Zamislite šta bi se desilo kada biste najnoviji model laptopa bacili u more i vekovima kasnije pustili naučnike nekog novog doba da razmišljaju nad zarđalim ostacima.

Nešto slično se dogodilo pre 2.000 godina kada je u blizini južne obale Grčke, potonuo jedan brod. Vekovima kasnije u olupini je pronađena gomila zbunjujućih metalnih delova za koje se veruje da su najranija poznata mehanička naprava za astronomske proračune, odnosno prvi analogni računar za određivanje položaja planeta.

Poznata kao Antikitera mehanizam - po ostrvu u blizini kojeg je potonuo brod, skupina zupčanika i točkića izgleda kao unutrašnjost loše održavanog dedinog sata. Prvi satovi su se, međutim, pojavili tek hiljadu godina kasnije u zapadnoj Evropi.



U Atini je nedavno održana međunarodna konferencija o mehanizmu iz Antikitere, složenom, mehanički savršenom uređaju iz I veka pre nove ere, o kojem su objavljene na desetine knjiga.

"To je džepni kalkulator tog vremena", kaže za AP astronom Džon Seirdakis. Seirdakis je profesor astronomije na Univerzitetu u Solunu i član međunarodnog tima britanskih, grčkih i američkih naučnika koji su koristili specijalnu tehnologiju kako bi analizirali čudesni mehanizam.

"Koristili smo najmoderniju tehnologiju da bismo razumeli ovaj mehanizam, ali nas je njegov tehnološki kvalitet posramio", rekao je vođa projekta i profesor astronomije na Univerzitetu u Kardifu Majk Edmunds. "Ako su stari Grci ovo napravili, šta su još drugo mogli da urade", pita se on.

Uređaj, koji je otkriven pre jednog veka, i dalje zbunjuje naučnike.

Edmunds navodi da su sačuvana 82 delića mehanizma koji datiraju između 140. i 100. godine pre nove ere, sa 30 cilindara koji su "prekriveni astronomskim, matematičkim i mehaničkim natpisima".

"To je kalendar Meseca i Sunca, predviđao je pomračenja, pokazivao je položaj Sunca i Meseca u zodijaku, mesečeve mene i verujemo da je pokazivao i položaj nekih planeta, najverovatnije Venere i Merkura", kaže Edmunds.

Mehanizam u obliku kutije i površine kancelarijskog papira radio je po sistemu poluge i mogao je da predvidi tačan sat i dan pomračenja.

"Dizajn je toliko savršen da smo shvatili koliko je drevna grčka civilizacija bila tehnički napredna. Možda mnogo više nego što smo mislili", dodaje Edmunds.

Prva slična naprava poznata na zapadu bili su satovi koji su razvijeni tek tokom Srednjeg veka.

Antikitera je najverovatnije napravljena na Rodosu koji ima dugu tradiciju u astronomiji i primenjenoj mehanici.

Potonuli rimski brod, koji je prenosio plen iz Grčke za Rim, najverovatnije je isplovio sa Rodosa. Potonuo je u prvom veku pre nove ere. Olupinu su pronašli 1900. godine grčki ronioci, na dubini do 50 metara, nadomak Antikitere, na prometnoj trgovačkoj ruti između kopna Grčke i Krita.

U olupini su pronađene i bronzane i mermerne statue, kao i Antikitera mehanizam u originalnom drvenom sanduku. Svi pronađeni predmeti, uključujući posude za vino, grnčariju, srebrne novčiće i tanjire, nalaze se sada u grčkom Nacionalnom arheološkom muzeju u Atini.