Publije Licinije Valerijan (rođen oko 200. godine - umro 260. godine), poznat kao Valerijan, bio je rimski car od 253. do 260. godine. Njegovo puno latinsko ime je glasilo IMPERATOR · CAESAR · PVBLIVS · LICINIVS · VALERIANVS · PIVS FELIX · INVICTVS · AVGVSTVS — na srpskom: "Car Cezar Publije Licinije Valerijan Pobožni Srećni Nepobedivi Avgust."

Za razliku od većine uzurpatora, tokom Krize III veka Valerijan je bio aristokrata iz porodice usko povezane sa Senatom. Iz braka sa Egnacijom Marinijanom Valerijan je imao dva sina Galijena i Valerijana Mlađeg.

238. godine Valerijan je postao princeps senatus a Gordijan I je upravo sa njim pregovarao da bude priznat za cara. 251. godine, kada je Decije Trajan obnovio u punoj snazi položaj cenzora, Valerijan je bio izabran na ovu funkciju. Pod istim carem Valerijan je postao upravnik Norika i Recije, dve provincije na Rajni. U vreme Trebonijana Gala Valerijan je ostao na ovoj funkciji: car je čak zatražio pomoć u borbi protiv Emilijana 253. godine. Valerijan je krenuo prema jugu, ali bilo je kasno: Trebonijan Gal je već bio ubijen, a Emilijan je proglašen za cara. Tada su međutim Valerijana njegovi vojnici izvikali za cara. Kada je Valerijan sa vojskom stigao u Rim u septembru 253. Emilijana je vosjska napustila i odmah ubila. Vojska je sada jedinstveno stala iza Valerijana, a Senta je to brzo prihvatio, radujući se što je konačno neko iz redova senatora izabran za rimskog cara.

Valerijan je prvo proglasio svog sina Galijena za savladara. U početku, gotovo sve evropske provincije su bile u rđavom stanju, a na Istoku, Persijanci su osvojili Antiohija|Antiohiju; ubrzo je pala i Jermenija. Valerijan je otišao na Istok u rat, a Galijen je ostao na Zapadu da rešava mnoge unutrašnje probleme.

Do 257. godine, Valerijan je uspeo da povrati Antiohiju i povratio je Siriju pod rimsku kontrolu. Ali, već sledeće godine, Goti su opustošili Mala Azija|Malu Aziju. Kasnije, 259. godine, Valerijan je otišao u Edesu. Došlo je do epidemije kuge, što je jako oslabilo rimsku odbranu. Zbog toga je Valerijan morao da zatraži mir od persijskog cara Šapura I. Kasnije, krajem 259. ili početkom 260. godine, Valerijan je izgubio bitku kod Edese, a sam je bio zarobljen. U zarobljeništvu je bio posebno ponižavan, klečeći je bio prinuđen da služi kao oslonac za Šapura kada je ovaj hteo da uzjaše na konja. Pošto je umro u zarobljeništvu, jedan njegov vojnik je uspeo da pobegne i da čak stigne do Kina|Kine; to je bio verovatno prvi Rimljanin koji je stigao tako daleko na Istok.

Uprkos nekoliko pokušaja uzurpacije, Galijen je uspeo da sačuva presto sve dok nije bio ubijen 268. godine.

Izvor: Wikipedia