Naučna fantastika preseljena u stvarnost


Engleski i američki naučnici su posljednjih mjesec dana uspjeli da krunišu višegodišnja istraživanja u genetskom inžinjeringu. Postigli su da laboratorijske životinje, miševi, pacovi, svinje... vještačkim putem dobiju prirodne zube. Ako istraživanja budu krenula pravim tokom za dvije do tri godine biće moguće da ljudima na mjestu odakle je već izvađen zub nikne novi, identičan onome koji je imao
U posljednjih mjesec dana svjetsku naučnu javnost je uzdrmala vijest o, reklo bi se, epohalnom otkriću u sferi genetskog inžinjeringa. U nezavisnim istraživanjima u Engleskoj i Americi u laboratorijskim uslovima genetičari su uspjeli da na oglednim životinjama - miševima, pacovima i svinjama umjesto izvađenog nikne novi, prirodni zub. Kakve sve mogućnosti ovo otkriće otvara, otkriva za äPobjedu nedjeljom" profesor dr Danko Obradović, molekularni biolog sa podgoričkog univerziteta, koji je takođe radio na visikosofisticiranim genetičkim poslovima uključujući i kloniranje. Do pomenutog otkrića je došlo zahvaljujući intezivnom istraživanju u posljednjih godinu dana da se iz ljudskog organizma izdvoje takozvane stem ćelije. To su ćelije koje nisu u potpunosti diferencirane. Kako je utvrđeno, one su sposobne da izvrše regeneraciju određenih tkiva. Ustvari, svako tkivo ima svoje stem ćelije i do sada su ih naučnici izolovali iz većine, ali ne iz svih, što ne znači da ih nemaju sva tkiva. Te ćelije koje se nalaze kod odraslog organizma se nazivaju multipotentne ćelije. Pored njih postoje i stem ćelije, koje se nalaze u ranom stadijumu embriona čovjeka i životinja, i zovu se puripotentne. Razlika između ove dvije vrste stem ćelija je u tome što puripotentne ćelije imaju znatno veću sposobnost regeneracije i sposobne su da regenerišu bilo koje tkivo u organizmu. Za razliku od njih, multipotentne ćelije su obično sposobne da regenerišu tkivo iz koga su izdvojene, i još eventualno dvije do tri vrste tkiva. Upravo te, puripotentne ćelije su korištene za stvaranje novih zuba. Ali njih treba programirati, kaže profesor Obradović.
Da bi se shvatio taj postupak neophodno je podsjećanje kako uopšte nastaje novi organizam.
- Kada dođe do sjedinjavanja ženske polne ćelije i spermatozoida, nastaje oplođena jajna ćelija. Od te oplođene jajne ćelije nastaju sve ćelije jednog odraslog organizma. One su po svom izgledu i funkcijama jako različite. Recimo, ćelije bubrega se veoma razlikuju od mišićnih ili nervnih ćelija, mada su sve nastale od jedne - oplođene jajne ćelije. Razlika je u tome što su odrađeni geni u određenim tkivima äzaključani" a u drugima, opet äoključani". Znači, äotključani" su oni geni koji su potrebni za stvaranje i funkciju tih ćelija koje su specijalizovane u datom tkivu dok su za to vrijeme drugi geni äzaključani".
U nervnom tkivu biće "otključani" geni zaduženi za rad nervnih ćelija, a u mišićnim tkivima biće "otključani" geni zaduženi za funkciju mišića a zaključani oni koji su odgovorni za funkciju, recimo, nerava, pojašnjava profesor dr Danko Obradović duboke misterije živog svijeta.
- U stem ćelijama, koje, kako smo već rekli, nisu potpuno izdiferencirane, znači nisu potpuno specijlizovane, treba aktivirati one gene koji su odgovorni za stvaranje zuba u toku embrionalnog razvoja. To je ono na čemu se sada radi i postignuti su jako dobri rezultati. U ovom trenutku više timova radi na tome. Jedan od lidera u toj oblasti je engleska firma Odonte koju je formirao Kings kley ali i u Americi radi više timova nezavisno jedan od drugog i svi su došli do izvanrednih rezultata. Svi su uspjeli da stvore prirodan zub. Oni su izdvojili stem ćelije i gajili ih u kulturi. Aktiviranjem pojedinih gena izvršili su programiranje tih ćelija koje su stvorile zub. Životinjama na kojima su rađeni eksperimenti isjekli su desni, ubacili programirane stem ćelije i rezultat nije izostao. Poslije određenog vremena nikle su tvorevine vrlo slične zubu. Dobijena je i kompletna krunica. Sve ovo ukazuje da nije daleko dan kada će se dobiti pravi zub, koji se apsolutno ne razlikuje od prirodnog i pri tome će biti identičan onome koji je čovjek ranije imao. To se postiže tako jer se uzimaju stem ćelije onome kome se vrši intervencija, a u tim ćelijama se nalaze geni koji su jednom već bili prirodno programirani da stvore upravo taj zub, precizira dr Obradović uz napomenu:
- U stvaranju zuba učestvuje nekoliko hiljada gena. To ipak ne znači da je potrebno da se izvuči funkcija i struktura svih. Potrebno je da se otkrije svega nekoliko gena koji se zovu master geni. Oni kontrolišu rad ogromnog broja drugih gena. Utičući na master gene utiče se i na hiljade drugih a da nije potrebno da se upoznaje i izučava njihova struktura i funkcija. Uz to, naučnici su otkrili dva tipa embrionalnih ćelija koji utiču na stvaranje zuba. Preciznije, sve ćelije zuba su postale od te dvije vrste ćelija.
Naučnici su postigli uspjeh u eksperimentima sa svinjama, miševima, pacovima, ribama, svinjama i kod još nekih životinja i nadaju se da će za dvije do tri godine biti moguće isto postići i kod čovjeka. Trka između američkih i engleskih naučnika se nastavlja i javnosti se ne otkriva previše detalja, jer je ulog nevjerovatno veliki. Podrazumijeva se da će otkriće biti patentirano što pretpostavlja nezamislivu materijalnu dobit. Kako iskustvo potvrđuje, početna cijena usluga omogućiće malom broju bogatih da se oslobode proteza i ostalih pomagala. Cijene takvih usluga veoma brzo padaju tako da će u veoma dogledno vrijeme ovo naučno dostignuće biti moguće koristiti u zubarskim ordinacijama širom planete. Uzgred, to će značiti slom čitave jedne grane proizvodnje, a stomatolozi će morati dodatno da se obrazuju kako bi išli ukorak s vremenom. Protetičari će morati da traže neki drugi posao...
No to je neka druga priča.
Do tada se treba pripremiti za doba naučne fantastike koja nam se tako neočekivano i brzo useljava u živote.



--------------------------------------------------------------------------------


Besmrtne ćelije


Kada se stem ćelije drže u tečnom, hranljivom medijumu (rastvoru) koji sadrži sve supstance potrebne za njihov razvoj one mogu da žive neograničeno dugo - besmrtne su. Druge (obične) ćelije mogu da se dijele 60 do 70 puta i tada uginu. Stem ćelije izolovane iz dječjih mlječnih zuba mogu pored zubnog tkiva da regenerišu i koštano i nervno tkivo, pa se smatra da upravo one mogu koristiti za liječenje Parkinsonove bolesti i bolesti nervnog sistema. Profesor Obradović napominje da ovo naučno otkriće nema veze sa kloniranjem. Pa ipak... - Mi smo vrlo blizu toga da na vještački način stvaramo bilo koji prirodan organ. Istraživanja u oblasti izrastanja novih zuba otvorili su neslućene mogućnosti. U ne tako dalekoj budućnosti upravo zahvaljujući stem ćelijama moći ćemo da nadoknadimo izgubljenu ruku ili nogu, ili bilo koji drugi organ. S obzirom da su stem ćelije praktično besmrtne za deceniju ili dvije moguće je da se kroz krvotok ubrizgaju i da same obnavljaju organizam iz koga su uzete. To bi dovelo do toliko sanjanog produžetka života. Možda i do besmrtnosti?!? Cijene i rokovi Naučnici nagovještavaju da će se njihova otkrića komercijalizovati za dvije do tri godine i da će cijena jednog novog prirodnog zuba iznositi oko tri hiljade dolara a naredni će biti jeftiniji. Intervencija će se vjerovatno izvoditi u zubarskim ordinacijama uz asistenciju biologa kao što se to čini sa vještačkim oplođenjem. Da bi novi zub izrastao biće potrebno pričekati dva mjeseca.



Marina Jočić

Kul  brate, aj mi posej novi red zuba...
Evo evo, samo par trenutaka...i gotovo... MA SF...