Karlo I. Robert
 
Karlo I. Robert (Napulj 1288. - Višegrad, Mađarska 16. srpanj 1342.) je bio kralj Hrvatsko - Ugarske države 1301 godine i ponovno od 1309. godine do smrti (ujedno je bio i de jure kralj Hrvatsko-Ugarski kralj od 1295)

Obitelj i mladost

Karlo Robert je bio sin Karla Martela iz dinastije Anžu koji je bio poražen u ratu protiv rođaka Andrije III. za hrvatsko-ugarsku krunu. Njegova baka je bila Marija od Mađarske kćer hrvatsko-ugarskog kralja Stjepana V. Kako pobjednik ovoga građanskog rata nije imao muške djece (Ugarska tada još uvijek nije priznavala ženama pravo na krunu), a papa je bio još 1295. godine okrunio Karla Roberta za kralja pojavila se mogućnost za dogovor o nasljeđivanju. Kada je pokušaj Andrije III. da za prijetolonasljednika proglasi svog talijanskog rođaka izazvao pobunu plemića dogovor o nasljeđivanju Karla Roberta je bio postignut. Uzimajući u obzir starost i oslabljeno zdravlje staroga kralja njegov nasljednik je kolovozu 1300. godine krenuo iz Napulja preko Dalmacije u Mađarsku. Nedugo nakon dolaska Andrija III. je preminuo, a Karlo Robert je 1301. godine okrunjen za kralja. Takav razvoj događaja je bio čekao poljski kralj Vaclav II. koji u dogovoru s nekoliko ugarskih plemića (prije svega iz Slovačke) šalje vojsku koja treba postaviti njegovog sina Vaclav III. za novog hrvatsko-ugarskog kralja. Ta vojska uspjeva zarobiti Karla Roberta koji je prisiljen na abdikaciju i povratak u Napulj.

Početak vladavine

Kada je napokon i Otto III. 1307. godine odustao od hrvatsko-ugarske krune pošto su ga pobunjenici zarobili put za povratak Karla Roberta je bio otvoren. On će ipak pričekati čak dvije godine u Italiji na sigurnom da se stanje u državi rješi kako bi od što više osoba bio prihvaćen za kralja. To će se s izuzecima dogoditi tek 1309 godine, dok će se za samu krunidbu čekati sve do 27. kolovoza 1310. godine. Kako niti ova krunidba nije darovalo potpuno državno jedinstvo ubrzo dolazi do plemićkih buna koje osporavaju kraljevu vlast. Vrhunac toga novog građanskog rata postaje bitka kod Rožanovaca gdje Karlove snage pobjeđuju i potpuno uništavaju feudalnu dinastiju Abas koja kontrolira južnu Slovačku. Nakon ove pobjede nitko se više nije usudio osporiti kraljevu volju.

Reforme

Iskušivši na svojoj koži što znači feudalna anarhija Karlo sada kreće u izgradnju kraljevog apsolutizma uvodeći kao jedinu mjeru važnost državnih zasluga, a ne krvi pri postavljanju plemića na položaje. Osnova toga sistema postaje davanje pozicija baruna (u stvarnosti guvernera) vjernim osobama koje bi nakon nekoliko godina bile zamjenjene prije nego što steknu poslušnu političku bazu na dodjeljenim područjima. Na tim pozicijama oni bi kontrolirali minimalno 10 utvrđenih dvoraca, dok u isto vrijeme niti najmoćniji plemić ih nije imao više od 7 što je stvorilo situaciju u kojoj se svaka osoba bori da dobijemo ovu vremenski ograničenu čast. Kao što je tom reorganizacijom sredio pitanje feudalaca, tako je financijskom reformom krenuo prema jačanju državne ekonomske moći. Uz pomoć nekoliko donesenih zakona trgovci su dobili olakšica za trgovinu koje se odmah iskorištavaju novim porezima tako država dobije nove porezne prihode. Taj tako dobiven novac nije upotrebljen za luksuzni život kralja kao što je uobičajeno u ostatku Europe nego ga se usmjerava prema vojsci kako bi hrvatsko-ugarska država postala vojna velesila.

Vanjska politika

Koristeći tako uvećanu državnu vojnu moć Karlo Robert se okrenuo svojim europskim susjedima. S Poljskom on sklapa vojni savez protiv Habsburga 1335. godine koji se ubrzo pretvara u objavu pobjedničkog rata Svetom Rimskom Carstvu i Austriji. Završetak toga pobjedničkog rata 1337. godine samo povećava paniku već uznemirenoj u Veneciji i Papinskoj državi zbog želje kralja da osvoji Napulj i ujedini kraljevstva. Iako će taj plan ove dvije talijanske sile uspjeti spriječiti one moraju potvrdi sporazum iz 1334. godine po kojemu će mlađi kraljev sin Andrej oženiti kraljicu Napulja i postati tamošnji kralj. Najveći kraljev uspjeh će ipak biti sklapanje sporazuma o nastanku personalne unije Hrvatske Ugarske i Poljske 1339. godine. Po njemu kada umre Poljski kralj Kasimir III. će biti nasljeđen Karlovog najstarije sina Ludovika koji mu je ujedno i nećak. Ova personalna unija će nastati 1370. godine.

Jedini kraljev neuspjeh se dogodio na Balkanu. Tamo provođena politika je imala recept za katastrofu zbog forsiranja katoličke vjere pravoslavcima kao i dopuštanja postojanja vazalnih kneževstva čije stanovništvo je gajilo žestoko antimađarskog raspoloženja. Tamošnji prvobitno lojalni vojvoda Basarab je već 1325. godine bio u pobuni protiv kralja. Do vojne intervencije će doći tek 1330. godine i ona završava katastrofalnim kraljevim porazom. Nakon ponižavajućeg kraljevog bjega u posuđenoj odjeći pobjednik u bitci postaje osnivač Vlaške države.

Karlo I. Robert umire 16. srpnja 1342. godine u Višegrada ostavljajući svome sinu velikom Ludoviku hrvatsko-ugarsko kraljevstvo i poljsku krunu koju će trebati još neko vrijeme čekati.

Izvor: Wikipedia

Karlo Robert
 
Karlo I Robert

Karlo Robert ili Karlo I Mađarski ili Karlo I Robert (1288.-16. jul 1342.) je bio kralj Mađarske (1310.-1342.). Unuk je Karla II Napuljskog i Marije Arpad. Sin je Karla Martela Anžujca i Klemensije, ćerke Rudolfa I Habsburga.
Život

Bio je praunuk Stefana V Mađarskog. Posle smrti zadnjeg Arpadovića Andrije III Mađarskog 1301. Karlo Robert je krunisan u Estergomu, ali bio je prinuđen da preda krunu Vaclavu II Pšemislu.

Papa Bonifacije VIII je i dalje podržavao njegovo polaganje prava na mađarski tron. Papa je tražio i dobijao podršku u Mađarskoj za takve zahteve, što se videlo 1304. na Saboru u Bratislavi. U međuvremenu Vaclav II Pšemisl je predao svoja prava vojvodi Otonu III Bavarskom, koji je postao zarobljenik mađarskih pobunjenika.

Karlo Robert je stupio na presto 15. juna 1309. u Budi, ali ne smatra se regularnim kraljem sve do krunisanja krunom Svetog Stegfaan 27. avgusta 1310. u Šekesfehervaru. Tri godine imao je problema sa pobunama, sve do velike pobede 15. juna 1312. kod Rohanovaca u Slovačkoj.

Vladavina

Uspostavio je red apsolutnom vlašću. Sabor je sazivao neredovno, a državne poslove je preuzeo kraljevski savet. Niže plemstvo je postalo zaštićenije od samovolje i tiranije barona. Mogli su prijavljivati barone dvoru. Dvor je postao poznat u Evropi kao škola viteštva.

Sproveo je brojne značajne političke i ekonomske reforme. Uspostavio je sistem, po kome je dodeljivao privilegije, koje je mogao ukidati. Službenici visokog ranga bi dobijali i 20 zamkova na upravu, ali ne zauvek. Izvršio je reformu valute i celog fiskalnog sistema, što je velikim delom doprinelo obogaćivanju i trgovačke klase i kraljevske riznice. Bitno je ohrabrivao razvoj trgovine. Period njegove vlasti karakterizira ubrani razvoj gradova i opadanje kriminala. Sve te reforme omogućile su da porezi za vojsku stvore dovoljno snažnu vojsku, koja je širila granice Mađarske, stvarajući od Mađarske veliku evropsku silu. Njegove uspehe je nastavio i sin Ludovik I Anžujski.

Uspešna vanjska politika

Vanjska politika Karla Roberta proizlazila je iz dinastičkih saveza. Njegov najznačajniji uspeh je bio uzajamni obrambeni savez sa Poljskom sklopljen 1335. u Trenčinu protiv Habsburgovaca i Bohemije. Taj savez je potvrđen dvomesečnim kongresom u Višegradu. Posle toga Mađari i Poljaci su zajedno uspešno napali Ludviga IV Bavarskog i njegovog saveznika habsburškog vojvodu Alberta II Austrijskog.

Karlo Robert je želeo da ujedini Mađarsku i Napuljsku kraljevinu pod njegovim sinom. Mletačka Republika i papa su sprečili ujedinjenje strahujući da će Mađarska postati dominantna sila Jadrana. Neuspeh toga ujedinjenja kompenzirao je uspehom u odnosima sa Poljskom. Sa svojim saveznikom i šurjakom Kazimirom III sklopio je dogovor 1339. po kome Robertov sin Ludovik I Anžujski treba postati poljski kralj nakon smrti Kazimira III, koji nije imao naslednika.

Pogoršanje na južnoj granici 

Arpadovići su celu južnu granicu pretvorili u šest vojnih kolonija ili banata, koji su se nalazili u Maloj Vlaškoj (južni deo današnje Rumunije) i severnim delovi današnje Bugarske, Srbije i Bosne i Hercegovine. Većina starih banata se pretvorila u polunezavisne protumađarske kneževine. Pravoslavlje je bilo glavna vera tih područja, a nasilno pokatoličenje je dovodilo do pobuna. Srpski i bugarski car i Vlaška su doprinosili pobuni.

Pre 1320. zapadnu Vlašku su Mađari smatrali delom Severinskog banata. Kad je vlaški vladar Basarab I postao neposlušan, Karlo Robert je poveo vojsku na Vlašku. Uleteo je u zasedu 9. novembra 1330. u bici kod Posada. Karlo Robert je jedva pobegao, a tim danom Vlaška postaje nezavisna država.

Izvor: Wikipedia

Karlo I Robert je imao i jednu avanturu sa Srbijom.Krajem 30-tih godina 14.veka (ne znam tacno koje godine), na poziv Pape Bonifacija je upao sa velikom vojskom u Srbiju i stigao je do manastira Zice. Ovakav prodor je bio posledica topografije danasnje Sumadije, kao i to da je Macva bila pod Ugarskom vlascu, od kralja Dragutina. Kralj (kasnije car) Dusan je ratovao daleko na jugu i bio je zauzet osvajanjem teritorija Vizantije, ali je, cuvsi za ovaj upad, pohitao na sever da se suprotstavi Ugrima.Uspesno ih je suzbio kod manastira Zice i nastavio je sa gonjenjem sve do obale Save.Znam da se, i tad, kralj Karlo jedva spasao.