uključen među velikane kakvi su Volta, Amper, Faradej, Herc, Kelvin i drugi.

Često nazivan čovekom izvan vremena ili čovekom za sva vremena, Tesla je otkrio i darivao ljudima energiju i moć kakvom do tada nisu raspolagali. O njegovom naučnom doprinosu svedoče reči američkog pronalazača Armstronga: Svet će još dugo morati da čeka na um ravan Teslinom po stvaralačkim mogućnostima i po bogatstvu mašte.

Teslina zaostavština preneta je u Beograd i čuva se u Muzeju Nikole Tesle u Beogradu. Upisana je u Uneskov registar dokumentarne građe «Pamćenje sveta» i kao takva postala deo svetske kulturne baštine.

NADEŽDA PETROVIĆ (200 dinara)
Jedna od najznačajnijih figura srpske likovne umetnosti na početku 20. veka svakako je bila Nadežda Petrović. Iako brojni opus likovnih dela koji je ostavila za sobom znači vrhunska dostignuća srpske i jugoslovenske umetnosti, njeno slikarstvo je u vremenu u kojem je nastajalo bilo neshvaćeno, pa stoga i osporavano. To je žrtva koju je morala da podnese uvodeći u srpsku umetnost elemente savremenog likovnog stvaralaštva toga doba. Možda zbog toga što je stvarala u periodu dominacije impresionizma, za života su je smatrali pripadnikom ovog stila, koji je plastični izraz ne samo odlučno pomerio od akademizma, ka impresionizmu, već i od imresionizma ka okosnici kasnijih epoha, da bi je tek od prve retrospektivne izložbe 1938. godine svrstali među ekspresioniste, tačnije foviste.

Rođena u Čačku 12. oktobra 1873. godine, odrastala je u porodici koja je cenila umetnost. Još kao učenica Više ženske škole odlazi na časove slikarstva u atelje Đorđa Krstića, a kasnije u „Srpsku crtačku i slikarsku školu“ Kirila Kutlika. Školovanje nastavlja i po odlasku u Minhen kod A. Ažbea i Julijusa Ekstera, gde će ovladati tehničkim znanjima u postupku sa temperom, kojom je ostvarila svoje prve pejzaže intenzivnih boja.

Po povratku u Srbiju, 1904. godine, učestvuje u pripremama za Prvu jugoslovensku izložbu, na kojoj izlaže platno – „Žetva“. Osnivač je i prvi sekretar „Kola srpskih sestara“, jedan od utemeljivača Drštva srpskih umetnika „Lada„ i prve „Jugoslovenske kolonije“. Inspiraciju za svoja dela u ovom periodu nalazi putujući kroz Srbiju, pa tako nastaju “Resnik“, „Devojčice iz Sićeva“, „Dereglije na Savi“„Staro beogradsko groblje“. Piše prve likovne kritike u Srbiji i prikaze izložbi savremene evropske umetnosti. Dve godine koje provodi u Parizu ostaviće trag u  koloritu, a tematska središta ove faze su Bulonjska šuma i Notr Dam.

Početak balkanskih ratova vraća je u Srbiju, gde kao bolničarka pri Vrhovnoj komandi slika svoja poslednja dela. „Šatori Valjevske bolnice“ nastali su u borbi sa teškom bolešću, koja tokom rata odnosi brojne živote, a 3. aprila 1915. godine i njen.
Umetnička galerija Nadežda Petrović – Čačak, koja je osnovana 1961. godine, organizuje Memorijal Nadežde Petrović, stalnu slikarsku, bijenalnu manifestaciju i povremene izložbe.

JOVAN CVIJIĆ (500 dinara)
Jovan Cvijić – jedan je od najznačajnijih naučnika potekao sa naših prostora. Kao veoma svestran stvaralac, u prvom redu geomorfolog i utemeljivač antropogeografije, istovremeno je proučavao prirodne, istorijske, socijalne, ekonomske, pa i etnopsihološke procese i pojave.

Rođen je 12. oktobra 1865. godine u Loznici. Njegovo interesovanje za naučni rad započinje na Visokoj školi u Beogradu, a nastavlja se u periodu  profesorskog  rada u Drugoj beogradskoj gimnaziji. U Beču studira fizičku geografiju i geologiju, proučavajući kraške pojave u istočnoj Srbiji, Istri i Jadranskom primorju. Kao rezultat tih istraživanja nastaju brojni naučni radovi, pa tako i doktorska disertacija «Karst», koja je izdata i na našem jeziku. U martu 1893. godine postao je redovni profesor Velike škole, gde je predavao fizičku geografiju i etnologiju. Osnivač je i «Geografskog zavoda», u okviru koga od 1910. godine započinje s radom i «Srpsko geografsko društvo». Rektor beogradskog univerziteta bio je u dva mandata. Tokom Prvog svetskog rata  boravio je u Švajcarskoj, a zatim u Francuskoj, gde je po pozivu predavao na pariskoj Sorboni. Posle rata se vraća u zemlju i produžava rad na univerzitetu. Umro je 16. januara 1927. godine u Beogradu, a svoju imovinu zaveštao je «Srpskom geografskom društvu», čiji je bio stalni predsednik.

Za oko tridest godina intenzivnog naučnog rada objavio je mnoga značajna dela, a jedno od najvažnijih je «Balkansko poluostrvo», objavljeno u Parizu 1918. godine ("La Péninsule Balkanique"). Tim delom je istaknut značaj uloge koji čovek ima u geografiji, a koja se posebno odražava u kretanju stanovništva, privredi i naseljima. Godine 1895. postao je dopisni član Srpske akademije nauka, a njen predsednik 1921, što će ostati do kraja života. Bio je počasni član mnogih geografskih, prirodnjačkih i drugih društava širom sveta, kao i počasni doktor Sorbone i češkog Univerziteta u Pragu. Priznat kao naučnik svetskog glasa, dobio je brojna međunarodna priznanja za svoj rad.

«Učinjeno je sve što se moglo da ovo delo znamenitog naučnika bude dostojno opremljeno. Ono se predaje u ruke našem narodu da iz njega još bolje upozna veličinu Cvijićeva duha i njegova promatračkoga dara i da se na pogledima koje on iznosi uči gledati očima jednoga svoga velikoga sina», reči su Jovana Erdeljanovića u predgovoru za knjigu «Balkansko poluostrvo».

U porodičnoj kući Jovana Cvijića u Beogradu, koja je 1963. godine proglašena spomenikom kulture, danas se nalazi memorijalni muzej. Tu su izložene fotografije, geografske karte, beležnice i  knjige, prikupljene saradnjom Muzeja Jadra i Muzeja grada Beograda.

ĐORĐE VAJFERT (1000 dinara)
U svoje vreme nadaleko čuveni industrijalac, zatim istraživač ruda i osnivač rudnika, poznat i priznat bankar, zadužbinar i kolekcionar, Đorđe Vajfert predstavlja nezaobilaznu figuru privrednog života Srbije s kraja 19. i prvih decenija 20. veka.

Rođen je 15. juna 1850. godine u Pančevu, u poznatoj porodici proizvođača piva. Njegovi preci stigli su u Pančevo iz Nemačke, sa vojskama Evgenija Savojskog. Školovao se u Bavarskoj, na Visokoj pivarskoj školi. Vrlo mlad preuzeo je porodičnu pivaru na današnjem Topčideru u Beogradu i unapredio je u  prvu srpsku parnu pivaru. Ona i danas, naravno modernizovana, radi. Svu dobit ulagao je, gotovo avanturistički, u istraživanje i otkrivanje ležišta rude po Srbiji, postavši ujedno i vlasnik nekoliko rudnika, rudnika mrkog uglja kod Kostolca, bakra u Boru, žive na Avali. Zahvaljujući  mnogim rudarsko-istraživačkim radovima koje je pokrenuo, postaje tvorac modernog rudarstva u Srbiji.

Kao najpoznatiji guverner Narodne banke, Đorđe Vajfert biva upamćen i po dužini mandata i po zaslugama na mestu prvog čoveka ove institucije. Bio je guverner u dva navrata, prvi put od 1890. do 1902. godine, a zatim od 1912. do 1926, kada je proglašen za doživotnog počasnog guvernera. Od samog početka na čelu Narodne banke Srbije stekao je velikih zasluga u održavanju vrednosti dinara i olakšavanju kreditnih poslova u Srbiji. Tokom Prvog svetskog rata rukovodio je srpskom centralnom bankom iz Marseja, sačuvao je instituciju, njene osnovne funkcije i najveći deo njene imovine. Posle rata izvršio je pretvaranje Narodne banke Srbije u emisionu ustanovu Kraljevine SHS, kao i zamenu kruna u dinare.

Za života je bio i bogat i siromašan, ali nikad odvojen od svog naroda. Bio je poznat i kao veliki dobrotvor i zadužbinar. Sagradio je crkvu u Pančevu, Žensku bolnicu u Beogradu, brojne škole, ambulante, radničke stanove, poklanjao je imanja u dobrotvorne svrhe. Darežljivi mecena kulturnih i humanitarnih ustanova, ostavio je Muzeju grada veliku kolekciju slika, a vrednu numizmatičku zbirku od preko 14.000 primeraka poklonio je Beogradskom univerzitetu.

Umro je u 1937. godine u Beogradu, u osamdeset sedmoj godini. U Srbiji je bilo i bogatijih ljudi od Vajferta, ali ne i privrednika sa toliko preduzetničkog duha, koji bi novac i sticao i ulagao u nove privredne poduhvate.

SLOBODAN JOVANOVIĆ (5000 dinara)
Delo Slobodana Jovanovića predstavlja izuzetnu pojavu u srpskoj nauci i kulturi. Njegov rad je po obimu i karakteru zahvatao više disciplina, i to iz oblasti prava, istorije, politike, sociologije i književnosti. Težište njegovog naučnog zanimanja bilo je ustavno pravo, dok su se glavni istorijski radovi odnosili na politički, ustavni i diplomatski razvoj Srbije u drugoj polovini 19. veka.

Rođen 3. decembra 1869. godine u Novom Sadu, školovao se i formirao u poslednje dve decenije 19. veka, veka nacionalnog romantizma i vere u prosvećenost, nauku i progres, što je u velikoj meri imalo uticaja na njegov rad. Pravni fakultet završio je u Ženevi, da bi potom u Parizu nastavio s izučavanjem državnog prava. U toku svoje profesorske karijere Slobodan Jovanović predaje ustavno pravo na Pravnom fakultetu pune 43 godine. Bio je i rektor Beogradskog univerziteta, redovni član Srpske akademije nauka i njen predsednik (1928–31). Na mirovnoj konferenciji u Parizu 1919. godine bio je u sastavu jugoslovenske delegacije. Za predsednika Srpskog kulturnog kluba izabaran je 1936. godine. Tokom 1942–43. godine Slobodan Jovanović je bio predsednik jugoslovenske vlade u izbeglištvu, zbog čega mu je 1946. godine suđeno u odsustvu, kada mu je oduzeto državljanstvo i celokupna imovina. Od 1941. godine živeo je u Londonu, gde je i umro 12. decembra 1958. godine, u izgnanstvu koje mu je bilo nametnuto.

Tokom celog života neumorno je radio. Među njegova značajnija dela spadaju: O Suverenosti, Osnovi pravne teorije o državi, Engleski parlamentarizam, Iz istorije političkih doktrina, Političke i pravne rasprave, Ustavno pravo Kraljevine Srbije. Počasni ili dopisni član niza naučnih i književnih institucija u inostranstvu, Slobodan Jovanović je jedan od naših najvećih političara i državnika 20. veka, istoričar, književnik, filozof, diplomata i naš najveći i najcenjeniji teoretičar prava.

Novcanice u opticaju

Novčanica nominalne vrednosti 10 dinara
godina izdanja:  2006.
opis lica: portret Vuka Stefanovića Karadžića, otvorena knjiga i Vukov pribor za pisanje (eksponati stalne postavke Muzeja Vuka i Dositeja u Beogradu), tri slova moderne srpske azbuke
opis naličja: figura Vuka Stefanovića Karadžića (detalj sa fotografije), učesnici "Prvog svetoslovenskog skupa" održanog u Pragu 1848. godine (detalj sa fotografije), friz od slova, veliki grb Republike Srbije u gornjem levom uglu novčanice, na oker podlozi
potpis guvernera: Radovan Jelašić
dimenzije: 62 x 131 mm
boja: okeržuta, braon, zelena
u opticaju: od 19. maja 2006.



Novčanica nominalne vrednosti 20 dinara
godina izdanja:  2006.
opis lica: portret Petra II Petrovića Njegoša, desno od portreta prikazan je, linijskim crtežom, Cetinjski manastir
opis naličja: figura Petra II Petrovića Njegoša, detalj sa ukrasne minijature s prvog slovenskog oktoiha, štampanog na Cetinju 1494. godine, planinski masiv Komova, veliki grb Republike Srbije u gornjem levom uglu novčanice, na zelenoj podlozi
potpis guvernera: Radovan Jelašić
dimenzije: 64 x 135 mm
boja: zelena, okeržuta i diskretna crna
u opticaju: od 18. jula 2006.



Novčanica nominalne vrednosti 50 dinara
godina izdanja:  2005.
opis lica: portret kompozitora Stevana Stojanovića Mokranjca, stilizovani prikaz dela violine, klavijatura I notni zapis iz Mokranjčeve zaostavštine
opis naličja: figura Stevana Stojanovića Mokranjca, motiv iluminacije sa Miroslavljevog jevanđelja, notni zapis, veliki grb Republike Srbije u gornjem levom uglu novčanice, na ljubičastoj podlozi
potpis guvernera: Radovan Jelašić
dimenzije: 66 x 139 mm
boja: ljubičasta, ton oker boje
u opticaju: od 15. novembra 2005.


Novčanica nominalne vrednosti 100 dinara
godina izdanja:  2003.
opis lica: portret Nikole Tesle, naučnika
opis naličja: figura Nikole Tesle, a u centralnom delu je dat prikaz Teslinog elektromotora, iznad kojeg je prikazana "Teslina golubica"
potpis guvernera: Mlađan Dinkić
dimenzije: 68 x 143 mm
boja: plava, okeržuta i zelena
u opticaju: od 2. jula 2003. godine


Novčanica nominalne vrednosti 100 dinara
godina izdanja:  2004.
opis lica: portret Nikole Tesle, naučnika
opis naličja: figura Nikole Tesle, a u centralnom delu je dat prikaz Teslinog elektromotora, iznad kojeg je prikazana "Teslina golubica"
potpis guvernera: Radovan Jelašić
dimenzije: 68 x 143 mm
boja: plava, okeržuta i zelena
u opticaju: od 17. septembra 2004. godine



Novčanica nominalne vrednosti 100 dinara
godina izdanja:  2006.
opis lica: portret naučnika Nikole Tesle, formula za jedinicu magnetne indukcije, prikaz električnog pražnjenja, prikaz jednog Teslinog postrojenja.
opis naličja: figura Nikole Tesle (motiv sa fotografije iz Muzeja Nikole Tesle u Beogradu), crtež Teslinog elektromotora, “ Teslina golubica”, veliki grb Republike Srbije u gornjem levom uglu novčanice, na plavoj podlozi.
potpis guvernera: Radovan Jelašić
dimenzije: 68 x 143 mm
boja: plava boja, uz dodatak okeržutih i zelenih tonova
u opticaju: od 20. oktobra 2006. godine



Novčanica nominalne vrednosti 200 dinara
godina izdanja:  2005.
opis lica: portret Nadežde Petrović, prikaz skulpture Nadežde Petrović, obrisi crkve manastira Gračanica, slikarska četkica
opis naličja: figura Nadežde Petrović kao dobrovoljne bolničarke u vreme Prvog balkanskog rata, prikaz crkve manastira Gračanica, deo kompozicije s jedne od slika Nadežde Petrović, veliki grb Republike Srbije u gornjem levom uglu novčanice, na plavoj podlozi.
potpis guvernera: Radovan Jelašić
dimenzije: 70 x 147 mm
boja: braoncrvena, uz dodatak plavih tonova
u opticaju: od 2. jula 2005. godine


Novčanica nominalne vrednosti 500 dinara
godina izdanja:  2004.
opis lica: portret Jovana Cvijića, geografa
opis naličja: figura Jovana Cvijića, stilizovani prikaz etno motiva
potpis guvernera: Radovan Jelašić
dimenzije: 70 x 147 mm.
boja: plavozelena, crvenobraon, zelena i žuta boja
u opticaju: od 17. septembra 2004. godine



Novčanica nominalne vrednosti 500 dinara
godina izdanja:  2007.
opis lica: portret Jovana Cvijića, geografa
opis naličja: figura Jovana Cvijića, stilizovani prikaz etno motiva
potpis guvernera: Radovan Jelašić
dimenzije: 70 x 147 mm.
boja: plavozelena, crvenobraon, zelena i žuta boja
u opticaju: od 4. juna 2007. godine



Novčanica nominalne vrednosti 1000 dinara
godina izdanja:  2003.
opis lica: portret Ðorđa Vajferta, prikaz kompleksa objekata Vajfertove pivare, kinegram "Sveti Ðorđe ubija aždaju"
opis naličja: figura Ðorđa Vajferta u sedećem položaju, deo enterijera zgrade Narodne banke Srbije, prikaz prigodne medalje
potpis guvernera: Mlađan Dinkić
dimenzije: 72 x 151 mm
boja: crvena, okeržuta, plavozelena
u opticaju: od 24. marta 2003. godine



Novčanica nominalne vrednosti 1000 dinara
godina izdanja:  2003.
opis lica: portret Ðorđa Vajferta, prikaz kompleksa objekata Vajfertove pivare, kinegram "Sveti Ðorđe ubija aždaju"
opis naličja: figura Ðorđa Vajferta u sedećem položaju, deo enterijera zgrade Narodne banke Srbije, prikaz prigodne medalje
potpis guvernera: Kori Udovički
dimenzije: 72 x 151 mm
boja: crvena, okeržuta, plavozelena
u opticaju: od 15. septembra 2003. godine


Novčanica nominalne vrednosti 1000 dinara
godina izdanja:  2006.
opis lica: portret Ðorđa Vajferta, prikaz kompleksa objekata Vajfertove pivare, kinegram "Sveti Ðorđe ubija aždaju"
opis naličja: figura Ðorđa Vajferta u sedećem položaju, deo enterijera zgrade Narodne banke Srbije, prikaz prigodne medalje; veliki grb Republike Srbije u gornjem levom uglu novčanice, na crvenoj podlozi.
potpis guvernera: Radovan Jelašić
dimenzije: 72 x 151 mm
boja: crvena, okeržuta, plavozelena
u opticaju: od 18. jula 2006. godine


Novčanica nominalne vrednosti 5000 dinara
godina izdanja:  2003.
opis lica: portret Slobodana Jovanovića
opis naličja: figura Slobodana Jovanovića, fragment zgrade Savezne skupštine i stilizovan prikaz enterijera skupštinske sale
potpis guvernera: Mlađan Dinkić
dimenzije: 76 x 159 mm
boja: tonovi zelene, ljubičaste i žute
u opticaju: od 2. jula 2003. godine

Kovani novac u opticaju

Kovani novac nominalne vrednosti 1 dinar
godina izdanja:
   2005.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, reljef zgrade Narodne banke Srbije

opis reversa:
oznake državnosti

legura:
75% Cu, 0,5% Ni, 24,5% Zn
prečnik:
20 mm
masa:
4,26 g
u opticaju:
od 2. jula 2005.


Kovani novac nominalne vrednosti 1 dinar
godina izdanja:
   2003.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, zgrada Narodne banke Srbije

opis reversa:
Znak Narodne banke Srbije

legura:
70% Cu, 12% Ni, 18% Zn
prečnik:
20 mm
masa:
4,34 g
u opticaju:
od 2. jula 2003.


Kovani novac nominalne vrednosti 1 dinar
godina izdanja:
   2000.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, zgrada Narodne banke Srbije

opis reversa:
Veliki grb Republike Srbije

legura:
70% Cu, 12% Ni, 18% Zn
prečnik:
20 mm
masa:
4,32 g
u opticaju:
od 15. decembra 2000.


Kovani novac nominalne vrednosti 2 dinara
godina izdanja:
   2006.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, zdanje manastira Gračanica

opis reversa:
Veliki grb Republike Srbije

legura:
75% Cu, 0,5% Ni, 24,5% Zn
prečnik:
22 mm
masa:
5,15 g
u opticaju:
od 27. decembra 2006


Kovani novac nominalne vrednosti 2 dinara
godina izdanja:
   2003.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, zdanje manastira Gračanica

opis reversa:
Znak Narodne banke Srbije

legura:
70% Cu, 12% Ni, 18% Zn
prečnik:
22 mm
masa:
5,24 g
u opticaju:
od 2. jula 2003.


Kovani novac nominalne vrednosti 2 dinara
godina izdanja:
   2000.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, zdanje manastira Gračanica

opis reversa:
oznake državnosti

legura:
70% Cu, 12% Ni, 18% Zn
prečnik:
22 mm
masa:
5,25 g
u opticaju:
od 15. decembra 2000.


Kovani novac nominalne vrednosti 5 dinara u izdanju Narodne banke Srbije
godina izdanja:
   2005.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, zdanje manastira Krušedol

opis reversa:
Veliki grb Republike Srbije

legura:
75% Cu, 0,5% Ni, 24,5% Zn
prečnik:
24 mm
masa:
6,13 g
u opticaju:
od 2. jula 2005.


Kovani novac nominalne vrednosti 5 dinara u izdanju Narodne banke Srbije
godina izdanja:
   2003.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, zdanje manastira Krušedol

opis reversa:
Znak Narodne banke Srbije

legura:
70% Cu, 12% Ni, 18% Zn
prečnik:
24 mm
masa:
6,23 g
u opticaju:
od 2. jula 2003.


Kovani novac nominalne vrednosti 5 dinara u izdanju Narodne banke Srbije
godina izdanja:
   2000.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, reljef zgrade Savezne skupštine

opis reversa:
oznake državnosti

legura:
70% Cu, 12% Ni, 18% Zn
prečnik:
24 mm
masa:
6,24 g
u opticaju:
od 15. decembra 2000.



Kovani novac nominalne vrednosti 10 dinara u izdanju Narodne banke Srbije
godina izdanja:
   2005.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, zdanje manastira Studenica

opis reversa:
Veliki grb Republike Srbije

legura:
70% Cu, 12% Ni, 18% Zn
prečnik:
26 mm
masa:
7,77 g
u opticaju:
od 2. jula 2005.



Kovani novac nominalne vrednosti 10 dinara u izdanju Narodne banke Srbije
godina izdanja:
   2003.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, zdanje manastira Studenica

opis reversa:
Znak Narodne banke Srbije

legura:
70% Cu, 12% Ni, 18% Zn
prečnik:
26 mm
masa:
7,77 g
u opticaju:
od 2. jula 2003


Kovani novac nominalne vrednosti 20 dinara u izdanju Narodne banke Srbije
godina izdanja:
   2007.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, lik Dositeja Obradovića

opis reversa:
Veliki grb Republike Srbije

legura:
70% Cu, 12% Ni, 18% Zn
prečnik:
28 mm
masa:
9,00 g
u opticaju:
od 10. decembra 2007.


Kovani novac nominalne vrednosti 20 dinara u izdanju Narodne banke Srbije
godina izdanja:
   2006.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, lik Nikole Tesle

opis reversa:
Veliki grb Republike Srbije

legura:
70% Cu, 12% Ni, 18% Zn
prečnik:
28 mm
masa:
9,00 g
u opticaju:
od 30. jula 2006.


Kovani novac nominalne vrednosti 20 dinara u izdanju Narodne banke Srbije
godina izdanja:
   2003.
opis aversa:
oznaka nominalne vrednosti, zdanje hrama svetog Save na Vračaru

opis reversa:
Znak Narodne banke Srbije

legura:
70% Cu, 12% Ni, 18% Zn
prečnik:
28 mm
masa:
9,00 g
u opticaju:
od 2. jula 2003.

Istorijat novca na tlu Srbije
Tradicija upotrebe novca na prostorima današnje Srbije veoma je duga i seže u daleku prošlost. Najstariji primerci potiču iz VI-V veka p.n.e. Oni pripadaju kovanju grčkih gradova i svedoče o ranim dodirima stanovništva Balkana sa razvijenim antičkim svetom. Sledi kovanje makedonskih vladara, Filipa II i Aleksandra Velikog, zatim jadranskih gradova Apolonije i Dirahiona, kao i srebrni novac Kelta, koji su živeli u oblasti današnjeg Srema i Beograda, gde su i kovali svoju monetu. Dugotrajna i snažna dominacija Rimskog carstva u periodu od I do V veka n.e. uslovila je otvaranje dveju značajnih kovnica rimskog novca na području današnje Srbije – Sirmijum (Sremska Mitrovica) i Viminacijum (Kostolac). Naziv osnovne rimske monete – denar, preko srpskog srednjovekovnog kovanja i, nadalje, preko kovanja obnovljene Srbije u XIX veku, zadržao se do danas u nazivu dinar – osnovne novčane jedinice monetarnog sistema savremene Srbije. Period od osnivanja samostalne srpske države u srednjem veku obeležen je opticajem novca koji su kovala varvarska plemena, a zatim moćna Vizantijska imperija.

 
Novac rimskog imperatora Gordijana III iskovan u Viminacijumu (Kostolac) 243. godine Novac srpskog cara Stefana Dušana iskovan 1346. povodom njegovog krunisanja

Prvi pomen «srpskih dinara» nalazi se u arhivskim dokumentima krajem 1214. godine, u vreme Stefana Prvovenčanog. Međutim, dosadašnja istraživanja upućuju na kralja Radoslava (1227–1234), koji se smatra prvim srpskim vladarem koji je kovao sopstveni novac. Novac su sve do pada Despotovine, 1459. godine, nastavili da kuju gotovo svi srpski vladari, i to širom teritorije srpske srednjovekovne države, u kovnicama koje su se nalazile u blizini brojnih rudnika srebra kao što su Brskovo, Rudnik, Novo Brdo, Srebrnica, Trepča i drugi. Taj novac zvao se dinar i predstavlja jedno od najbitnijih obeležja samostalnosti i državnosti srpske države u srednjem veku. Brojnost, raznovrsnost i lepota tog novca, shodno vrhuncu moći srednjovekovne Srbije, dolaze do izražaja u kovanju najvećeg srpskog vladara, kralja (1331–1346), a potom cara (1346–1355), Dušana, kada srpska država obimom monetarne produkcije prevazilazi susedne zemlje toga vremena.

Usled gubitka samostalnosti srpske države, sve do polovine XIX veka u upotrebi je bio veliki broj različitih moneta stranih država. U periodu turske prevlasti, na teritoriji današnje Srbije radilo je  nekoliko kovnica turskog novca, Novo Brdo, Kučajna i Beograd. Naziv poslednje vrste turskog srebrnog novca – para – prisutan je i danas kao naziv stotog dela srpskog dinara.

  Bravo !  svaka cast na trudu !

 al ovde cim ljudi vide da je nesto duze od jedne recenice i dva smajlija, ne citaju. 

Zna li neko da mi kaze gde bih u Beogradu mogla da kupim album ya kovani novac, tj. numizmaticki album?? Imam neke novcice, ne bavim se time ali bih ih malo sredila i sortirala. Ako neko zna neka vice!
Pozz i hvala.

   
   Interesuje me da li na ovoj temi moze da se sazna vise o odredjenim kovanicama? Vidim da je tema duze vreme bila neaktivna, tako da ne ocekujem previse, ali ako naidje neko ko se razume u numizmatiku, pomoc je vise nego dobrodosla.

koliko ja znam numizmatika je naučna disciplina koja se bavi proučavanjem novca, ali i medalja..
bravo za temu, ali nešto baš i nije aktivna