Pirati

Pirati (engleski Pirates) su pljačkaši koji vrše razbojništva na moru, ponekad i na obali. Piratstvo (engleski Piracy) je nastalo još u antičkim vremenima ali se najviše raširilo tokom 17. vijeka. Danas pirati najviše djeluju na Tihom i Indijskom okeanu.

Sadržaj
1 Antički i srednjovjekovni pirati
2 Piratstvo na Karibima
3 Tortuga
4 Port Rojal
5 Gusari
6 Piratstvo u 18. i 19. vijeku

Antički i srednjovjekovni pirati

Antičko doba je obilovalo piratima, grčkim i rimskim. Nakon pada Zapadnog Rimskog carstva kao pirati su se najviše isticali Vikinzi, pomorski narod sa sjevera Evrope.

Piratstvo na Karibima

Nakon Kolumbova otkrića Amerike 1492. najveće pomorske sile toga vremena Španijaa i Portugalija krenule su da stvaraju kolonije u Južnoj i Srednjoj Americi (iliti Zapadnoj Indiji, kako ju je Kolumbo nazvao). Najviše kolonija je osnovala Španija dok se Portugal više orjentisao na trgovinu s Indijom i dalekim Istokom. Porobivši srednjoameričke domorodačke narode Inka, Maja i Asteka Španci su stekli kontrolu nad brojnim rudnicima plemenitih metala. Zbog velikog rasta španskog bogatstva i druge evropske države počinju osnivati kolonije na Karibima radi iskorištavanja prirodnih bogatstava Novog svijeta. Krajem 16. i početkom 17. vijeka širom Kariba nastaju kolonije Engleske, Francuske i Nizozemske a krajem 17. vijeka i Danske. No u poređenju sa španskim kolonijama sve su druge bile malobrojne i slabo razvijene.

Veliko klasično doba piratstva trajalo je od 1560. do 1720. Pirati su najuspješniji bili od 1640. do 1680. Suparništvo među kolonijama i želja za trgovačkom premoći dovodili su do čestih ratova. Dva najpoznatija piratska sjedišta na Karibima su bili ostrvo Tortuga nakon 1640. te grad Port Rojal na otoku Jamajka nakon 1655.

Tortuga

Tortuga (španski Kornjača) je otok smješten uz sjevernu obalu otoka Hispanjola. 1625. engleski i francuski kolonisti odbjegli iz vjerskim ratovima zahvaćene Evrope naselili su se na Tortugi i bavili se poljoprivredom no 1629. Španci su napali Tortugu pobivši gotovo sve stanovnike da bi ga zatim odmah napustili. Preživjeli stanovnici željni osvete udružili su se sa bukanirima s Hispanjole i počeli s napadima na španske brodove.

Bukaniri su bili bivši robijaši, razbojnici, odbjegli robovi i obični ljudi prognani iz Evrope koji su se naselili uglavnom na Hispanjoli. Živjeli su od lova na divlje životinje čije su meso sušili na vatrama zvanima boucan (odatle dolazi i njihov naziv) koje su prodavali brodovima u prolazu. Neki su uzgajali duvan koji je na tom zemljištu izvrsno uspijevao. Neki su se željni brze i velike zarade otiskivali na more u čamcima i u velikim grupama napadali španske brodove s dragocjenim teretima postavši pirati. Francuski bukanir Pierre le Grand (francuski Veliki Pier) je oko 1650. sa jednim brodićem i 30-ak ljudi zauzeo admiralski brod španske flote koji je prevozio zlato. Nakon 1630. većina bukanira prelazi na Tortugu i ona postaje stjecište najgoreg evropskog ološa koji se želio brzo obogatiti.

1633. Francuzi su pokušali na Tortugi organizirati trgovinu crnim robljem dovedenim iz Afrike no ona nije zaživjela i 1635. se potpuno ugasila. Iste godine Španci su ponovo osvojili Tortugu da bi ju opet napustili jer je ostrvo bilo premalo da bi za njih imao stratešku važnost. Engleski i francuski pirati su tada ponovno naselili ostrvo a uskoro su im se pridružili nizozemski. Španci su zbog toga 1638. ponovno napali ostrvo ali ovoga puta su bili poraženi. Od 1640. pirati i bukaniri na Tortugi su se međusobno nazivali Bratstvo obale . 1654. Španci su ponovo napali i osvojili Tortugu no pirati i bukaniri su se vratili već slijedeće godine s namjerom da nastave svoje pljačkaške poduhvate. 1660. iz Francuske je na Tortugu stigao guverner koji je preuzeo vlast na otoku. 1670. vrijeme bukanira je počelo prolaziti a Tortuga se pod francuskom vlašću počinje okretati zakonu. Pirati s Tortuge prelaze u službu francuskog kralja i do 1685. vrijeme bukanira je završilo.

Port Rojal

Port Rojal je bio centar trgovačke aktivnosti na otoku Jamajka sve do zemljotresa 7. juna 1692. koji ga je potpuno razrušio i uzrokovao da dvije trećine grada potone u Karipsko more. Preživjeli stanovnici Port Rojala su kasnije izgradili grad Kingston. Bio je popularno mjesto za pirate koji su ondje trošili svoja blaga.

Nakon što su Englezi preoteli Špancima otok Jamajku 1655. i osvojili glavni grad Speniš Taun nisu imali dovoljno vojnih snaga da se odupru u slučaju španskog ili francuskog napada. Zbog toga je 1659. guverner Jamajke pozvao pirate i bukanire da se nasele na ostrvu i brane ga u slučaju potrebe. Rezultat je bio nastanak grada na južnoj obali Jamajke, Port Rojala. Pirati i bukaniri su osnovali Port Rojal iz više razloga. Nalazio se u blizini puteva španskih trgovačkih brodova pa je bio savršena baza za brze napade. Luka je bila dovoljno velika i prostrana za smještaj velikog broja brodova te njihovo popravljanje i opskrbljivanje. Bio je početna tačka za mnoge piratske napade na španska naselja. Iz Port Rojala, engleski gusar Henri Morgan je napao Panamu, Portobelo i Marakaibo. Džon Dejvis, Roš Brasiliano, Edvard Mensfild i ostali čuveni pirati su se naselili u Port Rojalu.

1660. Port Rojal je bio poznat kao "Sodoma Novog svijeta" gdje većinu stanovništva čine pirati, koljači i prostitutke. Zahvaljujući bogatstvu koje su pirati oteli Špancima Port Rojal je izrastao u jedan od najvećih gradova Novoga svijeta i bio je ekonomski najvažnija engleska kolonija. Svega nekoliko godina nakon nastanka Port Rojal je od Speniš Tauna preuzeo funkciju glavnog grada Jamajke. Na vrhuncu popularnosti grad je imao po jednu krčmu na svakih deset kuća. Tokom dvadesetogodišnjeg razdoblja koje je završilo 1692. u Port Rojalu je živjelo 6500 ljudi. U gradu su se poćeli naseljavati trgovci, plemići, zanatlije i kovači koji su živjeli u dvije stotine izgrađenih zgrada. 1688. Port Rojal je posjetilo 213 brodova a gradsko bogatstvo se povećavalo iz dana u dan.

Nakon što je Henri Morgan postao zamjenik guvernera Jamajke Port Rojal se počeo mijenjati. Pirati više nisu bili potrebni za odbranu grada. Trgovina robljem postizala je sve veću važnost. Ugledni građani su izjavili da je dobar glas grada narušen. 1687. Jamajka je donijela anti-piratske zakone. Umjesto da bude sigurno mijesto za pirate Port Royal je postao mjesto njihovih smaknuća. Mnogi pirati su završili na vješalima u Port Rojalu.

1692. razarajući zemljotres je pogodio Port Rojal. S obzirom da je većim dijelom bio smješten na pješčanom grebenu dvije trećine grada je završilo na dnu mora. U kataklizmi je poginulo oko 2000 ljudi. Nakon potresa Speniš Taun je ponovo postao glavni grad Jamajke. Rađeni su pokušaji da se Port Rojal obnovi jer je trećina grada još uvijek bila čitava ali 1704. grad je poharao požar. Nekoliko uragana tokom prve polovine 18. stoljeća dokrajčilo je Port Rojal a njegovo mijesto je kasnije zauzeo grad Kingston.

Gusari

Gusari (engleski Privateers) su bili bivši pirati ili civili koji su posjedovali brodove kojima su napadali trgovačke brodove ili kolonije one zemlje koja je trenutno u ratu sa zemljom koja im pruža zaštitu. Za svoje napade su dobijali dozvole u obliku Kraljevskog iliti Gusarskog pisma (engleski Letter of Margue) koja su ima jamčila da u slučaju zarobljavanja neće biti obješeni nego da će se prema njima odnositi kao prema ratnim zarobljenicima koji će biti pušteni uz otkup ili razmjenu. Kraljevskim pismom gusari bi se također obvezali da će dio plijena koji steknu predati kralju i zemlji koja im pruža zaštitu. Najpoznatiji engleski gusari bili su Frenis Drejk (1540.-1596.) i Henri Morgan (1635.-1688). Francuski gusar Rene Duguay Trouin (1673.-1736.) je 1711. sa flotom od 17 brodova i posadom od 5700 ljudi zauzeo portugalsku koloniju u Južnoj Americi Rio de Žaneiro. Za vrijeme američkog rata za nezavisnost Škot Džon Pol Džouns je vodio gusarski rat protiv Engleza. Tokom Francuske revolucije francuski gusari su zarobili ili uništili 5500 engleskih trgovačkih brodova dok su engleski gusari zarobili ili uništili 1000 francuskih trgovačkih brodova.

Na Jadranskom moru Ulcinj je bio grad turskih gusara. Ulcinjski gusari su u toku ratova uglavnom pljačkali mletačke trgovačke brodove i mletačke gradove.

Piratstvo u 18. i 19. vijeku

Iako su evropske države krajem 17. vijeka uspostavile veću kontrolu nad Karipskim morem pirati su i dalje djelovali.

Izvor: Wikipedia

Pirat

Pirati su pljačkaši koji vrše razbojstva na moru, ponekad i na obali. Piratstvo je nastalo još u antičkim vremenima ali najviše se raširilo tokom 17. stoljeća. Danas pirati najviše djeluju na Tihom i Indijskom okeanu.

Antički i srednjovjekovni pirati

Antičko doba je obilovalo piratima, grčkim i rimskim, ponekad i egipatskim koji su svojim galijama terorizirali sve obale Sredozemnog mora. Nakon pada Zapadnog Rimskog carstva kao pirati najviše su se isticali Vikinzi, pomorski narod sa sjevera Evrope. Oni su svojim brzim brodovima tipa drakkar doplovili do Rusije, Italije, Afrike i Amerike. Kasnije su se okrenuli trgovini.

Piratstvo na Karibima

Nakon Kolumbovog otkrića Amerike 1492. najveće pomorske sile toga vremena Španija i Portugal krenule su stvarati kolonije u Srednjoj i Južnoj Americi (ili Zapadnoj Indiji, kako ju je Kolumbo nazivao. Najviše kolonija je osnovala Španija dok se Portugal više orijentisao na trgovinu s Indijom i dalekim Istokom. Porobivši srednjoameričke domorodačke narode Inka, Maja i Asteka, Španci su stekli kontrolu nad brojnim rudnicima plemenitih metala koje su počeli dovoziti u Španiju. Zbog velikog rasta španskog bogatstva, i druge evropske države počinju osnivati kolonije u Karibima radi iskorištavanja prirodnih bogatstava Novog svijeta. Krajem 16. i početkom 17. stoljeća širom Kariba nastaju kolonije Engleske, Francuske i Holandije, a krajem 17. stoljeća i Danske. No u usporedbi sa španskim kolonijama sve druge su bile malobrojne i slabo razvijene.

Suparništvo među kolonijama i želja za trgovačkom premoći dovodili su do čestih ratova. Veliko klasično doba piratstva trajalo je od 1560. do 1720. Pirati su najuspješniji bili i razdoblju od 1640. do 1680. Dva najpoznatija piratska sjedišta su bila otok Tortuga nakon 1640. i grad Port Royal na ostrvu Jamajka nakon 1655.

Tortuga

Tortuga (španski: Kornjača) je ostrvo smješteno uz sjevernu obalu otoka Hispaniola. 1625. engleski i francuski kolonisti odbjegli iz vjerskim ratovima zahvaćene Evrope naselili su se na Tortugi i bavili se poljoprivredom. 1629. Španci su napali Tortugu pobivši gotovo sve stanovnike da bi ga odmah zatim napustili. Preživjeli stanovnici željni osvete udružili su se sa bukanirima s Hispaniole i započeli s napadima na španske brodove.

Bukaniri (engleski Buccaneers) su bili bivši robijaši, razbojnici, odbjegli robovi i obični ljudi odbjegli iz Evrope koji su se naselili na Hispanioli. Živjeli su od lova na divlje životinje čije su meso sušili na vatrama zvanima boucan (odatle potječe i njihov naziv) koje su prodavali brodovima u prolazu. Neki su uzgajali duhan koji je na tom zemljištu izvrsno uspijevao.
Članak Diskusija Uredi Historija

Izvor: Wikipedia