Rat iscrpljivanja   

Vreme:   1968. - 1970.   
Lokacija:   Egipat: Suecki kanal, Sinajsko poluostrvo   
Rezultat:   Taktička pobeda Izraela   
Uzrok rata:   Šestodnevni rat   
Sukobljene strane   

Izrael

Egipat
+SSSR
Gubici   
367 vojnika
14 aviona   10.000
98 aviona   

Rat iscrpljivanja bio je ograničeni rat između Egipta i Izraela koji se vodio od 1968. do 1970. Otpočeo ga je Egipat u nameri da zauzme Sinajsko poluostrvo koje je izgubio u Šestodnevnom ratu. Rat je završio prekidom vatre 1970. sa linijama razgraničenja između te dvije države koja je ostala nepromenjena.

Sadržaj
1 Uzroci i stanje pred rat
2 Hronologija
2.1 Primirje
3 Posledice

Uzroci i stanje pred rat

U kratkotrajnom izraelsko-arapskom ratu u julu 1967. godine, poznatom kao Šestodnevni rat, Izrael je teško porazio arapske vojske i osvojio četiri puta veću teritoriju od područja koje mu je prvobitno namenila UN-ova podela Palestine 1948. Izraelci su u ratu 1967., osim zauzimanja teritorija na severu od Egipta preoteli pojas Gaze i Sinajsko poluostrvo te tako izbili na Suecki kanal i približili se egipatskoj prestonici Kairu na manje od stotinu kilometara. Takva situacija bila je krajnje ponižavajuća za egipatskog lidera Nasera koji je figurirao kao neslužbeni lider arapskoga sveta. Naser je uprkos izraelskoj vojnoj lekciji i sugestijama iz inostranstva zadržao tvrd stav u odnosu prema Izraelu, a kao rezultat nemoći na bojnom polju egipatska je vojska ubrzo nakon kraja ratnih delovanja u julu 1967. počela oružane provokacije na liniji razdvajanja. Incidenti su trebali prerasti u smišljeno iscrpljivanje izraelskih resursa bez ulaska u neposredne ofanzivne akcije. Naime, oslanjajući se na mnogo veće ljudske potencijale, egipatski stratezi su kroz brojne i uporne pogranične provokacije planirali Izraelu naneti velike ljudske gubitke i tako ga prisiliti na povlačenje s područja zauzetih u ratu 1967. godine. Inspiracija za takav rat iscrpljivanja pronađena je u nemačkoj strategiji u Verdenskoj bici tokom I svetskog rata. Zahvaljujući novim isporukama oružja pristiglih iz Sovjetskog Saveza, Egipat je uspeo da nadoknadi veliki gubitak ratnog materijala pretrpljen u ratu 1967., a u sklopu vojne saradnje sa Sovjetskim Savezom u Egipat stižu i sovjetski vojni savetnici te borbeno osoblje.

Hronologija

Juna 1968. počinju napadi egipatske artiljerije na izraelske snage stacionisane uzduž severnog područja Sueskog kanala. Kao protivmera na udare egipatske artiljerije u septembru 1968. izraelska se oklopna jedinica iskrcala na egipatskoj strani Sueckog kanala i deset sati uništavala egipatske vojne instalacije koje su im se našle na putu. Operacija je trebala pokazati Egipćanima da su vrata unutrašnjosti Egipta i dalje otvorena izraelskom prodoru. Krajem oktobra Izraelci su izveli komandosku akciju u kojoj je uništen egipatski elektroenergetski sistem. Nakon te uspele izraelske diverzije privremeno su oslabili egipatski napadi tokom kojih se Egipat fokusirao na podizanje sistema odbrane oko vitalnih objekata u državi. Izrael je u isto vreme užurbano gradio svoj sistem fortifikacija uzduž Sueckog kanala koji je trebao da osigura južnu izraelsku granicu, tzv. Bar-Lev liniju. Pored okršaja s egipatskom vojskom na području Sueckog kanala, Palestinska oslobodilačka organizacija Jasera Arafata izvela je i niz napada na sever Izraela iz svojih uporišta na jordanskom i libanskom teritoriju. Izrael je odlučno odgovorio napadima na Jordan i Liban, što je pak imalo za posledicu jačanje pritiska libanske i jordanske vlade na palestinske grupe na svojim teritorijama, a u Jordanu indirektno dovelo do rata jordanske vlade i palestinskih gerilaca 1970. godine. Početkom marta 1969. ponovno su eskalirali egipatski artiljerijski napadi uzduž celog Sueckog kanala, u kojima su Izraelci imali razmerno velike ljudske gubitke, a u napade se uključuju i avioni MiG-21 dobijeni od Sovjetskog Saveza. Do obnove borbi došlo je nakon što je Naser objavio da je prekid vatre potpisan nakon rata 1967. nevažeći. Krajem šezdesetih godina Izrael je bio na vrhuncu vojne moći i nije bio spreman dugoročno tolerisati egipatske artiljerijske napade. Dolaskom odlučne Golde Meir na čelo izraelske vlade 1969. Izrael je promenio strategiju prema egipatskim provokacijama. Meir je zagovarala strategiju višestruko jačeg izraelskog odgovora na egipatske napade, koja je simbolično nazvana "asimetričnim odgovorom". U septembru 1969. u rat iscrpljivanja uključilo se moćno izraelsko ratno vazduhoplovstvo, koje počinje sistemsko bombardovanje egipatskih teritorija. Na meti izraelskih aviona osobito su bile egipatske radarske stanice, artiljerijske pozicije i sve koncentracije egipatskih trupa. I uz pilote školovane u Sovjetskom Savezu, pokušaji Egipćana da u vazduhu pariraju izraelskim pilotima uglavnom su završavali neuspešno. Stoga je Egipat bio prisiljen oslanjati se gotovo isključivo na protivvazdušnu odbranu, pre svega protivvazdušne projektile SAM-2 i SAM-3 dobijene od Sovjetskog Saveza.

Primirje

Zbog istrajnog izraelskog vazdušnog rata, egipatska vojska se potkraj 1969. godine nalazila na rubu novog uništenja pa stoga u januaru 1970. Naser odlazi u posetu Moskvi, gde je od Sovjeta zatražio više instalacija projektila SAM te prateće vojno osoblje. No, Sovjeti nisu bili spremni dublje se umešati u bliskoistočni sukob koji ih je vodio u dalju konfrontaciju sa Sjedinjenim Državama te je Moskva tek na Naserove pretnje da će se okrenuti Vašingtonu odlučila povećati broj svojih vojnika u Egiptu na više od deset hiljada, uključujući i stotinjak pilota. Na području kanala povećan je broj protivvazdušnih položaja, koje su stvorile kišobran za egipatsku artiljeriju i uglavnom ograničilo efikasnost izraelskog vazduhoplovstva. I dolazak sovjetskih pilota brzo je registrovan na nebu iznad Sueckog kanala rušenjem dvaju izraelskih aviona u aprilu 1970., tokom kojeg je registrovana komunikacija pilota na ruskom jeziku. Pojačano uplitanje Moskve u konflikt na Bliskom istoku zabrinulo je Sjedinjene Američke Države, koje su pritiskale Izrael da obustavi vazdušne napade. Bela kuća je poslala i tadašnjeg državnog sekretara Viljema Rodžersa da postigne primirje između zaraćenih strana, a Rodžersov je plan predviđao povlačenje Izraela sa Sinajskog poluostrva u zamenu za egipatsko poštovanje prekida vatre, što je Izrael odbio. Marta 1970. Sjedinjene su Države odlučile obustaviti ranije dogovorenu prodaju borbenih aviona Izraelu te tako privoleti Izrael na prestanak vazdušnih akcija. No, izraelski je stav omekšala tek potvrda sovjetskog vojnog angažmana na egipatskoj strani u proleće 1970. te je druga američka inicijativa za primirjem našla plodno tlo u Tel Avivu.

Naposletku su 7. avgusta 1970. Izrael i Egipat te Jordan prihvatili tromesečni prekid vatre. No uprkos dogovorenom moratorijumu na sve vojne aktivnosti u području kanala, Egipat je prekršio primirje razmeštajući stotinjak protivvazdušnih baterija bliže Sueckom kanalu, ali se Izrael suzdržao od reagovanja na egipatsko kršenje dogovorenog primirja te se prekid neprijateljstava održao.

Posledice

Tokom dve godine rata iscrpljivanja poginulo je više od 1400 izraelskih i oko deset hiljada egipatskih vojnika, a u zračnim borbama srušeno je 114 egipatskih aviona te samo 15 izraelskih letelica. Jordansko prihvaćanje prekida vatre izazvalo je sukobe s palestinskim gerilcima na jordanskoj teritoriji, koji su prerasli u otvoreni rat i uništenje PLO-a na tom području. Indirektnim žrtvama izraelsko-egipatskog pograničnog konflikta krajem šezdesetih mogu se smatrati i izraelski premijer Levi Eškol, koji je umro od srčanog udara februara 1969., te egipatski predsednik Naser, koji od istog uzroka umire u septembru 1970. Postignuti prekid vatre između Izraela i Egipta nije doneo trajni mir u regionu, već je samo predstavljao svojevrsni intermeco uoči izbijanja novog izraelsko-arapskog rata u oktobru 1973. godine.

Izvor: Wikipedia