Endru Džekson
15. mart 1767 - 8. juni 1845

Red   7. predsednik SAD
Mandat   1829 – 1837
Prethodnik   Džon Kvinsi Adams
Naslednik   Martin van Bjuren
Mesto rođenja   Vakshov
Mesto smrti   Nešvil
Politička partija   Demokratska stranka SAD
Žena   Rachel Donelson Robards Jackson

Endru Džekson (eng. Andrew Jackson, Waxhaw, 15. mart 1767. - Nashville, 8. juni 1845.) je američki vojskovođa, političar i državnik, najpoznatiji po tome što je bio 7. predsjednik SAD te osnivač današnje Demokratske stranke.

Biografija

Džekson je rođen u porodici siromašnih škotsko-irskih doseljenika na području današnje Južne Karoline. Kao trinaestogodišnjak se priključio Kontinentalnoj vojsci za vrijeme američkog rata za nezavisnost te služio kao kurir. Bio je zajedno s bratom zarobljen od strane britanske vojske te pretrpio teška zlostavljanja te dobio ožiljke koje će nositi do kraja života. Brat, kao i ostatak porodice, su umrli od gladi, bolesti i drugih posljedica rata. Zbog svega toga je Džekson stekao trajnu mržnju prema svemu što je britansko, kao i prezir prema američkoj aristokrattiji iz velikih gradova na atlatnskoj obali, koju je držao previše "pokvarenom" britanskom kulturom.

Godine 1787. Džekson se preselio u Tenesi, granično područje koje će ubrzo postati nova država SAD. Iako se od obrazovanja mogao pohvaliti jedino čitanjem nekoliko pravnih knjiga, postao je uspješan i ugledan advokat. Na temelju toga je postao prvi zastupnik Tenesija u Kongresu, a kasnije i prvi senator.

Tu je karijeru napustio kako bi postao sudac Vrhovnog suda u Tenesiju, ali i pukovnik u državnoj miliciji. Kada je godine 1812. izbio rat između SAD i Velike Britanije, američke regularne snage su bile previše zaposlene da bi se mogle uspješno suprotstaviti indijanskim plemenima na zapadnoj granici. U jednom od njih - plemenu Krik - izbio je građanski rat između pro-britanske i pro-američke frakcije, te se prelio u sukob s američkim doseljenicima. Džekson je imenovan za zapovjednika milicijskih snaga koje su morale riješiti taj problem u kampanji kasnije poznatoj kao Krik rat. Džekson se iskazao kao vješt vojskovođa, koji je zaveo čvrstu disciplinu u redove milicije te izvojevao veliku pobjedu kod Horseshoe Bend-a, temeljem koje je pleme Krik cijelu današnju Alabamu prepustilo SAD-u.

Još veću slavu je Džeksonu donijela blisatava pobjeda nad britanskim ekspedicionim korpusom kod Nju Orleans 1815. godine, u kojoj je imao veliku pomoć gusara Jeana Lafitte-a. Iako, s obzirom na prethodno sklopljeni sporazum u Gentu posve beznačajna u vojnom, političkom i svakom drugom pogledu, ona je mnogo učinila da se anglo-američki rat tretira kao pobjeda u budućim američkim udžbenicima historije. Samog Džeksona je ta pobjeda učinila jednim od najpopularnijih Amerikanaca svog doba.

Godine 1817. je Džekkson, sada general, dobio naredbu da osigura južnu granicu Džordžije od upada Seminola Indijanaca, odnosno da spriječi da Florida - tada pod španskim suverenitetom - postane utočište za robove. Džekkson je, goneći Seminole, prešao špansku granicu, svrgnuo tamošnjeg guvernera i uveo američku okupacijsku vlast. Oslabljena Španija nije imala izbora nego da prizna status kvo i posebnim ugovorom preda Floridu SAD-u. Džekson je postao prvi guverner Floride kao američke teritorije.

Godine 1824. Džekson se kandidovao za predsjednika SAD, ali je poražen od Džon Kvinsi Adamsa. Ti su izbori označili konačni raspad dotada vladajuće Demokratsko-republikanske stranke. Džekson je postao vođa frakcije nezadovoljnika koja će postati Demokratska stranka.

Godine 1828. Džekson je kao prvi demokratski kandidat u istoriji vodio izuzetno oštru kampanju, prilikom koje je vješto koristio činjenicu da se većina kandidata bira od strane birača, a ne državnih skupština, kao i sve većem udjelu graničnih zapadnih država među stanovništvu i kandidatskom kolegiju. Kao populist je koristio svoje skromno porijeklo i optužio predstavnike "istočne" aristokracije da ne mogu brinuti o interesima naroda. Rezultat svega je bila uvjerljiva pobjeda.

Odmah po dolasku na vlast, Džekson je otpustio sve federalne službenike i zamijenio ih svojim pristašama te tako ustanovio tzv. sistem plijena koji će biti temeljem američke kadrovske politike u 19. vijeku. Džekson se istakao i svom oštrom otporu te uspješnom ukidanju federalne središnje banke - koju je smatrao oruđem "istočnjačke" finansijske aristokracije. Godine 1830. Džekson je bio jedan od ključnih zagovornika Zakona o premještanju Indijanaca kojim su Čirokiji i druga indijanska plemena nasilno prmještena preko Misisipija kako bi se stvorilo što više zemlje za bijele doseljenike.

Godine 1832. se Džekson, iako južnjak i pristaša slabe federalne vlade, suprotstavio nastojanjima Južne Karoline da nulificira federalne carine u tzv. nulifikacijskoj krizi. Iste je godine na predsjedničkim izborima porazio je predstavnika Vigovske stranke Henrija Kleja.

Nakon isteka drugog mandata, Džekson se povukao na svoje imanje Hermitedž u Nešvilu, odakle je ostao aktivan u politici kao zagovornik jedinstva američke nacije i protivnik secesije južnih država.

Izvor: Wikipedia