Delski savez
 
Delski savez je savez grčkih polisa pod vodstvom Atine u V veku pne. Delski savez je formiran 477. pne. kao ofanzivni i defanzivni savez protiv Persije. Pošto je većina polisa bila dosta siromašna da daje brodove savezu, plaćali su Atini porez da bi se mogli izgraditi brodovi.

Sadržaj
1 Osnivanje Delskog saveza
2 Akcije
3 Atinska hegemonija u savezu
4 Borbe sa Spartinim saveznicima
5 Nastavak rata sa Persijancima
6 Pred Peloponeski rat
7 Vidi još

Osnivanje Delskog saveza

Nakom poraza Kserksove invazije na Grčku 478. pne. Pausanija predvodi Grke protiv Persijanaca. Bio je nepopularan u Sparti, pa Sparta predaje vođstvo sledeće kampanje Atini. Delski savez je formiran 477. pne. kao ofanzivni i defanzivni savez protiv Persije. Glavni gradovi saveza bili su: Atina, Hios, Samos i Lezbos, a pridružili su se i mnoga ostrva i mnogi jonski gradovi.

Atina vodi Delski savez od početka, a blagajna saveza se nalazila na ostrvu Delosu. Svaka članica saveza je imala jedan glas. Doprinos svake članice određivao je atinski državnik Aristid. Neki članovi saveza bi dali brodove, neki trupe ili oružje ili novac. Savet svih polisa članova saveza održavao se redovno na Delosu.

Akcije

Prva akcija saveza je bila da zauzmu strateški važno mesto Ejon na ušću Strume u more, blizu Amfipolja. U tom mestu Persijanci su držali utvrđenje, koje je čuvalo važan prelaz preko reke. Nakon pobede i osvajanja Ejona, sledeća akcija je bila borba protiv pirata u Egeju. Nekoliko godina kasnije sledi borba u Kariji i Likiji, gde pobeđuju Persiju i njene saveznike u bici kod Eurimedona..

Atinska hegemonija u savezu

Atina je imala običaj i da prisiljava nekoga da bude član saveza ili da ga prisiljava da ne izlazi iz Delskog saveza. Naksos, član Delskog saveza pokušao je da se odvoji, ali bio je porobljen. Naksos je izgubio flotu, gradske zidove i glas u savezu. Primer, što će se desiti onima koji bi se pobunili protiv Delskog saveza dat je na primeru Lezbosa. Posle neuspele pobune ubijaju 1.000 vođa i uglednih ljudi, a zemlju dele Atinjanima, koji se tu nastanjuju.

Atina preseljava 454. pne. blagajnu Delskog saveza iz Dela u Atinu, navodno zbog opasnosti od Persije. Plutarh napominje da su mnogi taj transfer videli kao uzurpaciju blagajne saveza da bi Perikle izvodio velike i skupe radove po Atini. Atina sve više traži novac, a sve manje brodove ili vojsku. Od novca Delskog saveza namenjenog obrani sagrađeni su Akropolj i Partenon, a izvođeni su i mnogi drugi radovi. Delska liga se pretvarala od saveza u imperiju i to Atinsku imperiju.

Borbe sa Spartinim saveznicima

Kimon je protern 461. pne. iz Atine, pa demokratske ličnosti kao Perikle i Efijalt dolaze do izražaja. To je značilo potpunu promenu atinske politike. Napušta se savez sa Spartom, a u savez ulaze Argos i Tesalija. Megara takođe napušta Peloponeski savez i dopušta da se duž korintskog prolaza napravi dvostruki zid, kao zaštita za Atinu. Osim toga tada i sama Atina gradi veliki zid do Pireja.

Ubrzo je izbio rat. Atina 458. pne. blokira Eginu te brani Megaru od Korinta. Sledeće godine Sparta šalje armiju u Beotiju da bi povratila moć Tebe. Teba je bila značajan spartanski saveznik u blizini Atine. Međutim povratak Spartanaca je bio blokiran, pa su se uputili prema Atini, koju pobeđuju u bici kod Tanagre. Dva meseca kasnije Atinjani pobeđuju u bici kod Oinopita i ponovo kontrolišu Beotiju osim Tebe.

Nastavak rata sa Persijancima

Rat sa Persijancima se nastavio. Egipat se pobunio 460. pne. Pobunjenici zahtevaju pomoć od Atine. Perikle šalje 200 brodova, koji su bili namenjeni napadu na Kipar. Posle 4 godine Persija je smirila i pobedila pobunjenike. Persijski general Megabiz je zarobio veliki deo Atinske flote.

To je bio glavni javno navedeni razlog preseljenja blagajne sa Dela u Atinu. Posle te pobede Persijanci nastoje ponovo preuzeti Kipar. Kimon se vratio iz progonstva i predvodi flotu od 200 brodova, koji odlaze da obrane Kipar. Kimon umire tokom blokade Kitiona (današnje Larnake), ali Atinjani pobeđuju Persijance i na kopnu i na moru u bici kod Salamine na Kipru 450. pne.. To je bila jedna od najvećih bitaka protiv Persijanaca. Brzo posle toga sklopljen je Kalijin mir.

Pred Peloponeski rat

Posle bitke kod Koroneje 447. pne. Atina više ne kontroliše Beotiju. Eubeja i Megara se bune. Eubeja je postala ponovo saveznik, koji je plaćao danak, a Megara je izašla iz Delskog saveza. Delski i Peloponeski savez potpisuju mirovni ugovor na 30 godina, ali trajao je samo do 431. pne. , kada izbija Peloponeski rat.

Izvor: Wikipedia