Anđa Ranković

Anđa Ranković (1909-1942) tekstilna radnica, učesnik NOB-a, prva supruga Aleksandra Rankovića i narodni heroj Jugoslavije.

Rođena je 26. aprila 1909. godine u selu Izbrištu, kod Vršca. Potiče iz siromašne seljačke porodice. Osnovnu školu je završila u rodnom selu, a gimnaziju u Vršcu. Član SKOJ-a postala je 1927. godine. Godine 1928. kao osamnaestogodišnja devojka, zajedno sa svojim bratom Isom Jovanovićem, narodnim herojem, došla je u Beograd i zaposlila se u tekstilnoj fabrici "Elka" u Zemunu.

Zbog učešća u jednom neuspelom štrajku, 1930. godine je uhapšena i u beogradskoj Glavnjači mučena, ali ništa nije priznala. U nedostatku dokaza, puštena je iz zatvora i proterana u rodno mesto. Tu se povezala sa Žarkom Zrenjaninom Učom i drugim komunistima, i nastavila političku delatnost, pa je te godine primljena u članstvo KPJ.

Tokom 1933. godine ponovo se vratila u Beograd i zaposlila kao tekstilni radnik na Karaburmi. Ubrzo je postala i sekretar partijske ćelije tekstilaca. Ideje Partije širila je među radnicima na izletima radničke omladine, u kulturno-umetničkim i radničkim društvima. Zajedno sa Vukicom Mitrović, a kasnije i sa Milošem Matijevićem Mršom, radila je na širenju partijske delatnosti među tekstilnim radnicima u Beogradu.

Tokom 1937-1938. godine bila je član Komisije za rad među ženama pri Pokrajinskom komitetu KPJ za Srbiju. Anđa je bila jedan od organizatora i rukovodilaca velikog štrajka tekstilnih radnika na Karaburmi, krajem decembra 1937, i početkom januara 1938. godine. Od početka 1938. bila je član rejonskog komiteta KPJ na Karaburmi. Do aprila 1941. godine hapšena je pet puta i tri puta proterivana u rodno mesto.

Posle okupacije Kraljevine Jugoslavije, do jeseni 1941. godine ilegalno je boravila u Beogradu i učestvovala u pripremama sabotaža i akcija. Polovinom septembra 1941. iz Beograda je prešla na slobodnu teritoriju zapadne Srbije, gde je, do novembra 1941. godine, radila kao partijski radnik na terenu užičkog okruga i u Užičkom NOP odredu.

Kada je 1. marta 1942. godine, u Čajniču, formirana Druga proleterska NOU brigada, postavljena je na dužnost zamenika političkog komesara i partijskog rukovodioca čete u Četvrtom bataljonu. Poginula je 11. juna 1942. godine na Gatu, kod Gacka, u dotad najžešćem okršaju Druge proleterske brigade sa četnicima u severoistočnoj Hercegovini. Četnici su tog dana iznenada napali Četvrti bataljon Druge proleterske. U krvavoj borbi, prsa u prsa, poginulo je 50 partizana, među njima i Anđa Ranković.

Bila je prva supruga Aleksandra Rankovića Marka.

Za narodnog heroja proglašen je 6. jula 1953. godine.

Literatura
Žene Srbije u NOB, "Nolit" Beograd. 1975. godina
Narodni heroji Jugoslavije, "Mladost" Beograd, 1975. godina

Izvor: Krstarica