IN < - ~Religija: teorija, podela, filozofija religije...~ - >LO
(1/23) > >> :: Odgovori!
Religija je društvena pojava koja podleže određenim zakonima nastajanja, razvoja i nestajanja. Religiju možemo definisati i kao duhovnu povezanost jedne grupe ljudi sa nekim višim, svetim bićem, odnosno Bogom. Bog (na sanskritskom “gospodar hleba”) je ljudska zamisao o nekoj natprirodnoj, onostranoj sili. I sama reč religija vodi poreklo od latinske reči “religare” što znači ponovo svezati, prepovezati. Dakle, religija je oblik društvene svesti u kome se prirodne i društvene sile prikazuju kao natprirodne, nezavisne od čoveka, prirode i istorije. Svaka religija podrazumeva više ili manje jednostavno učenje koje se odnosi na suštinu, svrhu i poreklo svega postojećeg. Takođe, svaka religija podrazumeva određene oblike verskih zajednica, kao i određene obrede, ritualne radnje koje se obavljaju na posvećenim mestima, odnosno u određenim institucijama (crkve, džamije, sinagoge, hramovi...).
Najbrojnije religije sveta.
Teorije religije
Postoje tri osnovne grupe teorija religije. Prema prvoj, religija je izum jedne (obično vladajuće odnosno privilegovane) grupe ljudi kao sredstvo zaštite privilegija iste te grupe ljudi. Prema drugoj grupi teorija, religija je trajna egzistencijalna karakteristika ljudskog bića. Najzad, prema trećoj grupi teorija, religija je samo ljudska sklonost ka sujeverju proizašla iz nedovoljnog poznavanja prave prirode stvari.
Kada, gde, kako i zašto su nastale prve religije?
Prvi oblici religije javljaju se još u prvobitnoj ljudskoj zajednici kao posledica čovekovog uviđanja da se mnoge stvari u prirodi dešavju i bez njegove volje i da on na te pojave ne može da utiče niti da ih kontroliše ma koliko se trudio. Takve pojave su na primer suše, poplave, munje, gromovi i slično. Tako je čovek došao na ideju o postojanju viših sila. Tako su u čovekovom umu nastali prvi oblici “bogova” koji su simbolizovali jedinstvene moći koje suvereno vladaju čovekovim postojanjem. Čovek je nastojao da ove više sile umilostivi molitvama i žrtvovanjem.
Podela religije
Postoje dve vrste religija , politeističke religije i monoteističke religije. Za politeističke religije (grčki: poli - više, mnogo i theos - bog) karakteristično je verovanje u više bogova, različita božanstva koja vladaju različitim sektorima prirode i ljudskog delovanja. Politeizam je karakterističan za stare, prirodne, paganske religije. Politeističke religije su više ritualne, obredne nego teorijske. Politeističke religije uglavnom ne teže širenju za razliku od monoteističkih. Najznačajnije stare religije su bile politeističke (egipatska, starogrčka, rimska, odinizam...). Gotovo svi narodi na tlu Evrope su pre primanja hrišćanstva ispovedali razne paganske, prirodne, politeističke religije. Iako su politeističke religije po nastanku starije od monoteističkih, danas su gotovo iščezle (izuzetak su hinduizam i plemenske religije).
Za monoteističke religije (grčki: monos - jedan i theos - bog) je karakteristično obožavanje jednog boga, i to je osnovna razlika u odnosu na politeističke religije. Druga bitna razlika između politeističkih i monoteističkih religija je u tome što su politeističke religije mahom narodne religije, dok su monoteističke religije nadnacionalne i univerzalne (izuzetak je jevrejska religija) i u načelu se ne ograničavaju na jedan klan, pleme, narod ili državu. Monteističke religije nastajle su u periodu od šestog veka pre nove ere do sedmog veka nove ere.
U svim monoteističkim religijama mogu se naći izvesne zajedničke karakteristike. Prva zajednička karakteristika je već spomenuti univerzalni, nadnacionalni karakter. Druga - sve monoteističke religije su otkrivene, a to znači da su ih osnovali i utemeljili proroci - religijski i moralni reformatori kojima se, svakom ponaosob, otkrio, u duhu prikazao, bog. Treća zajednička karakteristika - sve monoteističke religije su soterološke (grčki: soter - spasilac) što znači da je prorok u isto vreme i spasilac, izbavitelj naroda. Četvrta zajednička karakteristika je protivčulno, asketsko i aseksualno stanovište koje zauzimaju sve monoteističke religije, stavljajući duhovno iznad materijalnog i telesnog, čak proglašavajući nagone i strasti zlim. Upravo ovu stranu religije oštro su kritikovali mnogi filozofi i naučnici, među kojima su najpoznatiji Zigmund Frojd i Fridrih Niče. Najzad, sve monoteističke religije su eshatološke (grčki eshaton - ono krajnje) što znači da prema ovim religijama postoji kraj sveta.
Monoteističke religije su hrišćanstvo, judaizam, islam, a dualistička religija je zoroastrizam.
Sadrzaj:
Bog ~ link
Hrišćanstvo ~ link
Judaizam ~ link
Islam ~ link
Zoroastrizam ~ link
Vera ~ link
Bogosluženje ~ link
Reformacija ~ link
Budizam ~ link
Isus Hristos ~ link
Muhamed ~ link
Buda ~ link
Martin Luter ~ link
Pravoslavlje ~ link
Srpska pravoslavna crkva ~ link
Katoličanstvo ~ link
Katolička crkva ~ link
Papa ~ link
Protestantizam ~ link
Anglikanizam ~ link
Biblija ~ link
Kuran ~ link
Stari zavet ~ link
Novi zavet ~ link
Talmud ~ link
Mojsije ~ link
Manje religije:
Mormonizam ~ link
Pentikostalci "Duhovnjaci" ~ link
Opus Dei ~ link
Adventisti ~ link
Hare Krišna ~ link
Jehovini svedoci ~ link
Rastafarijanstvo ~ link
Bog je jedan od termina kojim se opisuje savršeno, nadljudsko biće, za koje mnogi ljudi veruju da je tvorac univerzuma. Koncept verovanja u jednog Boga je princip monoteizma.
Neke religije, mogu uključivati i antropomorfne osobine Boga, dok druge smatraju da je nemoguće i uvredljivo zamišljati Boga u fizičkoj formi. Neki smatraju da je Bog oličenje apsolutnog dobra, dok drugi smaraju da je Bog iznad ljudskog shvatanja moralnosti.
Bogovi kod antičkih Grka
Grci su bili umetnici da zaodenu istinu i stvarnost u ruho legende, a bogatstvom mašte i lepotom reči, boja i oblika oni su besmrtne bogove spustili među smrtnike, dok su ljudima u isto vreme, kroz apoteozu, otvorili put do vrhova Olimpa i božanskog života. Grci su jedini antički narod koji se nije plašio da sa finom i diskretnom ironijom pokaže da su ljudi stvorili bogove, a ne bogovi ljude i da bogovi postoje ljudi radi, a ne ljudi radi bogova. U toj slobodi da kroz kosmogonije, teogonije i gigantomahije ruše, kad im ustreba ili kad im se prohte, stvaraju i dovode nova božanstva, leži snaga grčkog duha, hrabrost celog jednog etnosa, slobodnog i podjednako nezavisnog i prema nebu i prema zemlji.
Bog u pravoslavnom učenju
BOG - BOŽANSTVO (gr: Θεος – Θεοτης, lat. Deus, Dominus deus - najviša suština (Biće), lična božanska egzistencija). Tvorac neba i zemlje, svega vidljivog i nevidljivog - Tvorac svekolike Vaseljene (Univerzuma). Pravoslavna teologija, dajući apofatičko tumačenje božanske suštine, više voli kategoriju tajne i slavoslovnih pojmova kad govori o Bogu, jer je to ime koje je iznad svakog imena (Filip. 2,9). U areopagitskom spisu "O božanskim imenima" pokazuje se da se Bog ne može čak ni definisati, niti ograničiti stvorenim predstavama, te da je sam pojam Boga relativan zato što se on odnosi na Njegov odnos sa tvorevinom, a ne na tajnu Njegove transcendentne suštine, odnosno na "nadsuštastvenu suštinu" (up. Nebeska jerarhija, XV, 2).
Stari zavet
Predstavu o Bogu dao je sami Bog u svojim delima projavljivanja u tvorevini i u Svome dolasku Ovaploćenjem Sina u istoriji. Sa svim teofanijama (bogojavljanjima) kojih je Stari Zavet pun, ipak se u njima podvlači sveopšta transendentnost Boga. "Ja sam onaj koji jesam" (Izl. 3,14). Bog ima egzistenciju u sebi; nema drugo načelo ili cilj. Ovu ideju preuzeo je Novi Zavet, postapostolski spisi i prvi simboli hrišćanske vere, u kojima se Bog naziva Θεοτης, načelo egzistencije. On je Tvorac svojom voljom, ali tvorevina nije od njegove suštine.
Novi zavet
Kao i Stari Zavet (Is. 40; Ps. 104; Dan. 6,20), Novi Zavet takođe upotrebljava samo ipostasnu kategoriju onda kad se odnosi na Boga (Dela 14,15). Teofanije (bogojavljenja) Staroga Zaveta koncentrišu se u velikoj epifaniji ili božanskom "snishođenju" (συγκαταωασις), ili Ovaploćenju Sina Božijeg, preko kojeg je omogućena ne samo religija nego i oboženje, jer Ovaploćeni Logos uzima ljudsku prirodu u svoju ipostas. Ovaploćenje razotkriva ipostasni i epifanijski karakter Boga punog sažaljenja i ljubavi prema čoveku, Boga koji "silazi" da celiva i zagrli svoj lik metnut u tvorevinu (Luka 7,11,15,10; 19,1; Jovan 5,2).
Za razliku od Starog Zaveta, Novi Zavet govori jasno o Bogu-Svetoj Trojici: Ocu, Sinu i Svetome Duhu. Hrišćanski trinitarni monoteizam jeste struktura najviše ljubavi. Trojičnost je odnos koji prevazilazi dualizam (dvojnost) na kojem je konstruisana starozavetna teologija.
Bog u pravoslavnim spisima
prave razliku između:
* Božanstva, suštine ili zajedničke prirode Boga
* Onoga što postoji oko suštine ili svojstava Božijih.
Oni govore o apsolutnoj transcendentnosti same suštine, o njenom apofatičkom karakteru. Ono što je suština Božija jeste van svakog afirmativnog ili negativnog poređenja sa svetom. Božanstvo (Θεοτης) ne može biti poistovećeno ni sa jednim svojstvom ili delanjem Boga. Termini teologije posmatraju, dakle, odnos između nas i Boga, a ne između nas i njegove suštine. Takođe, patristička teološka tradicija razlikuje:
* Zajedničku prirodu
* Ipostas Trojice
Ipostasi su nešto drugo od njihove zajedničke suštine ili njihovih zajedničkih delanja. Otac nije ime prirode ili delanja ili zajedničkog svojstva, nego ipostasi. Zato ipostasna, lična, svojstva ne treba da se mešaju sa zajedničkim identičnim svojstvima božanstva (poistovećujući prirodu Božiju sa nerađanjem, koje je svojstvo Oca, Evnomije pogrešno zaključuje da Sin nema božansku prirodu).
Jedan mistički istočni pokret više je voleo da naglasi apofatička svojstva Boga, na primer:
* Transcendentnost (budući jedan po suštini, van odnosa, Bog ne zavisi od neke druge egzistencije, nije jednak sa bilo čime drugim; On se ne može definisati kroz odnos, jer ima apsolutni, transcendentni karakter)
* Beskrajnost (odsustvo granice ili kraja, mesta u vremenu ili neprostornost, odsustvo početka i svršetka vremena)
* Nepokretivost ili stalnost odsustva razvoja: budući punoća u Njemu samome, (Bog se ne kreće ka višem cilju od Njega)
* Večnost (Bog je iznad svakog vremenskog ograničenja ili određenosti)
To ne znači da je Bog statička, bezlična, nepokretna priroda. Bog kao biće uzima oblik "da bi postojao", ulazi u poredak egzistencije, ulazi u proces postojanja. Ali, u tom kretanju postojanja, priroda Boga se ne transformiše, On ne prima oblik koji pre nije imao, jer Bog ne potpada pod kategoriju ograničene egzistencije, odnosno nije podložan vremenu i prostoru. Suština i egzistencija Boga jesu neuslovljene, pošto se na Njega ne mogu primeniti pitanja kako? kad? i gde? On ne prima oblik koji nije imao, jer je On sam "biće" u apsolutnom smislu. On sam drži kretanje bića (suštine) i ograničava egzistenciju u vremenu i prostoru. Zato osim Boga i tvorevine ne postoji ništa drugo, jer je On beskonačan. Neegzistencija ili ništavilo, kao sam od sebe postojeći entitet, nema postojanje u Njemu. Stvorena tvar i čovek ne mogu biti lišeni egzistencije, sem od Boga.
Što se tiče strukture religioznog čina, Bog kao ipostas ne meša se sa čovekom, kao što ni duša nije istovetna sa Bogom, nego su oni dva subjekta, sjedinjena u ljubavi i blagodati.
Islamsko shvatanje boga
Osnovni koncept Islama je jedinstvenost Boga („tauhid“). Ovaj monoteizam je apsolutan, ne relativan ili pluralistički u bilo kojem smislu. Bog je opisan u Suri al-Iklas (poglavlje 112), na sledeći način:
Reci „On je Bog, Jedan, Samodovoljan gospodar. Nikada nije nastao, niti je bio načinjen. Niko se ne može porediti sa Njim.“
Na arapskom, Bog se naziva Alah, što je spojeno od „al-ilah“ ili „jedini bog“. Alah se prema tome prevodi kao Bog. Iako koriste drugo ime za Boga, muslimani potvrđuju da veruju u isto božanstvo u koje veruju pripadnici judeo-hrišćanskih religija. Ipak, muslimani se ne slažu sa hrišćanskom teologijom po pitanju jednoznačnosti Boga (učenje o Svetoj Trojici i da je Hristos večni Sin Božji).
Ne postoje muslimanske slike ili opisi Boga, jer se smatra da takve umetničke tvorevine vode ka idolatriji, te su stoga zabranjene. Mnogi muslimani smatraju da je Bog bestelesan, što onemogućava bilo kakvu likovnu predstavu. Umesto toga, muslimani opisuju Boga mnogim božanskim atributima koji su pomenuti u Kuranu, i sa 99 imena Alaha. Ali, samo jedna od Sura (jedno poglavlje) u Kuranu počinje frazom „U ime Alaha, Dobrotvornog, Milostivog“. Ovo su posledično najvažnije božanske osobine u smislu toga što ih muslimani najčešće ponavljaju tokom svojih ritualnih molitvi (zvanih salah na arapskom, ili namaz na persijskom).
Bog u budizmu
Buda (Gautama Sidarta) je odbijao odgovore na pitanja o postojanju Boga, i predlagao je da se ne prave mrtve koncepcije, nego da se razvija duhovna snaga, kojom se može doći do odgovora na sva pitanja.
Bog u Zoroastrizmu
Bog u zoroastrizmu, antičkoj religiji koju je u 7. veku p.n.e. osnovao Zaratustra, daleko je kompleksniji pojam negoli u ostalim velikim religijama. Naime, Persijanci su u Bogu uvek videli princip borbe Dobra i Zla, čas je nadvladao jedan,a čas drugi princip. Zbog toga se i kaže da je Zoroastrizam dualistička religija.
Hrišćanstvo je jedna od monoteističkih (jednobožačkih) religija nastalih na prostoru nekadašnjeg Rimskog carstva. Zasnovana je pojavom Isusa Hrista i Njegovim osnivanjem Crkve, kao zajednice Tela Njegovog, u prvom veku nove ere.
Tokom prva tri veka razvijanja, prvenstveno je predstavljano kao religija rimskih robova i najnižih društvenih slojeva. Zbog propovedanja jednakosti brzo je zavladalo među siromašnima i odbačeno od strane bogatih. U početku je imalo mnogobrojne sekte, ali se kasnije, uglavnom zaslugom helenističkog obrazovanoga propovednika - Apostola Pavla, organizovalo u jedinstvenu religioznu zajednicu, crkvu.
Danas, hrišćanstvo prestavlja jednu od najrasprostranjenijih svetskih religija, čiji broj vernika prelazi 2.200.000.000.
Danas se pod hrišćanstvom podrazumevaju tri crkve: Pravoslavna, Rimokatolička i Protestantska.
Simbol Hrišćanstva je Sveti Krst
Istorijski razvoj tradicionalnih hrišćanskih zajednica
Istorija hrišćanstva
Zvanično, hrišćanstvo je religija koja koja nastaje u prvom veku nove ere. Tačnije, godina rođenja Isusa Hrista, prestavlja godinu novog računanja vremena. Ali, slobodno se može reći da su temelji hrišćanstva postavljeni 2000 godina pre nove ere, pojavom Avrama, Isaka i Jakova. To je priča stara više hiljada godina. Avram, Isak i Jakov su predstavljeni kao proroci koji su verovali u boga Jehovu (jevrejski: Jahve odnosno JHVH). Njihov zadatak, bio je da propovedaju božije reči i tako poduče narod o postojanju boga Jehove. Takođe, imali su zadatak da pripreme put i nagoveste rođenje Isusa Hrista-Sina božijeg.
Hrišćanstvo se pojavljuje na tlu Izraela, koji je tada bio okupiran pod Rimljanima. Za samo tri veka svog razvijanja, postalo je zvanična religija mnogih država i naroda. Hrišćanstvo je bilo organizovano u jedinstvenu religioznu zajednicu, crkvu.
Prvi hrišćani su, za simbol Isusa Hrist, odabrali znak ribe. „Isus Hrist, Božiji sin, Spasitelj“, se na grčkom piše Isu Xistu Teu Ios Sotir, a prva slova daju reč „IHTIS“, što u prevodu sa grčkog, znači riba.
Hrišćanske opštine
U prvom veku nove ere hrišćani su se tajno okupljali na zajedničkim verskim obredima, propovedima i molitvama. Zajednice hrišćanskih vernika zvale su se hrišćanske opštine, bilo ih je u svim delovima carstva, i u njima je imovina bila zajednička. Ali, hrišćanstvo je samo u početku bilo religija ugnjetenih i potlačenih, da bi vremenom sve više bogataša, nesigurnih i nezadovoljnih državnom vlašću, pristupalo novoj veri. Hrišćanske opštine su se sve više širile i bogatile. Tada hrišćani menjaju svoje učenje i od svojih pristalica počinju da traže poslušnost i pokornost državnoj vlasti. Uskoro je nestalo i imovinske jednakosti među hrišćanima. Krajem drugog veka nove ere sve hrišćanske opštine ujedinile su se u jednu zajednicu čiji je poglavar postao rimski episkop, kasnije nazvan papa (grčki: pappas, latinski: papa - otac). Sedište pape je u Vatikanu. Tako je stvorena verska organizacija Hrišćanska crkva.
Isus Hrist
Isus se smatra osnivačem hrišćanske religije. Po njemu je religija i dobila ime. Godina njegovog rođenja predstavlja godinu početka nove ere i novog načina računanja vremena. Do nedavno se smatralo da su Isus i same biblijske priče mit ili legenda. Najnovija istraživanja pokazuju da je Isus ipak istorijska ličnost, proučavajući dela nehrišćanskih književnika iz prvog veka nove ere – Josifa Flavija i Tacita. Osnovni izvor o životu i radu Isusa Hrista predstavlja Novi zavet, drugi deo svete hrišćanske knjige, Biblije (grč. Biblija u prevodu „Knjiga“).
Život Isusa Hrista - Biblijske priče
Prema predanju Isus je sin Boga Jehove i device Marije. Naime, njegov dolazak najavio je anđeo Gavrilo kojeg je poslo sam Bog. Gavrilo je objasnio Mariji da je ona izabrana da rodi Božijeg sina i da će ubrzo biti oplođena svetim duhom. To je objasnio i Jakovu - budućem Marijinom mužu. Reko im je da detetu daju ime Isus Hristos. Hristos u prevodu znači mesija, pomazanik, od Boga poslat. Tako je i bilo. Isus ubrzo postaje mudar propovedač. Sakuplja narod i prenosi im poruke od Boga date, učeći ih hrišćanskom moralu i principima. Ubrzo zatim počinje da čini čuda: leči bolesne, hrani gladne, oživljava mrtve, poji žedne... Oko 30. godine svog života biva kršten kod Jovana Krstitelja. Potom bira dvanaest apostola: Petra (Simona), Andriju, Jakova Zevedejeva, Jovana, Filipa, Vartolomeja, Mateju, Tomu, Jakova Alfejeva, Simona, Leveja zvanog Tadija i Judu Iskariotskog. Posle tri godine propovedanja biva uhapšen i doveden pred Sinedrion (jevrejski sud), a potom je predat rimskom guverneru Pontiju Pilatu. Isus je osuđen da umre kao rob razapet na krstu. Na tajnoj večeri, uoči svoje smrti, govori učenicima ko će ga izdati. Takođe im govori da će, trećeg dana posle svoje smrti, vaskrsnuti i pridružiti se svome ocu na nebu. Za hleb koji su jeli na toj večeri, Isus je rekao da je to njegovo telo, a za vino koje su pili, da prestavlja njegovu krv. I da tako treba i da ostane. Po predanju u trenutku kada je podlegao mukama razapet na krst, spustio se mrak, iako je bilo podne. Poslednje reči su mu bile: „Oprosti im oče, jer ne znaju šta čine.“
Biblija – Sveta knjiga
Biblija (drugačije: Sveto Pismo, eng. Bible) je hrišćanska sveta knjiga. Sastoji se iz dva dela: Starog zaveta, u kojem je opisan nastanak Zemlje i ljudi na njoj, i njinov razvoj, do rođenja Isusa Hrista, i Novog zaveta, u kome je opisan život Isusa, kroz četiri jevanđelja, i budućnost ljudi i njihovog života na Zemlji. Novi zavet je zbirka spisa ideologa i osnivača rane hrišćanske crkve, pisanih na grčkom i delimično na jevrejskom jeziku u prvom i drugom veku nove ere. Inače, i sam Isus je govorio aramejski. Ovaj jezik danas je mrtav. Novi zavet sadrži ukupno 27 spisa kanonizovanih u nekoliko faza zaključno sa četvrtim vekom, iako su svi tekstovi bili dovršeni do sredine drugog veka. Sadrži četiri jevanđelja (grčki: evangelion - dobra vest) i to po Mateji, Luki, Marku i Jovanu. Prva tri jevanđelja su sinoptička. Novi zavet takođe sadrži ranu crkvenu istoriju (dela apostolska), dvadesetjednu poslanicu i jednu apokalipsu (otkrovenje Jovanovo). Upravo četiri jevanđelja predstavljaju izveštaj o Isusovom životu, o njegovim kazivanjima i delima. Prema Bibliji, Isus je začet bezgrešnim začećem. Ideja da je Isusa rodila devica trebalo bi da ispuni verovanje iz Starog zaveta da je on Sin Božiji. Prema istorijskim podacima rođen je u 31. godini vladavine rimskog imperatora Avgusta, u Vetlajemu, u Judeji, od majke Marije, u siromašnoj jevrejskoj porodici, koja se sklonila u Galileju. Galileja je planinska oblast zapadno od reke Jordan i Galilejskog jezera. Prema Josifu Flaviju, kod Jevreja su u to vreme postojale tri filozofske struje: fariseji, sadukeji i takozvani esenci. Treba napomenuti da je Isus bio poput rabina (hebrejski: učitelj, poznavalac pisma), odnosno jevrejski sveštenik i da je on ustvari iznutra reformisao jevrejsku religiju. Jevanđelja (što u prevodu sa grčkog znači „Dobra vest“), napisana su između 65. i 100. godine n.e. A napisali su ih Mateja, Marko, Luka i Jovan, po kojima su i dobila imena. Smatra se da je biblija pisana između 100. i 300. godine nove ere. Danas biblija prestavlja ne samo hrišćansku svetu knjigu, nego i najprodavanije delo svih vremena prevedeno na oko 1500 jezika. Pored hrišćanske biblije, koja se razlikuje kod katolika i pravoslavaca, postoji i Hebrejska biblija (eng. The Hebrew Bible, hebrejski: Tanakh).
Crkva - Širenje hrišćanstva
Crkva prvih hrišćana formirana je oko apostola u Jerusalimu. Posle Pedesetnice (Pentekoste) (dan kada je, po Isusovom preskazanju,sveti duh sišao na apostole), oni objavljuju vesti o Isusovom vaskrsenju. Osnivaju crkvu po celom Sredozemlju koje je tada bilo po vlašću Rimljana. Prema spisama apostola Petra (15.-67. g.n.e), mnogi judeisti okreću se hrišćanstvu. Oni bivaju isključeni iz jevrejskih zajednica. Tada su oni u Siriji i Antohiji po prvi put nazvani hrišćanima. Raspadom Rimskog carstva 476. godine hrišćanstvo će postati jedina veza između dve novonastale države – Zapadnog i Istočnog Rimskog carstva. Raspadom zapadnog i razvojom istočnog carstva, Sredozemljem se razvija briljantna hrišćanska kultura koja će prve značajnije sukobe imati 650. g. sa novoosnovanom islamskom verom.
Milanski edikt
Car Konstantin Veliki koji je vladao od (306. – 337.) uvidevši bezopasnost, šta više potencijalnu korisnost nove religije po državu, zbog hrišćanskog učenja da je svaka vlast od boga, 30. aprila 313. godine Milanskim ediktom proglašava ravnopravnost hrišćanstva sa ostalim religijama, i ono ubrzo postaje i zvanična državna religija u Rimskom carstvu. Interesantna je činjenica da, iako je bio prvi hrišćanski vladar, Konstantin nije bio kršten, već ga je pred smrt krstio Euzebije. Između crkve i države sklopljen je obostrano koristan savez. Kasnije je hrišćanstvo postalo vladajuća religija evropskih naroda. U ime hrišćanstva vođeni su mnogi ratovi sa ciljem pokoravanja naroda i nametanja istog. Podela hrišćanske crkve. Brojne nesuglasice između istoka i zapada rimske imperije, kao i različitost filozofskih orijentacija i tumačenja teoloških pitanja (na primer tumačenje dogme o Svetoj Trojici) u različitim delovima carstva prouzrokovale su raskol, odnosno podelu hrišćanske crkve. Prva podela izvršena je 1054. Tada je izvršen raskol (grč. Šizme) i time završen spor između rimskog pape Lava 19 i carigradskog patrijarha Mihajla Kerularija. S jedne strane je reformisana Pravoslavna („ortodoksna“) crkva (ona koja čuva stvarnu doktrinu sedam crkvenih sabora), koja odbacuje i ne priznaje univerzalni autoritet pape. Sa druge strane je reformisana „Rimokatolička“ crkva („ona koja održava svet u jedinstvu"), u kojoj papa ima fundamentalnu ulogu. Ove dve crkve nisu imale nikakve kontakte sve do 1964. godine kada su papa Pavle 4 i patrijarh Atinagoras ponovo uspostavili veze katoličke i pravoslavne crkve.
Hrišćansko verovanje
Hrišćani veruju u Isusa Hrista. Smatraju ga sinom jednog Boga, Jahvea. Veruju da je on poslat na zemlju da propoveda Jevanđelje, Božiju blagu vest, i narod poučava. Ključno verovanje je verovanje o Isusovovom raspeću, koje predstavlja otkup svih ljudskih grehova, i njegovo vaskrsenje iz mrtvih. Dan Isusovog rođenja hrišćani praznuju kao Božić, a dan njegovog vaskrsenja kao Vaskrs. Dan Hristovog stradanja obeležen je kao Veliki petak i on označava najtužniji hrišćanski praznik. Hrišćani veruju u vaskrsenje mrtvih i u novi život.
Pravoslavni, rimokatolički i monofizitski hrišćani i većina protestantskih hrišćana veruju u Isusa Hrista kao jednu od ipostase, prirode, jednog jedinog Boga. Bog je jedan, u prirodi Oca, Sina i Svetog Duha, Sveta Trojica. Bog se prema tome u prirodi Sina ovaplotio i rodio kao čovek, te kao čovek poživeo i kao čovek stradao i umro, ali najzad i vaskrsao. Svojom smrću preuzeo je na sebe kaznu ljudima za njihov greh, njihovu nesavršenost, tj. smrt. Ovo je pomirenje Boga sa čovečanstvom. Ljudi koji prihvate ovo pomirenje izbegavaju sud sa Bogom na kraju vremena, oni koji ne prihvate da li iz neverja ili drugog verovanja moraju da nose Bogu odgovornost za svoja dela. Mada je Bog izvor sve ljubavi i dobrote i sam savršena ljubav i savršen dobar, Bog je isto svepravedni i savršeni sudija koji čoveku mora da sudi po njegovim delima, jer smisao čovekove egzistencije, po hrišćanima, nije samo ovdašnji život, nego i život večni.
Podela rimokatoličke crkve
U šesnaestom veku u zapadnom hrišćanstvu se javlja snažan versko-politički pokret reformacije čiji je vođa bio Martin Luter. Reformcija je zapadno hrišćanstvo podelila u dve osnovne struje: rimokatolicizam i protestantizam (latinski: protestatio - protest). Povod za pobunu Martina Lutera bila je prodaja indulgencija, odnosno opraštanje grehova,čak i budućih, vernicima za novac. Indulgenciju je odobrio papa Julije II. Pokret reformacije i protivreformacije, rascep do kog je došlo u zapadnom hrišćanstvu, bili su povod za mnoge duge i teške verske ratove (Hugenotski rat, Stogodišnji rat). Kasnije je Žan Kalvin stvorio svoju interpretaciju protestantskih učenja. Ono što razlikuje protestantizam od rimokatoličanstva je odbacivanje svih crkvenih odluka, neprihvatanje pape kao posrednika između Boga i vernika i odbacivanje kulta svetaca, ikona i relikvija. Savremeni protestantizam se deli na Luteransku, Kalvinističku i Anglikansku crkvu.
Rasprostranjenost
Hrišćanstvo je danas najrasprostranjenija religija na svetu, uz islam, sa najvećim brojem vernika. Hrišćani čine većinu u Evropi, celoj Americi, Australiji, a ima ih i u Aziji i Africi. Samo rimokatolika ima čak 980 000 000 po podacima iz 1991. godine. Crkve rimokatoličke ispovesti deluju u Španiji, Francuskoj, Italiji, Austriji, Poljskoj, Mađarskoj, južnoj Nemačkoj, Sloveniji, Hrvatskoj, Češkoj, Slovačkoj, gotovo celoj Latinskoj Americi. Anglikanska crkva razvijena je u Engleskoj. Protestantske crkve pokrivaju sve skandinavske zemlje, severnu Nemačku i Holandiju. Kalvinizam dominira u Škotskoj, Švajcarskoj i Holandiji, dok Luteranstvo preovlađuje u Skandinaviji, Nemačkoj i Baltičkim zemljama. Manji broj protestanata živi u Istočnoj Evropi i Francuskoj.
Pravoslavlje je zastupljeno u Jugoistočnoj Evropi (Srbija, Crna Gora, Republika Srpska, Bugarska, Grčka, Rumunija, Republika Makedonija, Albanija), u Rusiji, Ukrajini, Belorusiji i Gruziji, te na bliskom istoku, a sada u porastu i u zemljama zapadne evrope, Amerike, dalekog istoka.
Najbrojnije religije sveta. Zemlje, u koje su hrišćanske religije najbrojnije, označene su ljubičastom (Rimokatolici), plavom (Protestanti) i crvenkastom (Pravoslavci) bojom.
Judaizam propoveda veru u jednog, bestelesnog i samo duhovnog boga, oca svih ljudi. Ovaj bog predstavlja sveukupnost moralnih savršenstava i od ljudi zahteva ljubav i pravednost. Ime ovog boga je Jahve (ili Jehova) i zbog svetosti ga nije dozvoljeno izgovarati. Jevrejska religioznost ispoljava se u poslušnosti prema „božanskom zakonu“. Ovaj zakon sadržan je u Starom zavetu, odnosno u hebrejskoj Bibliji. Stari zavet je sintetizovan rukopis od 24 knjige, kanonizovan u Javneu (Jamniji) oko 90. godine nove ere koji je nastajao skoro čitav milenijum. Pisan je na hebrejskom i delimično na aramejskom jeziku. Govori o istoriji, idejnim i društvenim borbama jevrejskog naroda. Ujedno to je i zbirka verskih i pravnih propisa. Stari zavet deli se na tri osnovne grupe: (1) Zakon (hebrejski: Tora, sadrži tzv. Petoknjižje - Pet knjiga Mojsijevih: Knjigu postanja, Knjigu izlaska, Levitski zakonik, Knjigu brojeva i Ponovljeni zakon), (2) Proroci (sadrži: Prve proroke i Poslednje proroke), i (3) Spisi (Psalmi, Knjiga o Jovu, Priče Solomonove, Prva i Druga knjiga dnevnika, Jezdrijina i Nemijina knjiga, Knjiga o Ruti, Pesma nad pesmama, Knjiga propovednika, Plač Jeremijin, Knjiga proroka Danila). Mnogi istraživači smatraju da je Stari zavet prethodna faza u razvoju hrišćanske religije koja je izložena u Novom zavetu.
Pored Tore za verski život Jevreja posebno je važan Talmud (hebrejski: učenje). Talmud je velika jevrejska zbirka posle-biblijskih tumačenja Starog zaveta, obrednih pravila, pravnih propisa, priča i izreka. Sastoji se iz dva dela: Mišina (tekst učenja) i Gemara (objašnjenje učenja). Postoje dva Talmuda: Jerusalimski talmud (priređen oko 450. godine nove ere) i Vavilonski talmud (priređen oko 500. godine).
Za ortodoksnog Jevrejina obavezan je i veliki broj obrednih propisa i propisa o čistoći i ishrani.
Osnivač jevrejske religije je Mojsije (hebrejski: Moše, oko 1225 p.n.e.). Praktično jedini izvor za upoznavanje Mojsijevog života, rada i učenja je Biblija, odnosno Stari zavet. Mojsije je bio jevrejski vođa i zakonodavac koji je Jevreje oslobodio egipatskog ropstva i na gori Sinaju dao im dve tablice-zakone koji su postali osnov jevrejske religije. Mojsije zauzima prvo mesto među osnivačima religija, pošto njemu u prilog ide hronološko prvenstvo: Zaratustra, Buda, Konfučije, Isus i Muhamed pojavili su se tek mnogo vekova posle njega. Prema Bibliji, Mojsije je čuvajući stoku na božijoj planini Hereb video u žbunu boga (Jehovu) koji mu je dao moć da vrši čudesna dela i poverio mu misiju - da se vrati svojim plemenima i oslobodi ih od ropstva.
Sinagoga (grčki: skupština, okupljanje) je zgrada u kojoj se obavljaju verske aktivnosti u judaizmu.
Rabin (hebrejski: moj učitelj) je jevrejski sveštenik, poglavar verske opštine. Status rabina stiče se dugogodišnjim izučavanjem Biblije i Talmuda.
Islam (arapski: predavanje božijoj volji) je vera koja se zasniva na veri u: jednog boga, Alaha (arapski: bog) koji se ne može ovaplotiti, izabranost Muhamed a.s. a za božijeg izaslanika, predodređenost ljudske sudbine (predestinaciju), nagradu za dobra dela i kaznu za loša, strašni sud, i uskrsavanje mrtvih. Osnovne obaveze svakog muslimana (arapski: muslim - vernik) su vera u Alaha i Muhameda a.s. kao njegovog izaslanika, molitva pet puta dnevno, post u mesecu ramazanu, davanje milostinje, i hadžiluk (hodočašće u Meku) bar jednom u životu. Kolektivnom obavezom muslimana smatra se i učešće u džihadu (arapski: životna borba), za opstanak muslimana i njihove vere.
Postulati islama objavljeni su u Kuranu (arapski: čitati, recitovati), svetoj knjizi islama. Kuran je pisan na arapskom jeziku. To je Alahova Knjiga, sadrži 114 sura (poglavlja) . Kuran je zbirka otkrovenja koje je od Alaha, a preko meleka Džibrila, u pustinjskoj pećini primio Muhamed a.s..
"Muhamed" - ispisano arapskom kaligrafijom.
Kratki opis
Muhamed a.s. je rođen u Meki 571. godine, u današnjoj Saudijskoj Arabiji, u Tidžani, u južnom delu Hedžasa, oko 80 kilometara od Crvenog mora u kamenoj dolini. Poreklom je iz plemena Kurejši koje je imalo veoma značjan društveni položaj u Meki. Još kao dete Muhamed a.s. je ostao bez oba roditelja, pa je brigu o njemu preuzeo stric. Kao vrlo mlad Muhamed a.s. je postao putujući trgovac. Na svojim putovanjima upoznao je hrišćanstvo, judaizam i istočnjačke religije. Od dana kada je u pećini pored Meke doživeo otkrovenje, počinje Muhamedova a.s.poslanička misija. Ovaj događaj desio se oko 610. godine. Muhamed a.s. je nekoliko godina propovedao svoje učenje po Meki, ali bez većeg uspeha jer nije bio prihvaćen od strane aristokrata. Konačno, u leto 622. godine došlo je do čuvene hidžre (arapski: preseljenje) Muhameda a.s. i njegovih pristalica iz Meke u Medinu. Ovaj događaj označava početak muslimanske ere. U novoj sredini Muhamed a.s. je imao mnogo više pristalica i uspeha u širenju svog učenja. Osnovao je versku zajednicu na čijem čelu je sam bio. Nepunih osam godina od dana hidžre, 630. godine Muhamed a.s. se trijumfalno vratio u Meku, koja postaje sveti grad muslimana, središte islama i cilj hodočašća. Ovaj događaj muslimani su nazvali Al Fatah (arpski: otvaranje, počinjanje, osvajanje). Muhamed a.s. je ujedinio Arape i postao njihov verski i svetovni poglavar. Stvorena je jedinstvena arapska država koja je tokom vekova uspela da osvoji Siriju i Egipat, delove severne Afrike, došavši do Iberijskog poluostrva (711) i Pirineja (732).
Posle Muhamedove a.s. smrti 632. godine njegovi naslednici su se zvali kalifi (arapski: zamenici), a država kalifat. Kalifat je ukinut 1924. godine.
Podela islama
Islam se sastoji od većeg broja verskih denominacija koje su u suštini slične po verovanjima ali među njima postoje značajne teološke i pravne razlike. Najznačajnija je podela na sunite i šiite, dok se sufizam obično smatra pre mističnim zastranjivanjem nego posebnom školom islama. Najveći broj izvora tvrdi da su otprilike 85% posto svetskim muslimana suniti a oko 15% šiiti, uz neznatnu manjinu koju činje pripadnici islamističkih sekti.
Rasprostranjenost
Po podacima iz 2007. godine, muslimanska zajednica broji između 900 miliona i 1,4 milijarde vernika. Približno 85 % su suniti a 15 % su šiiti, sa veoma malim procentom pripadnika drugih sekti. U nekih 30-40 zemalja sveta islam je većinska religija, a arapske zemlje čine oko 20 % od ukupnog broja muslimanskih zemalja na svetu. Južna i Jugoistočna Azija imaju najviše muslimanskih zemalja, sa Indonezijom, Pakistanom, Bangladešom i Indijom, koje svaka ponaosob, imaju više od 100 miliona vernika[2]. Prema podacima vlade SAD, 2006. godine je bilo 20 miliona muslimana i više od 40.000 islamskih svetilišta u Kini[3]
Na Bliskom Istoku, ne-arapske zemlje Turska i Iran imaju najbrojnije muslimanske zajednice, dok u Africi, Egipat i Nigerija su na prvom mestu[2]. U mnogim evropskim zemljama, islam je druga religija po zastupljenosti posle hrišćanstva, kao na primer, u Francuskoj