Crno kraljevstvo

Nil nije bio jedina kolevka egipatske civilizacije. Južno od prve katarakte prostirala se tajanstvena zemlja nazvana Nubija, koju su naseljavali ljudi crne kože, a najmoćnije kraljevstvo te zemlje zvalo se Kuš.

Pod egipatskom vlašću

Još od nastanka svoje države egipatski faraoni su napadali Nubiju - bogata je bila ova zemlja i iz nje su odnosili zlato, srebro i slonovaču. Naravno, i robove. U doba XVII dinastije Egipćani prestaju samo da pljačkaju ove zemlje - oni ih osvajaju, sve do četvrte katarakte. Tokom devetnaeste dinastije počinje i podizanje gradova, tvrđava i hramova, pa viši slojevi nubijskog stanovništva primaju i egipatsku kulturu. Tada u nastaje i jedno od najstarijih "crnih kraljevstava" sa sedištem u gradu Kermi - Kuš.

Ovo kraljevstvo najviše je ojačalo između XVIII i XVI veka, tokom vladavine Hiksa u Egiptu. Ipak, dolazi do novog uspona zemlje faraona i Nubija i Kuš ponovo postaju plen moćnih osvajača. Ipak, u periodu slabljenja Egipta, početkom prvog milenijuma pre Hrista, vojska se povlači iz Nubije i Kuš jača. Osvaja celu Nubiju i bogate rudnike koje su do tada koristili faraoni. Kušiti premeštaju svoju prestonicu u Napatu. Tada je zapretila nova opasnost: libijski carevi osvajaju Egipat i sa svojom vojskom prete Kušu.

Preokret sudbine

Kralj Kuša u doba libijskih osvajanja bio je Kašta, prepreden i sposoban vladar iz takozvane napatske dinastije. On je uspostavio dobre odnose sa libijskim Bubastidima, a onda krenuo u osvajanja na svoju ruku - pobeđuje Tebu. Egipatsku princezu Šepenopet, vrhovnu sveštenicu Amona u ovom gradu, uspeva da natera da usvoji njegovu kći Amenirdis. Ovo je bio jedan od načina da zavede potpunu kontrolu nad Tebom i bogatom riznicom tebanskih sveštenika.

Zato i nije iznenađujuće što je njegov sin Pijanhi nastavio energičnu delatnost svoga oca. On je osvojio Egipat, nekadašnjeg kušitskog gospodara i sebe je smatrao zakonitim naslednikom faraona, nikako stranim osvajačem.

Faraon iz Kuša

Na jednom natpisu nađenom u Napati Pijanhi sebe naziva "carem, živim likom boga Atuma - blagim bogom", a svog protivnika Tefnahta "vođom zapada". Ipak, taj "vođa zapada" iz Saisa uspeo je da oko sebe okupi mnoge vladare Donjeg i Gornjeg Egipta. Tefnaht se "kreće na jug, na čelu brojne vojske", piše u natpisu, i Pijanhi se odaziva na pozive mnogih egipatskih velikaša okupivši svoju vojsku. U nekoliko bitaka on pobeđuje Tefnahta, a onda stiže do Memfisa i na juriš zauzima ovaj utvrđeni grad - postaje faraon ujedinjenog Egipta i osnivač XXV dinastije.

Povlačenje na jug

Pijanhi možda nije vladao celim Egiptom, ali njegovi naslednici jesu - Šabaka je ujedinio čitavu zemlju, ali već Taharka je morao da se brani od asirskih napada. Ovaj vladar sebe opisuje kao pravog faraona koji se stara o državi, ali kada je 671. godine pre Hrista, Asarhadon sa vojskom došao do Egipta nije mogao da učini ništa da ga zaštiti - morao je da beži.

Asirci, a zatim i Persijanci naterali su Kušite da se povuku na jug. Kada je Napata osvojena 591. godine pre Hrista, Mero, grad u središtu Kuša, postaje nova prestonica, a vladari se okreću zemljama južno od Sahare i postaju posrednik između moćnih država sa severa i srca Afrike iz koga dolaze mnoge blaga.

Jedinstvena kultura

Izolacija od ostalih razvijenih civilizacija tadašnjeg sveta dovodi do toga da kušitska kultura konačno dobija jedinstven oblik - nije više bleda kopija nekadašnjeg Egipta već spoj egipatske i kulture centralne Afrike.

Ali, ne menja se samo kultura već i struktura vlasti. Kraljevi koji sad vladaju moraju da poštuju običajni zakon koji su postavili i utvrdili sveštenici. Vladari se biraju iz kraljevske porodice, ali po ženskoj liniji. To je dovelo do toga da su mnogi vladari bili upravo žene. Kuš sa sedištem u Merou uspevao je da opstaje tokom tri veka, ali, na kraju su ga uništili pripadnici naroda Nuba.
A. Ivanović