Genocid nad Jermenima

Vešanje Armenaca u Alepu

Genocid nad Jermenima (poznat i kao jermenski holokaust) je termin koji se odnosi na prisilnu masovnu deportaciju i smrt preko milion Jermena tokom mladoturske vlasti između 1915. i 1917. u Otomanskom carstvu. Dan danas se vode rasprave između Turske, koja negira genocid, i međunarodne zajednice.

Sadržaj
1 Prvi pokolj Armenaca
2 Drugi pokolj Armenaca
3 Spomen-park u Jerevanu
4 Obilježavanje
5 Spoljašnje poveznice

Prvi pokolj Armenaca

1890. je u Otomanskom Carstvu živelo 2,5 miliona Jermena, od kojih su većina bili vernici Jermenske katoličke crkve ili Jermenske apostolske crkve. Rusija je Jermene podupirala u njihovim zahtevima za autonomijom jer je željela oslabiti Otomansko Carstvo. Iako je autonomaški pokret brzo rastao, Abdul-Hamid je odlučio zadržati vlast nad tim područjem.

Otomanska je vlada potakla protuarmenske osećaje kod Kurda, suseda Armenaca, pa su Armenci zbog toga i zbog povišenja poreza podigli ustanak. Otomanska vojska i kurdske paravojne snage pobile su 1894. na tisuće Armenaca i spalile mnogo sela. Dvije godine kasnije su armenski revolucionari zauzeli Otomansku banku u Istanbulu da bi privukli pažnju međunarodne javnosti. Odredi pretežno muslimanskih Turaka zatim su pobili 50.000 Armenaca. Stupanj upletenosti otomanske vlade u te odrede nije dobro poznat i predmet je rasprave.

Drugi pokolj Armenaca

Rusija i Turska su ušle u Prvi svetski rat kao neprijatelji. Turci su Armence smatrali ruskom petom kolonom. U februaru 1915. svih 60.000 mobilizovanih armenskih vojnika zatvoreno je u radne logore i posle ubijeno. Armence u blizini fronta (slična je sudbina zadesila i ljude daleko od crte bojišnice) poterali su da pešače prema negostoljubivim pustinjskim krajevima Sirije i Mezopotamije, a 24. aprila su u Istanbulu i drugim velikim turskim gradovima hapšeni i pobijeni armenski intelektualci.

Ukupno je tako izginulo oko milion i pol ljudi, dok se preživeli nakon rata nisu mogli vratiti kući, pa su se iselili u ruski dio Armenije ili Zapadnu Europu, Severnu Ameriku i Australiju.

Britanski izvori govore o mogućih milion žrtava, dok s druge strane, turski historičari govore o "nekoliko stotina hiljada" koji su stradali "u građanskom ratu u kojem je bilo žrtava na obje strane".

Te rane nisu posve zacelile i još utječu na odnose između između Armenije i Turske. Armenija tvrdi da su ti događaji bili planirani i da ih se može nazvati samo genocidom. Taj je stav 1985. i 1986. zauzeo i UN, a godinu dana kasnije i Evropski parlament. S druge strane, Turska i dalje tvrdi da to nije bio genocid i da su samo neki zapovjednici "otišli malo predaleko". Neke su armenske organizacije (npr. ASALA) u drugoj polovici XX veka terorističkim napadima neuspešno pokušale naterati Tursku da promeni stav.

Jasno je da je međunarodna zajednica znala za te događaje, a nije reagovala drugačije (osim američkog ambasadora) nego mlakim protestima ambasadora. Postoji i priča o tome da je Hitler u pripremama za "konačno rješenje jevrejskoga pitanja" izjavio: "Tko danas više spominje istrebljenje Armenaca?"

Spomen-park u Jerevanu
 
Kad se 1965. obeležavala 50. godišnjica genocida, javila se zamisao o postavljanju spomenika, koji je po nacrtima arhitekata Kalašjana i Mkrtčjana dvije godine kasnije postavljen na brdu Cicernakaberd nad klancem reke Hrazdan. Obelisk visok 44 metra simbolizira preporod Armenaca, a 12 blokova postavljenih u krug predstavlja 12 izgubljenih pokrajina na području današnje Turske. Unutar tog kruga gori večna vatra. Od spomenika vodi park sa zidom dugim 100 metara na kojem pišu imena krajeva za koje se zna da su se u njima vršili pokolji. Na kraju tog parka je 1995. otvoren mali muzej s osnovnim podacima o događajima, kao i fotografijama njemačkih fotografa (turskih saveznika u Prvi svetski rat) i publikacija o genocidu na raznim jezicima. Pokraj muzeja je prostor gdje strani državnici sade spomen-drveće.

Obilježavanje

Armenci svake godine obilježavaju dan genocida brojnim manifestacijama. Godinama pokušavaju navesti Tursku na priznavanje ovog događaja. Primerice, za 90 obeletnicu 2005. godine, na Armenskim TV kanalima moglo se vidjeti kako su u glavnom gradu, Jerevanu, stotine hiljada ljudi obišle memorijal te su oko večne vatre postavili zid napravljen od cveća. Istovremeno, u Los Anđelesu, gde živi velik broj Armenaca, u kolonama su protestirali uz transparente.

Izvor: Wikipedia