Daj pare, pa počivaj i
pored kralja, ako hoćeš!
U manastirskim dvorištima sahranjeni Vuk Karadžić, Dositej Obradović, Desanka Maksimović, Ilija Birčanin, Nenadovići, Brankovići, vojvode, mnogi srpski kraljevi i kraljice. U hramovnim dvorištima sahranjuju se i oni mirjani (svetovna lica) koji su veliki deo života proveli radeći u manastiru

BEOGRAD - Običaj da u manastirskim portama pored sveštenih lica budu sahranjivana i pojedina svetovna lica, veliki zadužbinari, ktitori, dobrotvori ili pobožni vernici, ima utemeljenje u dugoj, preko 2.000 godina staroj tradiciji Crkve, koja na taj način izražava zahvalnost svom zaslužnom članu.

O tome kad neko može da bude sahranjen u porti i koji su kriterijumi za takav čin, za Glas javnosti govori protođakon Ljubomir Ranković, autor knjige "Verski običaji" i urednik Glasa crkve iz Valjeva.
- Kada se u narodu stvori takva klima i uverenje da neko treba da bude sahranjen u porti, onda nadležni arhijerej donosi odluku o tome. Ako je odobri, Crkva na taj način želi da pokaže da ti ljudi koji počivaju na hramovnom zemljištu treba da budu stalni podsetnik vernom narodu na revnost, žrtvu i ljubav prema onome što su učinili za Crkvu i narod - kaže protođakon Ranković.
   
      

Inspekcija nastoji da se grob "iseli" iz porte aranđelovačke crkve

ARANĐELOVAC - Mi smo doneli rešenje o zabrani sahranjivanja van groblja i upoznat je mesni paroh crkve Svetih apostola Petra i Pavla, pre nego što je sahranjen Radenko Marjanović, generalni direktor AD "Knjaz Miloš" u porti crkve. I vladika Jovan Šumadijske eparhije upoznat je sa našim rešenjem. Nama je zakon za sve isti - kaže Dragica Tomašević-Petrović, načelnik opštinske inspekcije u Aranđelovcu. Čekamo zvanično saopštenje Crkve, a zatim ćemo preduzeti radnje u okviru Zakona i opštinskih odluka da se sahranjivanje može obavljati samo na grobljima.
U opštinskoj inspekciji kažu da je pre nekoliko godina jedan meštanin sela Stojnika tražio da sagradi crkvu u selu i da se u njoj sahrani, ali je taj zahtev odbijen.
Poslednja želja Dušana Petrovića Šaneta, narodnog heroja, koji je bio kamenorezački radnik, bila je da se sahrani na padinama Venčaca. Tadašnja vlast, preko noći je od meštana sela Banje otkupila nekoliko hektara zemljišta i tu je sahranjen. Prostor je bio pretvoren u memorijalni kompleks. Podignuto je spomen-obeležje u belom mermeru. Posle nekoliko godina, porodica je posmrtne ostatke premestila sa spomenikom u mesno groblje Zabrežje, u selu Banji, koje se nalazi u neposrednoj blizini kamenoloma Venčaca.
      
      
      
   

Prema njegovim rečima, takvih slučajeva u istoriji ima napretek, a najbolji primer je Saborna crkva u Beogradu, preko puta Patrijaršije, gde počivaju srpski velikani Vuk Karadžić i Dositej Obradović.
- U Brankovini, kraj crkve Svetog arhangela Gavrila, sahranjena je velika srpska pesnikinja Desanka Maksimović i svi Nenadovići, u Ćelijama kraj Valjeva počiva Ilija Birčanin, u Sabornoj crkvi u Šapcu leži vojvoda Luka Lazarević, u manastirima u Sremu sahranjeni su Brankovići kao i mnogi srpski kraljevi, carevi ili kneževi. U crkvi Svetog Đorđa na Oplencu, u Topoli, počivaju kralj Petar Karađorđević i vožd Karađorđe, a u kripti i većina preminulih članova dinastije Karađorđević - kaže otac Ljubomir.

Na pitanje, kako napraviti razliku da li je dobrotvor privatno lice ili je prilog dao kao rukovodilac neke firme, Ranković ističe da i jedno i drugo zavisi samo od dobre volje pojedinca, jer, ako pojedinac ne želi da pomogne Crkvu, ne vredi ni eventualno bogatstvo kojim preduzeće raspolaže.
- Kada je reč o pokojnom Radenku Marjanoviću on ima veliki deo zasluga i mnogo je darovao Crkvi-zaključuje protođakon Ljubomir Ranković.

U hramovnim dvorištima sahranjuju se i oni mirjani (svetovna lica) koji su veliki deo života proveli radeći u manastiru. Sahranjivanje u portama u pojedinim situacijama praktično može da bude i jedino rešenje. Tako je u Pećkoj patrijaršiji, kraj manastirskog kompleksa, od sredine juna 1999. godine do danas sahranjeno desetak srpskih civila, žrtava šiptarskih terorista jer, zbog potpunog neprijateljskog okruženja, nije bilo mogućnosti da budu pokopani na gradskom groblju u porodičnim grobnicama.
   
      

Ktitori iznad naroda

KRAGUJEVAC - Na području Šumadijske eparhije, prema podacima iz 2000, postoji 180 hramova i tada je još 45 bilo u izgradnji. Većina hramova ima svoje ktitore, a znatan broj njih već je izgradio kripte gde će biti sahranjeni. Jovan Aleksić, vlasnik livnice "034", kome je odobreno da crkvu podigne nadomak spomenika streljanim đacima u Šumaricama, ispod zadužbine izgradio je grobnicu gde će biti sahranjen on i članovi njegove porodice. Hram Svetih novomučenika kragujevačkih podignut je na prostoru Spomen-parka u Šumaricama, koji se nalazi pod zaštitom Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture.
Ugledni kragujevački biznismen, donator manastira Hilandar, u porti Stare crkve u Kragujevcu koja se nalazi u sklopu Miloševog venca, koji je takođe pod zaštitom države, kao spomenik kulture, podigao je živonosni istočnik, odnosno česmu, a za uzvrat je u Crkvi na stolicama ugravirano njegovo i imena članova njegove porodice.
Nije retkost da se ktitori sahranjuju u portama hramova koje su za života pomagali, tvrdi sveštenstvo. Pitanje koje se samo nameće je zašto to pravo nemaju oni ljudi koji nisu bili u mogućnosti da pomognu, a imali su želju? Opet, među narodom često se postavlja i pitanje o načinu na koji su ktitori stekli novac koji poklanjaju crkvi.
U Kragujevcu će ostati zapamćeno da su meštani Pivare sprečili izgradnju crkve u parku u tom naselju, jer u neposrednoj blizini već imaju hram, a parkova je sve manje.
O. J.
      
      
      
   
P. Pašić