U svetskoj istoriografiji 1939 će ostati upamćena kao početak II svetskog rata. Ipak, ovoj katastrofi prethodio je jedan događaj koji je zaprepastio demokratsku i anti-fašističku javnost širom sveta. U Moskvi je 23. avgusta iste godine potpisan pakt o ne-napadanju i prijateljstvu između nacističke Nemačke i boljševičkog SSSR-a. Pakt, koji je u svetskoj istoriografiji poznat kao pakt "Ribentrop-Molotov". Predlog za potpisivanje ovog pakta podnela je nacistička Nemačka i njen firer, Adolf Hitler. Sovjetski diktator Josif Visarionovič Staljin je taj predlog prihvatio i na taj način omogućio Hitleru da započne najveće krvoproliće u istoriji XX veka, II svetski rat. Nemačko-sovjetski pakt nije bio klasičan međudržavni sporazum. U njemu je bio i tajni protokol o podeli interesnih sfera u Istočnoj Evropi, a i šire, između nacističke Nemačke i SSSR-a. Pakt je imao ukupno 25 tačaka. Tajni protokol o podeli interesnih sfera obuhvatao je 14 tačaka. Najvažnijim odredbama tajnog protokola bilo je predviđeno sledeće:

1. Zajednička teritorijalna, vojno-strateška podela Poljske. Prvu fazu operativno-strateških napada izvode snage nemačkog Wermahta, sa pet armijskih grupa:III,IV,VIII,X i XIV-ukupno 56 divizija. Uz jaku vazdušnu podršku avijacije "Luftfafe". Prva faza traje od 1-17 septembra. Drugu operativnu fazu napada, preuzimaju sovjetske snage sa pet armijskih grupa: I,II,IV,VIII i IX-sa ukupno 46 divizija i podršku jurišnih bombardera-lovaca IL-2. Sovjetske snage vrše udar do ugovorene linije razgraničenja: Vilno-Narev-Brest-Litovsk-Pšemislj, 17-20 septembra. Za "taktičku tačku susreta" nemačkih i sovjetskih jedinica odabran je Brest-Litovsk. U tom gradiću je održana zajednička vojna parada nemačkih i sovjetskih trupa. Susreli su se i "srdačno pozdravili" general-pukovnik Krebs i maršal Rokosovski. Poljska je podeljena na dve zone: nemačku i sovjetsku. Sovjetska zona(do linije razgraničenja) je odmah ušla u sastav SSSR-a.

2. Deo zarobljenih poljskih vojnika i oficira u "sovjetskoj zoni" je prema sporazumu predat Nemcima, a deo su streljali sovjetski vojnici i NKVD, u Katinskoj šumi(16.000).

3. Jedan od nemačkih uslova za potpisivanje pakta bio je da se sovjetska strana ne zauzima za poljske Jevreje. Staljin je kratko odgovorio:"Jevrejski imperijalisti me se ne tiču!"

4. Litvanija i Estonija ušle su u sastav SSSR-a, Letonija je pripala nemačkom Rajhu.(tačke- 6 i 7).

5. Nemačka strana je odobrila sovjetske zahteve prma Finskoj. Na osnovu ove odredbe pakta, Staljin je poveo rat protiv Finske 1940.

6. Delovi Rumunije i Bugarske(Besarabija i Severna Bukovina) su ustupljeni SSSR-u.

7. Pakt "Ribentrop-Molotov" označio je kraj Staljinove podrške republikanskoj Španiji i anti-fašističkim internacionalnim brigadama. Ovaj potez omogućio je pobedu Frankovih fašista.

8. Jedan od najinteresantnijih delova nemačko-sovjetskog pakta i tajnog protokola jesu tačke: 8, 9 i 10. U njima je bilo predviđeno da se sovjetska strana neće mešati u nemačko-britanski i nemačko-francuski sukob. Kada su nemačke divizije ulazile u Francusku u maju 1940, Staljin je poslao čestitku Adolfu Hitleru.

Nemačko-sovjetski pakt je potpisan 23. avgusta 1939. u Moskvi, u ponoć. Potpisali su ga ministri spoljnih poslova nacističke Nemačke i boljševičkog SSSR-a: Joakim fon Ribentrop i Vječeslav Mihailovič Molotov. U prisustvu sovjetskog diktatora J.V. Staljina. Nakon potpisivanja pakta, održan je i svečani banket, na kome je Staljin održao zdravicu i rekao sledeće:"Ja znam da nemački narod i nemačka radnička klasa mnogo voli svog firera. Želim da nazdravim u njegovo zdravlje!"

U periodu trajanja pakta "Ribentrop-Molotov"(1939-41) staljinistička propaganda nije napadala nacizam i fažizam. Čak je isticala: "da su Velika Britanija i Francuska svojim imperijalističkim težnjama ugrozile nacional-socijalističku Nemačku i primorale je da uđe u rat, protiv njene volje."

Ironija i tragedija je bila u sledećem: Već na leto 1940 Hitler je naredio da se izradi operativno-strateški plan budućeg napada na SSSR(plan "Barbarossa").

Sve je uvek stvar interesa.
Rusiji nije bilo u interesu da bude u sukobu sa onakvom Nemackom, i obrnuto.
Izmedju ostalog ideoloski gledano ono sto je bilo u ove dve zemlje daleko je slicnije nego sa ostalim zemljama koje su bile u opticaju kao potencijalne saveznice

Ima tu istine. Ipak, Hitler je još pre dolaska na vlast, u knjizi "Mein Kampf" jasno istakao prioritet budućeg veliko-nemačkog Rajha, a to je: projekat "Lebensraum"-osvajanje prostora Istočne Evrope, prostor SSSR-a i nemilosrdan rat protiv "judeo-boljševizma i slovenskog panslavizma".

Pakt Ribbentrop-Molotov
 
Pakt Ribentrop-Molotov ili kako se službeno zvao Pakt o nenapadanju između Njemačke i Saveza Sovjetskih socijalističkih Republika je u stvari bio sporazum o nenapadanju između Njemačkog Trećeg Reicha i Sovjetskog Saveza. Potpisan je 23. kolovoza 1939. god. u Moskvi od strane sovjetskog ministra vanjskih poslova Vjačeslava Molotova i njemačkog ministra vanjskih poslova Joachima von Ribbentropa. Međusobni pakt o nenapadanju bio je na snazi do početka Operacije Barbarossa 22. lipnja 1941. god. kada je Njemačka napala SSSR.

Iako je službeno bio označen kao "pakt o nenapadanju", ovaj sporazum je obuhvaćao i tajni protokol kojim je izvršena podjela interesnih sfera u nezavisnim zemljama Finskoj, Estoniji, Latviji, Litvi, Poljskoj i Rumunjskoj. Tajni protokol je eksplicitno predviđao "političke i teritorijalne promjene" u oblastima navedenih zemalja što je ovaj sporazum pretvorilo u agresivni vojni savez usprkos njegovom službenom nazivu. Kao posljedica ovog sporazuma sve navedene zemlje su napadnute i okupirane bilo od strane Njemačke bilo od strane SSSR-a. Jedino je Finska, koja je dva puta vodila rat sa Sovjetskim Savezom tokom Drugog svjetskog rata, uspela da sačuva svoju nezavisnost ali je bila prinuđena da ustupi određene teritorije.

Izvor: Wikipedia

Sporazum Ribentrop-Molotov
 

Sporazum Ribentrop-Molotov ili kako se zvanično zvao Pakt o nenapadanju između Nemačke i Saveza Sovjetskih socijalističkih republika je u stvari bio sporazum o nenapadanju između Nemačkog Trećeg Rajha i Sovjetskog Saveza. Potpisan je 23. avgusta 1939. god. u Moskvi od strane sovjetskog ministra spoljnih poslova Vjačeslava Molotova i nemačkog ministra spoljnih poslova Joakima fon Ribentropa. Međusobni pakt o nenapadanju bio je na snazi do početka Operacije Barbarosa 22. juna 1941. god. kada je Nemačka napala SSSR.

Iako je zvanično bio označen kao "pakt o nenapadanju", ovaj sporazum je obuhvatao i tajni protokol kojim je izvršena podela interesnih sfera u nezavisnim zemljama Finskoj, Estoniji, Letoniji, Litvaniji, Poljskoj i Rumuniji. Tajni protokol je eksplicitno predviđao "političke i teritorijalne promene" u oblastima navedenih zemalja što je ovaj sporazum pretvorilo u agrevisni vojni savez uprkos njegovom zvaničnom nazivu. Kao posledica ovog sporazuma sve navedene zemlje su napadnute i okupirane bilo od strane Nemačke bilo od strane SSSR-a. Jedino je Finska, koja je dva puta vodila rat sa Sovjetskim Savezom tokom Drugog svetskog rata, uspela da sačuva svoju nezavisnost ali je bila prinuđena da ustupi određene teritorije.

Sadržaj
1 Uvodni događaji
2 Francusko-Britanski pregovori sa Sovjetskim Savezom
3 Minhenski sporazum i sovjetska spoljna politika
4 Približavanje Nemačke i Sovjetskog Saveza
5 Posledice
6 Epilog

Uvodni događaji

Mirom u Brest-Litovsku koji je potpisan sa Nemačkom 1918. god. Boljševička Rusija prihvatila je gubitak suvereniteta i uticaja nad Finskom, Estonijom, Letonijom, Litvanijom, Poljskom, Belorusijom i Ukrajinom (kao i delovima Jermenije i Gruzije) kao ustupak Centralnim silama. U skladu sa nemačkom politikom Mitteleuropa ove zemlje postale bi satelitske države ili delovi nemačkog carstva kojima bi upravljale vojvode i kraljevi koji su u srodstvu sa nemačkim carom. Kao posledica nemačkog poraza u Prvom svetskom ratu, većina ovih država su uz svesrdnu pomoć pobedničkih sila, ponovo uspostavile svoju samostalnost i postale saveznici Francuske i Britanije u borbi protiv Boljševika u Ruskom građanskom ratu. Sa izuzetkom Belorusije i Ukrajine sve ove zemlje su postale nezavisne i suverene - ipak u mnogim slučajevima sticanje nezavisnosti bilo je praćeno građanskim ratovima koji su izazvani idejama ruske revolucije koje su se širile Evropom. Zajednički strah od komunističke Rusije motivisao je ove tzv. granične države da 1920. god. aktiviraju međusobnu političku saradnju i zaključe ugovore o zajedničkoj odbrani.

Balans između evropskih sila, uspostavljen nakon Prvog svetskog rata, postepeno je narušen u periodu od 1935. god. i Abisinske krize pa do 1938. god. i Minhenskog sporazuma. Razbijanje Čehoslovačke kao i obnovljene teritorijalne aspiracije nacističke Nemačke, Sovjetskog Saveza i drugih zemalja (kao što su Mađarska i Bugarska) prema teritorijama izgubljenim tokom Prvog svetskog rata, izazvala je veliku nestabilnost u Evropi.

Zapadne demokratije, Britanija i Francuska, zvanični garanti teritorijalnog status quo, držale su se po strani sve do uništenja Čehoslovačke 1939. god. održavajući politiku nemešanja, dok su fašističke vlade nemačke i Italije podržale pobedničku desničarsku pobunjeničku frakciju u Španskom građanskom ratu vođenom od 1936-39.

Za Sovjetski Savez sporazum Ribentrop-Molotov je predstavljao dugo očekivani odgovor na sve lošiju bezbednosnu situaciju u Evropi koja je nastala u drugoj polovini tridesetih godina zbog otvorenih nastojanja fašističke Nemačke da promeni nepovoljne uslove mira koji su joj nametnuti Versajskim sporazumom.

Sa svoje strane Sovjetski Savez nije bio za održavanje teritorijalnog status quo koji je predstavljao smetnju njenim interesima zato što je proizašao iz perioda njegove slabosti nastalog neposredno posle Oktobarske revolucije 1917. god. i građanskog rata koji je usledio. Sovjetski lideri stajali su na stanovištu da je konflikt između međusobno suprotstavljenih imperijalističkih država ne samo neizbežan već da će stvoriti povoljne uslove za širenje komunizma.

Tokom 1938. god. Sovjetski Savez (kao i Francuska) ponudili su da u slučaju nemačke invazije ispoštuju svoje obaveze iz odbrambenog ugovora zaključenog sa Čehoslovačkom ali se Čehoslovačka seljačka stranka oštro suprotstavila ideji o ulasku sovjetskih trupa u zemlju pa je čak i zapretila mogućnošću izbijanja građanskog rata. Prema ugovoru između Sovjetskog Saveza, Čehoslovačke i Francuske, zaključenom 1935. god. ruska pomoć je mogla biti upućena Čehoslovačkoj samo pod uslovom da istovremeno bude upućena i francuska pomoć.

Nevoljnost zapadnih demokratija da formiraju anti-fašistički savez sa SSSR-om kao i Francusko-Britanski pakt sa Hitlerom potpisan u Minhenu bili su jasni pokazatelji nezainteresovanosti zapada da se suprotstavi sve jačem fašističkom pokretu čije su namere jasno demonstrirane tokom Španskog građanskog rata. Sovjeti nisu pozvani na Minhensku konferenciju održao u septembru 1938. na kojoj su britanski i francuski premijeri Daladije i Čemberlen pristali na rasparčavanje Čehoslovačke. Kako Francuska nije ispoštovala svoj sporazum sa česima iz 1924. god. sovjeti su zaključili da je njihov savez sa Francuskom iz 1935. god. bezvredan i da Zapad pokušava da usmeri nemačke osvajačke pretenzije na Istok.

U martu 1939. god. Hitler se odrekao Nemačko-Poljskog sporazuma o nenapadanju zaključenog 1934. god. i na taj način razotrkio Sovjetima svoje agresivne namere. Litvinov je u aprilu iste godine predložio zaključenje vojnog saveza između Rusije, Francuske i Britanije usmerenog protiv fašističkih sila ali je Čemberlenova vlada odugovlačila sa njegovim potpisivanjem (uglavnom zbog prevelikih sovjetskih zahteva koji su zahtevali potvrdu ruskog suvereniteta nad baltičkim državama kao i slobodu prolaza ruskih trupa kroz Poljsku). Ipak, Čemberlen, koji je već 24. marta zajedno sa Francuskom preuzeo garantije poljske nezavisnosti, 24. aprila potpisuje sporazum o međusobnoj pomoći sa Poljskom. Potpisivanje ovog sporazuma otklonilo je Staljinova strahovanja da će Zapad ostaviti SSSR da se sam bori protiv fašističke nemačke; zapravo ukoliko bi Zapad i Nemačka zaratili, što je delovalo neizbežno, SSSR je mogao da ostane neutralan i da čeka da se protivnici međusobno unište.

Francusko-Britanski pregovori sa Sovjetskim Savezom

Pregovori između Sovjetskog Saveza, Francuske i Britanije o sklapanju vojnog saveza protiv Nemačke prolongirani su međusobnim nepoverenjem. Sovjetski Savez je tražio garancije podrške u slučaju nemačkog napada kao i priznanje prava Sovjetskom Savezu da se intrveniše u zemljama duž zapadne sovjetske granice ukoliko u njima dođe do promene politike u korist agresora. Iako ni jedna od ovih zemalja nije zvanično zatražila zaštitu od svog velikog suseda, Sovjetski Savez je sebe proglasio za garanta nezavisnosti Finske, Estonije, Litvanije, Poljske, Rumunije, Turske i Grčke, tzv. "sanitarnog kordona" podignutog između nacističke Nemačke i Sovjetskog Saveza.

Britanci i Francuzi su strahovali da će ovakva situacija omogućiti sovjetsko mešanje u unutrašnje stvari susednih zemalja čak i odsustvu bilo kakve pretnje od strane Nemačke.

U međuvremenu su teritorijalni zahtevi koje je Treći Rajh uputio Poljskoj još više povećali opasnost od izbijanja rata. Iako su telegrami između zapadnih sila i Sovjetskog Saveza razmenjeni još početkom aprila 1939. god. vojna misija zapadnih sila, koja je upućena u Rusiju sporim transportnim brodom, stigla je u Moskvu tek 11. avgusta 1941. god. i nije imala ovlašćenje da potpiše bilo kakav sporazum.

Ključna tačka koja je usporila pregovore bilo je pitanje Poljske koja je ležala izmeđi Nemačke i Sovjetskog Saveza; poljska vlada je opravdano strahovala da će sovjetska vlada zahtevati aneksiju spornih teritorija Kresija koje su pripojene Poljskoj 1920. god. po završetku Poljsko-Sovjetskog rata, a koje je Kremljin okarakterisao kao iredentu - "Zapadnu Ukrajinu" i "Zapadnu Belorusiju" - zato što su uglavnom bile naseljene Ukrajincima i Belorusima koji su predstavljali etničku većinu.

Zbog toga je poljska vlada odbila da dopusti sovjetskim trupama da uđu na njenu teritoriju i da na njoj uspostave vojne baze, a u cilju priprema za neizbežni rat sa Nemačkom - zbog ove odluke poljske vlade nastala je situacija koja je onemogućila Crvenoj armiji da se suprotstavi nemačkom napadu izvan svoje teritorije.

U trećoj nedelji avgusta pregovori su obustavljeni zbog rastućeg nepoverenja među pregovaračima i sumlje Kremljina da zapad pokušava da predstojeći sukob ograniči na rat izmeđi SSSR-a i Nemačke.


Minhenski sporazum i sovjetska spoljna politika

Zastupnici tadašnje sovjetske spoljne politike smatraju da je Sovjetski Savez sklopio pakt o nenapadanju sa Nemačkom zato što su zapadne sile potpisivanjem Minhenskog sporazuma 1938. god. demonstrirale pomirljiv odnos prema događajima u Evropi i nepsremnost da se pridruže Sovjetskom savezu u formiranju anti-fašističkog saveza. Takođe, postojalo je i strahovanje da će zapadne sile, u slučaju nemačkog napada na SSSR, ostati po strani nadajući se da će zaraćene strane međusobno oslabiti jedna drugu.

Staljinovi biografi su u svojim delima izneli podatak da je Staljin bio ubeđen da je Britanija odbila njegov predlog za formiranje anti-fašističkog saveza zato što je sa Nemačkom kovala planove protiv SSSR-a, kao i da se zapadne demokratije nadaju da će Treći Rajh napasti komunističku Rusiju i da će je uništiti ili da će obe zemlje biti isrcpljene i dovedene do kolapsa. Ove sumnje su dobile na značaju kada se Čemberlen sastao sa Hitlerom i kada je potpisan Minhenski sporazum.

Branioci sovjetske pozicije takođe ističu kako je bilo neophodno da Sovjetski Savez sklopi pakt o nenapadanju sa Nemačkom kako bi kupio vreme s obzirom na činjenicu da 1939. god. nije bio spreman za rat i da mu je trebalo najmanje tri godine da obavi potrebne pripreme. Ovaj argument poklapa se sa stavovima staljinovih kritičara koji zastupaju stanovište da je glavni uzrok za nepsremnost SSSR-a za rat bila Velika čistka koja je po Staljinovom nalogu sprovedena u periodu od 1936. do 1938. god. u kojoj je eliminisan najveći deo iskusnog komandnog kadra Crvene armije. Opšte je poznata činjenica da je Sovjetski Savez potpuno nespremno dočekao nemački napad koji je počeo 22. juna 1941. god. iako su sovjetska i strane obaveštajne službe više puta upozorile na mogućnost nemačke invazije.

Staljinovi kritičari takođe dovode u pitanje njegovu spremnost da se suprotstavi nemačkom agresivnom militarizmu s ozbirom na činjenicu da je ekonomska i vojna saradnja između SSSR-a i Nemačke, započeta 1936. god. trajala sve do nemačke invazije. Posle Britanske i Francuske objave rata nemačkoj, ovi ekonomski odnosi sa SSSR omogućili su Nemačkoj da zaobiđe savezničku pomorsku blokadu.

Približavanje Nemačke i Sovjetskog Saveza

3. maja 1939. god. Josif Staljin je smenio dotadašnjeg ministra spoljnih poslova Maksima Litvinova i na njegovo mesto doveo Molotova čime su stvoreni uslovi za početak pregovora sa nacističkom Nemačkom. Litvinov, koji je prema standardima Kremlja bio prozapadno orijentisan isuviše je podsećao na dotadašnju spoljnu politiku koja je bila usmerena na stvaranje anti-fašističke koalicije zbog čega je i ukloljen sa funkcije. Molotov je odmah po stupanju na dužnost jasno stavio do znanja da je otvoren za pregovore o mirnom uređenju spornih pitanja sa Nemačkom.

Tokom poslednje dve nedelje avgusta 1939. god. Sovjetsko-japanski granični rat je dostigao svoj vrhunac.

Na Hitlerovu inicijativu, nemački ministar spoljnih poslova Ribentrop posetio je Moskvu 19. avgusta 1939. god. Prilikom ove posete potpisan je sedmogodišnji sporazum o ekonomskoj razmeni između dve države kojim je Nemačka odobrila Sovjetskom Savezu kredit od 200 miliona maraka u zamenu za sirovine - benzin, žitarice, pamuk, fosfate i drvnu građu.

Molotov je zatim predložio potpisivanje i dodatnog protokola koji je usaglašavao stavove ugovornih strana u vezi sa spoljnom politikom. Prema nekim izvorima ovom predlogu prethodio je Staljinov govor održan 19. avgusta 1939. god. u kojem je on, navodno, izjavio da je rat između zapadnih sila neophodan kako bi omogućio širenje svetske revolucije.

24. avgusta potpisan je desetogodišnji sporazum o nenapadanju sa dodacima koji su regulisali: konsultacije; arbitražu u slučaju neslaganja jedne od strana; neutralnost ukoliko neka od ugovornih strana zarati; nemogućnost učlanjenja u organizacije čiji su ciljevi direktno ili indirektno usmereni protiv jedne od ugovornih strana.

Deo sporazuma činio je i tzv. tajni protokol, koji je objavljen u javnosti nakon nemačkog poraza 1945. god. i koji je regulisao podelu interesnih sfera u severnoj i istočnoj Evropi. Na severu Evrope, Finska, Estonija i Letonija pripale su sovjetskoj interesnoj sferi. Poljska je, u slučaju "političke preraspodele" trebala da bude podeljena - oblasti istočno od reka Narev, Vistula i San pripale bi Sovjetskom savezu dok bi Nemačka okupirala zapadni deo zemlje. Litvanija, koja se graničila sa Istočnom Prusijom potpala je pod nemačku interesnu sferu. Na jugu je nemačka priznala sovjetske interese u Besarabiji koja je pripadala Rumuniji. Nemački diplomata Hans fon Hervart obavestio je svog američkog kolegu Čarlsa Bolena o tajnom protokolu 24. avgusta 1939. god. ali je ova informacija završila u stolu američkog predsednika Ruzvelta gde je i ostala do kraja rata.

Obaveštajne službe baltičkih zemalja su samo nekoliko dana posle potpisivanja sporazuma izrazile sumnju u mogućnost postojanja tajnog protokola. Njihova sumnja je potvrđena tokom pregovora o uspostavljanju vojnih baza kada su se sovjetski pregovarači otvoreno pozivali na njegove odredbe. Nemački original sporazuma je najverovatnije uništen tokom bombardovanja ali je njegova mikrofilmovana kopija sačuvana u arhivama nemačkog ministarstva spoljnih poslova. Službenik ovog ministarstva Karl fon Loeš je u maju 1945. god. predao kopiju ovog sporazuma britanskom pukovniku R.C. Tompsonu. Sovjetski savez je poricao postojanje tajnog protokola sve do 1988. god. kada je član politbiroa Aleksandar Nikolajevič priznao njegovo postojanje mada je dokument postao dostupan javnosti tek nakon raspada Sovjetskog Saveza 1992. god.

Staljin, koji se plašio da zapad ohrabruje Hitlera da napadne na istoku, morao je biti svestan da će ovakve tajne klauzule prouzrokovati rat jer je Nemačka bila siguran da ih Sovjetski Savez neće napasti dok na zapadu vodi rat protiv Francuske i Velike Britanije.

Sporazum je počeo da gubi na značaju u aprilu 1940. god. kada je Nemačka nalada Dansku i Norvešku i kada je Sovjetski Savez u junu iste godine izvršio aneksiju ne samo Besarabije, već i Bukovine u Rumuniji. Obe države su očigledno kršile podelu interesnih sfera utvrđenu sporazumom. Ipak, 1947. god. Staljin je izjavio da bi nastavio i dalje da sarađuje sa Nemačkom da je Hitler bio voljan; Staljin je svakako imao daleko više mogućnosti za ostvarenje političkih i teritorijalnih ustupaka iz saradnje sa Nemačkom nego što je to mogao da ostvari u saradnji sa Velikom Britanijom.

Sovjetska propaganda i njeni predstavnici ulagali su velike napore da umanje značaj činjenice da se Sovjetski Savez na različite načine suprotstavljao nacističkoj Nemačkoj u deceniji koja je prethodila potpisivanju sporazuma. Međutim, u ovim naporima se nikada nije otišlo toliko daleko da se zauzme pro-nemački stav; sporazum Ribentrop-Molotov je zvanično okarakterisan kao pakt o nenapadanju, a ne kao pakt o savezništvu. Ipak, ostalo je zabeleženo da je nakon potpisivanja sporazuma Molotov u pokušaju da ubedi Nemačku u svoje dobre namere izjavio pred novinarima da je "fašizam stvar ukusa".

U kojoj meri su teritorije koje je Sovjetski Savez dobio u skladu sa ovim sporazumom doprinele u sprečavanju njegovog poraza (pa samim tim i pobede nacizma u Drugom svetskom ratu) ostaje značajan faktor u čijem svetlu se mora posmatrati ovaj sporazum. Sovjetski izvori naglašavaju da je nemačko napredovanje zaustavljeno na samo nekoliko kilometara od Moskve i da je značaj anektiranih teritorija u ovakvoj situaciji bio presudan. Druga stanovišta ističu da su Poljska i baltičke države predstavljale tampon zonu između Nemačke i Sovjetskog Saveza i da je sporazum Ribentrop-Molotov stvorio uslove ne samo za nemački napad na zapadnu Evropu već i za napad na sam Sovjetski Savez.

Posledice
 
Susret nemačkih i sovjetskih snaga tokom napada na Poljsku 1939. god.

Nedelju dana nakon potpisivanja sporazuma, 1. septembra 1939. god. Nemačka je napala Poljsku. U skladu sa odredbama tajnog protokola sovjetske snage su 17. septembra ušle u istočnu Poljsku i okupirale teritoriju koja je prema sporazumu predstavljala sovjetsku interesnu sferu.

28. septembra 1939. god. tri baltičke države su bile prinuđene da potpišu Sporazum o odbrani i zajedničkoj pomoći koji je dozvoljavao stacioniranje sovjetskih trupa na teritoriji Litvanije, Letonije i Estonije. Istog dana stupio je na snagu dodatni protokol sporazuma između Nemačke i SSSR-a kojim je Litvanija svrstana u sovjetsku interesnu sferu.

Finska koja se suprotstavila sličnim sovjetskim zahtevima napadnuta je od strane Sovjetskog Saveza 30. novembra 1939. god. Posle više od tri meseca žestokih borbi i velikih gubitaka, Sovjetski Savez odstao je od planirane okupacije Finske u zamenu za 10% teritorije od kojih je najveći deo još uvek bio u finskim rukama.

15-17. juna 1940. god., kada je Nemačka okupirala orvešku i Dansku i porazila Holandiju, Belgiju i Francusku, otpočela je sovjetska okupacija, a zatim i aneksija sve tri baltičke države.

Konačno, 26. jula 1940. god., samo četiri dana nakon kapitulacije Francuske, Sovjetski Savez je uputio ultimatum Rumuniji u kojem je zahtevao pripajanje oblasti Besarabije, Bukovine i Herca. Zabrinut zbog ovih događaja, Ribentrop je 25. jula, u odgovoru sovjetskim liderima istakao snažan nemački interes u Rumuniji (misleći pritom na izvore nafte i razvijenu poljoprivredu). Ova intervencija sprečila je izbijanje sukoba između Rumunije i Sovjetskog Saveza. Pored toga Ribentrop je nemački interes pravdao i zabrinutošću za sudbinu nemačke manjine u Besarabiji koja je brojala oko 100.000 pripadnika. U septembru iste godine skoro celokupno stanovništvo Besarabije nemačkog porekla raseljeno je u Nemačku u sklopu planirane zamene stanovništva između Nemačke i Sovjetskog Saveza.

Bez Francuske koja više nije bila u mogućnosti da garantuje status quo u istočnoj Evropi i pod pritiskom Trećeg Rajha, rumunska vlada je poslušala italijanski savet i pristala na teritorijalne ustupke.

Epilog

Okupirane teritorije dobile su status republika u sastavu Sovjetskog Saveza. Lokalno stanovništvo je očišćeno od anti-sovjetskih elemenata, a novim pograničnim oblastima sprovedeno je etničko čišćenje. Na desetine hiljada stanovnika ovih oblasti je pogubljeno, dok je na stotine hiljada deportovano u azijski deo rusije ili u gulage u kojima su mnogi izgubili život. Kasnije su ove teritorije predstavljale prvu liniju fronta i bile su podvrgnute nacističkom teroru.

Početkom 1941. god. linija razdvajanja između nacističke Nemačke i Sovjetskog saveza prolazila je kroz Litvaniju i Poljsku. Odnosi između dve strane su lagano zahladnjivali. Hitler, koji je računao da će napadom na boljševičku Rusiju pridobiti simpatije okupiranih zapadnih zemalja, počeo je pripreme za napad na SSSR. Smatrao je da će mu uloga lidera zapadnih kapitalističkih zemalja u ratu protiv komunističke opasnosti omogućiti zaključenje mira sa Velikom Britanijom.

Treći Rajh prekršio je sporazum o nenapadanju kada je 22. juna 1941. god. započeo Operaciju Barbarosa i zajedno sa Rumunijom napao Sovjetski Savez, što će na kraju dovesti do poraza Nemačke u Drugom svetskom ratu. Teritorije koje je Sovjetski Savez dobio u skladu sa sporazumom Ribentrop-Molotov izgubljene su za samo nekoliko nedelja dok su npr. baltičke države postale nemački protektorati. Odmah po početku nemačke agresije Sovjetski Savez je 25. juna započeo preventivni napad na Finsku što je dovelo do tzv. Produženog (nastavljenog) rata između Finske i Sovjetskog Saveza.

Izvor: Wikipedia