Deseta dalmatinska brigada

Deo NOVJ
Datum formiranja:   14. septembar 1943.
Mesto:   Dugopolje kod Sinja
Formacija:   
Brojno stanje:   795 vojnika i oficira
Komandant:   
Učešće u bitkama:   Operacija "Citen"
Kninska operacija 1944
Ličko-primorska operacija
Tršćanska operacija
Odlikovanja:   Orden zasluga za narod
Orden bratstva i jedinstva

Deseta dalmatinska brigada formirana je 12. septembra 1943. u u Dugopolju kod Sinja od Cetinskog odreda, Kamešničkog bataljona i dva bataljona Biokovskog odreda. Pri formiranju je dobila naziv Cetinska brigada. Oktobra 1943. preimenovana je u Desetu dalmatinsku brigadu. Prilikom osnivanja njenu formaciju sačinjavao je štab, četiri bataljona i prištapske jedinice sa ukupno je 795 boraca. sa formiranjem 20. divizije u oktobru 1943 ulazi u njen sastav u kojem ostaje. do kraja rata.

Deseta dalmatinska brigada je u septembru sa 3. dalmatinskom brigadom vodila borbe protiv bataljona 7. SS divizije Princ Eugen , opkoljenog u Dicmu. Prvih dana novembra, posle oštre borbe, odbacila je nemičku kolonu iz 14. puka 7. SS divizije koja je iz Trilja prodrla ka Vrpolju. Nakon operacije Citen krajem decembra učestvovala je u napadu na Vrliku. Pri napadu tri bataljona iz 7. SS divizije, 369. i 118. divizije na Kamešnicu, 27. marta 1944. posle oštrih borbi, zajedno sa Mosorskim NOP odredom, povukla se ka Prologu. U noćnom napadu 27 - 28. maja 1944. na Aržano, razbila je 2. bataljon 6. ustaškog zdruga.

Naredbom Glavnog štaba NOV Hrvatske proglašena je udarnom 16. juna 1944.
 
Grupa boraca Desete dalmatinske brigade sa šefom savezničke vojne misije brigadirom Ficrojem Meklejnom (eng. Fitzroy Maclean) tokom njegovog putovanja iz Jajca na Korčulu. Pored MekLejna je mali kurir Jovica Caktaš

U ponovnom nemačkom napadu na Kamešnicu od 5. do 7. jula zadržala je nemačku kolonu na pravcu Aržano —Voštane. U periodu jul - avgust učestvovala je u napadima 20. divizije na ustaške, domobranske, četničke i nemačke snage u Vrličkoj krajini i na Kosovu polju. U odbrani Vrlike, za vreme nemačko--ustaškog napada 31. jula, zatvarala je pravac od Drniša, gde je kod sela Štikova, uspešnim manevrom u bok nemačke kolone zadržala neprijatelja, i omogućila organizovano povlačenje 8. i 9. brigade 20. divizije sa Kozjaka ka Dinari. Od 20. do 25. septembra brigada je vodila borbe u Petrovom polju kod Drniša. U operacijama za oslobođenje Dalmacije, sadejstvujući 9. diviziji, oslobodila je u oktobru Aržano i Studenac, a zatim u sastavu 20. divizije učestvovala u uništenju ustaško-domobranske Cetinske grupe kod Dicma, koja se povlačila iz Sinja. Produživši napad u pravcu Splita, oslobodila Klis, Solin i sa delovima 26. divizije Split. Istakla se u oslobađanju Vrlike. Popunjena na oko 2000 boraca učestvovala je u kninskoj operaciji. Na maršu Knin-Kijevo u Suhopolju kod Kijeva se 28./29. 1. 1945. smrzlo 46, a promrzlo 200 boraca

Na početku Ličko-primorske operacije vodila je oštre borbe za oslobođenje Gospića. U obuhvatnom manevru 20. divizije preko Snežnika sa 8. brigadom oslobodila je Ilirsku Bistricu i Št. Peter (Pivka), u žestokim borbama oslobodila Bazovicu i upala u Trst, gde je vodila poslednje borbe

Kroz brigadu je prošlo oko 3.600 boraca, od kojih je 638 poginulo i ranjeno 1.360.

Izvor: Wikipedia