Crkva razume kad
se muž i žena zamrze
Vinovniku razvoda može da se izrekne epitimija (kazna) pre sklapanja novog crkvenog braka. Uskraćivanje drugog venčanja može da traje od jedne do deset godina

BEOGRAD - Prema poslednjim podacima Zavoda za statistiku, u Srbiji se godišnje sklopi 41.947 građanskih brakova, a razvede 9.982 braka. Najviše razvedenih je na području centralne Srbije - 7.449 brakova, dok je u Vojvodini evidentirano 2.533 razvoda. Gledajući veroispovest mladenaca, pravoslavci prednjače i u broju bračnih zajednica - 35.032 i u broju razvoda - 8.381.

Većina parova venčava se i u crkvi. Dok se brak sklopljen pred državom lako "razveže", pred svetovnim sudom vezu potvrđenu pred Bogom može da raskine samo crkveni sud. Iako se pravni propisi pravoslavaca nisu menjali još od raskola (1054), domaća crkva danas o razvodu odlučuje mnogo fleksibilnije - ako je od građanskog raskida bračne veze proteklo godinu dana, a muškarac i žena su moralno podobni za novi brak, crkva im neće stajati na putu.

Za razliku od Katoličke crkve koja ne razvrgava brakove sklopljene pod njenim krovom (moguće je samo poništenje braka), Pravoslavna priznaje ponovno venčanje i to čak četiri puta.
Običaj vuče koren iz 10. veka i vremena vladavine vizantijskog cara Lava Šestog Mudrog koji je od crkve tražio da ustanovi obred za drugobračne. Međutim, tragajući za podobnom partnerkom, Lav Mudri je uspeo da od sveštenstva dobije blagoslov čak i za četvrto venčanje.
   
      

Crkveni sud

Broj venčanja u crkvi, prema nezvaničnim procenama, veći je za 80 odsto nego u vreme komunizma, jer oni koji danas sklope brak u opštini obično dođu da ga potvrde i pred Bogom. Sveštenici se slažu da ima više i crkvenih razvoda, ali ne drastično. Zahtevi za razvod obično se podnose u parohiji gde su supružnici venčani, a zatim se sa pisanim obrazloženjem podnosilaca i mišljenjem mesnog sveštenika šalju pred crkveni sud. Ovo telo ima tri člana, objašnjava sekretar crkvenog suda, a zaseda po potrebi i hitnosti zahteva. Svaka od 12 eparhija SPC ima svoje mesne crkvene sudove koji odlučuju o ovome, a nisu obavezni da podatke dostavljaju Sinodu.
      
      
      
   

Ovu mogućnost Crkva priznaje i danas. Pošto dinastičkih i motiva produžetka vladarske loze više nema, ovo pravo daje se samo onima koje, na primer, zadesi trostruka sudbina udovca.
- Niko ne odobrava četvrto venčanje iz hira, već iz nužde. Kad čovek ostane bez žene, manji je greh blagosloviti novi brak, nego žmuriti dok čini greh neženjen - objašnjava sveštenik Rajko Nedić iz Crkve svetog Dimitrija. Ipak, u svojoj dvadesetpetogodišnjoj svešteničkoj službi otac Rajko nije imao nijedan zahtev za zasnivanje trećeg braka. Samo nekoliko slučajeva zahteva za drugi brak.

Razlika između onih koji prvi put staju pred crkveni oltar i onih koji to rade po drugi put je i u ceremoniji. Molitve su drugačije, kažu u crkvenom sudu Beogradske eparhije, a mladencima se na glavu ne stavljaju bračne krune.

Za razliku od svetovnog suda, crkveni ne poznaje institut sporazumnog razvoda. Crkva zahteva da se imenuje krivac, a okrivljena mogu biti i oba supružnika. Vinovniku razvoda može da se izrekne epitimija (kazna), obično vremenska, pre no što mu se dozvoli sklapanje novog crkvenog braka. Što je greh supružnika veći, veća je i epitimija.

Najstrože kazne izriču se po različitim osnovama iz crkvenog prava kao što su: raditi supružniku o glavi, prikrivati bolest, biti venčan sa nekim drugim, a kažnjavaju se i preljubnici, ljudi lošeg karaktera. Uskraćivanje drugog crkvenog venčanja može da traje od jedne gpdine do deset godina.
- Naša crkva je široka - dodaju sveštenici - i razume kad se bračni drugovi "namrznu". Zato su duhovnici tu da ispitaju supružnike o njihovom braku, posavetuju ženu da se posle udaje ne zapusti i muškarca da ne poželi drugu. Kao dobar razlog, prihvataju i reči: Ja nju više ne volim.
T. Kaluđerović