Ravenski egzarhat

Ravenski egzarhat je bio centar vizantijske moći u Italiji, od kraja 6. veka do 751., kada su poslednjeg egzarha ubili Langobardi, carski neprijatelji u Italiji. Franci su 756. pobedili Langobarde, ali većinu egzarhata su predali papi

Uvod

Ravena je pod carom Honorijem postala 402. prestolnica Zapadnoga rimskoga carstva zbog svoje luke sa pristupom Jadranskom moru i zbog odlične obrambene pozicije. Grad je ostao centar carstva sve do pada Zapadnoga rimskoga carstva 476., kada je Ravena postala prestolnica od Odoakra, a zatim ostrogotskoga kralja Teodorika Velikoga. Ostala je glavni grad ostrogotske kraljevine, ali Ravenu je zauzeo vizantijski general Velizar 540. za vreme Gotskoga rata (535.-552.). Ravena je nakon toga postala sedište provincijskoga guvernera.

Pod pretnjom langobardske invazije, koja je započela 568. Ravena je postala sedište carskoga egzarhata. Egzarhat je stvoren i organizovan tokom vlasti vizantijskoga cara Mavrikija(582. - 602.), jer je carska vlada prepoznala nužnost da bude spremna na novu i dugu borbu.

Egzarhat

Egzarhat je bio organizovan u grupu vojvodstava (tj. Vojvodstvo Rima, Vojvodstvo Venecije, Vojvodstvo Kalabrije, Lukanije, Spoleta itd.), koja su uglavnom bili obalni gradovi na Italijanskom poluostrvu. Langobardi su imali prednost u unutrašnjosti.

Vojni i politički poglavar nad carskim posedima je bio sam egzarh, koji je u Raveni bio predstavnik cara iz Konstantinopolja. Okolne teritorije su dosezale granicu sa Venecijom na severu, pa su išle do Pentapolisa kod Riminija, tj. granice pet gradova u regiji Marke duž Jadranske obale. U sastavu egzarhata je bilo i gradova, kao Forli, koji nisu bili na obali. Cela ta teritorija ležala je na istočim stranama Apenina. Ta teritorija je bila egzarhat u užem smislu i bila je pod direktnom egzarhovom administracijom. Okolnim teritorijama su upravljale vojvode i magistri militium i te teritorije su bile manje podložne egzarhovom autoritetu. Iz perspektive Konstantinopolja egzarhat je predstavljao jednu provinciju Italije.

Egzarhat u Raveni nije bio jedina vizantijska provincija u Italiji. Vizantijska Sicilija je imala posebnu vlast. Korzika i Sardinija su pripadali Afričkome egzarhatu.

Langobardi su imali glavni grad u Paviji i kontrolisali su veliku dolinu reke Po. Langobardski klin se protezao do juga, a uspostavili su vojvodstva kao Vojvodstvo Spoleto i Vojvodstvo Benevento. Oni su kontrolisali unutrašnjost, a vizantijski guverneri su kontrolisali obalu.

Pijemont, Lombardija, glavna unutrašnjost od Venecije, Toskana i unutrašnjost od Napulja pripadali su Langobardima i malo po malo carski predstavnici u Italiji gubili su pravu vlast, iako su samo na papiru kontrolisali Liguriju. Liguriju su potpuno izgubili 640. Isto tako su jako malo kontrolisali Napulj i Kalabriju, koju je pregazilo langobardijsko vojvodstvo Benevento. U Rimu papa je bio pravi gospodar.

Na kraju oko 740. egzarhat se sastojao od Istre, Venecije (sem same lagune na kojoj je grad Venecija ), Ferare, Ravene sa Pentapolisom i Peruđe. Svi ti delovi Italije, koje je car Justinijan vratio pod vlast Vizantije, ili su zauzeli Langobardi ili su izgubljeni kao delovi oko Rima, kada se papa konačno odvojio za vreme ikonoklastičkih reformi. Langobardi su 750. zauzeli i samu Ravenu.

Odnosi između pape u Rimu i egzarha u Raveni bili su takvi da su mogli pomoći ili odmoći carstvu. Papstvo je moglo biti pokretač lokalnoga nezadovoljstva. Stara rimska senatorska aristokratija zamerala je da njima vlada egzarh, koga su mnogi smatrali nametljivim strancem. Egzarh se zato suočavao sa pretnjama i izvana i iznutra. U svojoj unutrašnjoj istoriji egzarhat je bio pod uticajima, kooji su dovodili do podele suvereniteta i uspostavljanja feudaliuma u Evropi. Korak po korak i uprkos naporima careva u Konstantinopolju, veliki carski službenici su postajali lokalni zemljoposednici. Njihovi rođaci ili pomoćnici postajali bi manji posednici i zakupci, a ta savezništva su uticala na carsku administraciju. U međuvremenu je bilo potrebno da se carske teritorije brane od Langobarda, pa su stvorene lokalne milicije, koje su najpre bile u sastavu carskih jedinica, ali postepeno su lokalne milicije postajale nezavisne, jer je njihova regrutacija bila lokalnoga karaktera. Ti naoružani ljudi formirali su exercitus romanae militiae, koje su bili prethodnica slobodnih naoružanih građana u italijanskim gradovima u srednjem veku. Drugi gradovi egzarhata organizirali su se po istom modelu.

Kraj egzarhata

Za vreme 6. i 7. veka preteća opasnost od Langobarda i Franaka i rascep između istočnoga i zapadnoga hrišćanstva izazvan ikonoborstvom i rivalitetom pape i patrijarha u Konstantinopolju, učinio je poziciju egzarha neodrživom. Ravena je ostala sedište eguzarhasve do pobune 727. zbog ikonoborstva. Poslednjega egzarha u Raveni ubili su Langobardi 751. Egzarhat je reorganizovan kao Katapanat Italije sa sedištem u Bariju. Saraceni su zauzeli Bari 858., a Vizantija ga vratila 878. Kada su Franci 756. pobedili Langobarde i isterali ih, papa Stefan II je polagao pravo na egzarhat. Njegov saveznik kralj Franaka Pipin Mali poklonio je osvojene zemlje bivšega egzarhata papstvu 756. Tu donaciju je potvrfio i Karlo Veliki 774. To je označilo početak svetovne vlasti papa (Patrimonija svetoga Petra). Nadbiskupije unutar egzrhata razvile su tradiciju sekularne vlasti i nezavisnosti, što je doprinelo lokalizaciji moći. Tri veka kasnije ta nezavisnost će dovesti do pojave nezavisnih opština.

Egzarhat je nestao, ali ostali su mali ostaci carskih poseda na italijanskom kopnu. To su bili Napulj i Kalabrija, koje su došle pod kontrolu vizantijskoga Katapanata Italije. Kada su Arapi zauzeli Siciliju u 9. veku, ostaci vizantijskih teritorija su organizovani u teme od Kalabrije i Lombardije. Istra je priključena Dalmaciji, koja je tada bila u vizantijskom posedu.

Egzarsi od Ravene

Napomena: Za pojedine egzarhe postoji izvesna neizvesnost o tačnim vremenima službe
Desijus (584-585)
Smaragd (585-589) umro 611
Roman (589-598)
Kalinik (598-603)
Smaragd (ponovo) (603-611)
Jovan I Lemigije (611-615)
Eleutherius (616-619) umro 620
Isaac ( 625-643)
Theodore I Calliopas ( 643-c. 645)
Platon (c. 645-649)
Olympius (649-652)
Theodore I Calliopas (restored) (653-pre 666)
Gregory (oko. 666-678)
Theodore II (678-687)
John II Platinus (687-702)
Theophylactus (702-710)
John III Rizocopo (710-711)
Entichius (711-713)
Scholasticus (713-726)
Paul (726-727)
Eutychius (728-752)

Izvor: Wikipedia