Iz novije istorije srba
Cepanja demokratske stranke

Demokratska stranaka je bila obrazovana 1919. kao Jugoslovenska demkratska stranka i to kao koalicija Samostalne, Narodne (liberali) i Napredne stranke (konzervativne) iz Srbije i Demokratske državotvorne stranke koju je prethodno obrazovao Svetozar Pribićević a koju su činili vovođanske demokrate, pribićevićevski samostalci, Hrvatska napredna stranka, slovenački liberali, dalmatinske demokrate, narodnjaci i Kočićevi prvaci iz BiH.

Definitivni program Demokratska stranka dobila je na kongresu u Beogradu održanom 30, i 31, Dž 1921, kada je Davidović postao njen šef, a generalni sekretari Radoslav Agatonović i advokat Božidar Vlajić. Posle smrti Davidovića 1940, na glavnom odboru za šefa stranke jednoglasno je izabran Milan Grol.

Od demokratske stranke se 1923. odvojio veći deo prečanskih demokrata i obrazovao Samostalnu demokratsku stranku, koju su vodili Svetozar i Adam Pribićević, Srđan Budisavljević i Večeslav Vilder. Nakon 1937. došlo je do reorganizacije i podmlađivanja stranke. Sledeće godine iz stranke se povukao Ivan Ribar koji je organizaovao svoju Demokratsku levicu. Pred kraj 1940. iz stranke je isključen član izvršnog odbora dr. Dragomir Ikonić. (Desimir Tošić)
Priredio: Vladimir Anđelković

Iz novije istorije srba
Preobraćenje kraljice Natalije u katoličanstvo

Prelaženje kraljice Natalije u katoličanstvo raščulo se tek pošto je bilo svršeno: sve dotle tajna je tako dobro čuvana da je u Beogradu niko nije znao. Obred obraćenja izvršen je krajem marta 1902. u jednoj usamljenoj varošici na Atlantiku, naseljenoj ribarima. U jednoj skromnoj bolničkoj crkvi obavljen je obred Natalijinog preobraćenja u katoličanstvo. Uz nju je bila porodica španskog markiza de Kastrilja.

Prvo pričešće u novoj veri Natalija je uzela na dan godišnjice smrti jedne kćeri markiza de Kastriljo, s kojim se bila blisko sprijateljila.
Kraljičina promena vere objašnjava se ovako: posle ženidbe sina Aleksandra, ona je prekinula druženje ne samo sa Srbima, nego i sa Rusima. Usled svoje duboke ucveljenosti ostala je sasvim sama. U tom trenutku upoznaje se u Bijaricu, u blizini španske granice, sa bogomoljskom španskom porodicom de Kastriljo. U njihovom pobožnom krugu Natalija je imala prilike da vidi koliko utehe jedan katolik nalazi u svojoj veri.
(Slobodan Jovanović)
Priredio: Vladimir Anđelković

Iz novije istorije srba
Mladokonzervativci

Napredna stranka proizašla je iz tzv. mladokonzervativne političke grupe, koja je, zapravo bila nastavak ustavobraniteljske, konzervativne grupe. Ustavobraniteljska, Garašanin-Marinkovićeva grupa bila je na vlasti u vreme Mihaila, ali je posle njegove pogibije i silaska sa vlasti 1868. gotovo zamrla. Njene vođe Garašanin i Hristić nisu aktivni, a neki viđeniji prvaci Cenić, K.Cukić F.Hristić prišli su Ristićevim liberalima. Jedini aktivni protivnik liberala Aćim Čumić postao je vođa mladokonzervativne grupe. Godine 1871.

Čumiću je uspelo da se, povezujući se sa naprednim, demokratskim, odnosno socijalističkim pokretom, započne sa ozbiljnijim političkim radom, da bi 1973. godine, nakon rušenja liberala, J. Ristić sa konzervativcima J. Marinkovićem na čelu i sa Ćumićem kao ministrom unutrašnjih dela formirao vladu. Godinu dana kasnije Adam Čumić je sastavio novu vladu od mladokonzervativaca koja je trajala samo dva meseca (od 25.11. 1874. do 22.1. 1875.).

Pored Čumića, kao mladokonzervativci su se istakli Milan Piroćanac, Ljubomir Kaljević, Đorđe Pavlović. Vladi mladokonzervativaca pristupila su i dva onda viđenija liberala Čedomir Mijatović i Stojan Novaković, piše D. Janković u knjizi "O političkim strankama u Srbiji XIXveka".
Priredio: Vladimir Anđelković

Iz novije istorije srba
ISKLJUČENJE STOJADINOVIĆA IZ SPC

Potpisavanje konkordata sa Vatikanom učinjeno je 25. jula 1935. Dok je, kako piše Vasa Kazimirović u knjizi , Srbija i Jugoslavija 1914-1945, potpisivanje konkordata u Hrvatskoj bilo pozdravljeno, u Srbiji je on dočekan na nož, naročito od strane SPC na čelu sa patrijarhom Varnavom.

Kako je nekako u to vreme patrijarh oboleo, a uskoro i umro, pronele su se glasine da je otrovan, pa je došlo do velikih demonstracija u Beogradu, koje je žandermerija po nalogu ministra policije Korošeca, pokušala da suzbije uz primenu najgrublje sile.

Milan Stojadinović, tada 1935. predsednik vlade i još nekoliko članova Vlade pravoslavne vere su isključeni iz Srpske pravoslavna crkva zbog konkordata sa Vatikanom a još više zbog napada žandarmerije na crkvenu liturgiju u Beogradu. Na kraju je i sam Sinod SPC tražio od kneza Pavla da smeni Stojadinovićevu Vladu, ali je on to odbio sa obrazloženjem da je to pokušaj SPC da uspostavi "tutorstvo nad državom".
Priredio: Vladimir Anđelković

Iz novije istorije srba
Beogradski pašaluk u XVIII veku

Beogradski pašaluk bio je 18. veku preplavljen doseljenicima iz drugih delova Otomanske carevine. Oni su se sklanjali u taj pašaluk na kraju carevine zbog relativne sigurnosti koja je tu vladala... To su bili mahom stočari, pridošli iz stare Raške, sa crnogorskih brda, iz Hercegovine, sa Kosova, i iz Metohije. Zemljoradnici su se doseljavali ređe; zanatlije i varošani gotovo nikako. Prilivi doseljenika u beogradski pašaluk padaju posle ratova i buna u onim delovima Otomanske carevine odakle su doseljenici dolazili...

Beogradski pašaluk bio je slabo nastanjen, obrastao u šumu, sa retkim varošima i palankama. Doseljenici su se organizovali u male seoske i porodične zaljednice, odvojene od sveta, izložena, istina, periodičnim turskim zulumima, ali lišena svake sistematske države uprave, živeći prilično anarhi-stičkim plemenskim životom. Samo takvo ljudstvo, nedisciplinovano državnom vlašću, sa sirovim naravima, sa novom avanturističkom crtom koja je svojstvena svim nomadima, i sa mnogo hajdučje krvi u žilama... moglo je dati Karađorđu i Milošu onu ustaničku vojsku koja im je bila potrebna.
(Slobodan Jovanović)
Priredio: Vladimir Anđelković

Iz novije istorije srba
Hajduci u beogradskom pašaluku

Beogradski pašaluk bio je pred prvi ustanak bio pun novog dinarskog stanov-ništva koje je prirodom svog socijalnog i psihološkog habitusa bilo sklono hadučiji. Odlaženje u hajduke vremenom je postala sasvim obična stvar. Tako se na primer, kako tvrdi istoričar Jovan Milićević u knjizi Društvene pojave u Srbiji XIX veka, pri kraju poslednjeg austrijsko-turskog rata u smederevskom kraju, među hajdučkim harambašama, pominje čak i jedan knez.

U hajduke su odlazili ne samo bećari, siromašni ljudi već i pripadnici dobro stojećih slojeva. Nije bio redak slučaj i da ugledni trgovci pristupe haducima. Na pojavu hajdučije posebno su uticali i geografski uslovi, ogromne šume u koje je hajduk lako mogao "stići i uteći i na strašnom mestu postojato". Pored hriš-ćanskih hajduka bilo je dosta i muslimanskih kesedžija. Hajduci su odigrali veoma važnu ulogu u ustanku.

Pred samu 1804. hajduci su predstavljali prve snage koje su pošle u otvorenu borbu protiv Turaka. Njihove borbe, kao i učešće u frajkorima i u četovanju protiv Pazval-ogula, doneli su dragoceno iskustvo u veštini ratovanja. U samom ustanku oni su ipak odigrali dosta ograničenu ulogu, dok ih u političkom vrhu, izuzimajući Stanoja Glavaša i Haduk Veljka gotovo i nije bilo.