Bitka za Kijev (1941.)

Istočni front u vreme bitke za Kijev.
Vreme:   avgust 1941. – 26. septembar, 1941.
Lokacija:   istočno i južno od Kijeva, Sovjetski Savez
Rezultat:   nemačka pobeda

Sukobljene strane
Nacistička Nemačka   Sovjetski Savez
Zapovednici
Gerd fon Rundštet   Semjon Buđoni
Jačina
500.000   850.000 (55 divizija)
Gubici
150.000 poginulih ili ranjenih   163.600 poginulih ili ranjenih
452.700 zarobljenih

Bitka za Kijev je bila velika bitka za opkoljavanje u Ukrajini tokom Drugog svetskog rata; danas se o njoj priča kao o najvećoj bici za opkoljavanje u istoriji. Trajala je od sredine avgusta do 26. septembra, 1941, kao deo operacije Barbarosa. U sovjetskoj vojnoj istoriji se ova bitka naziva Kijevskom defanzivnom operacijom (Kievskaя oboronitelьnaя operaciя), sa datumima 7. jul — 26. septembar, 1941.

Gotovo celokupni Sovjetski jugozapadni front Crvene armije je opkoljen, i Nemci su tvrdili da je broj zarobljenih iznosio 665.000. Nemačko opkoljavanje Kijeva nije bilo neprobojno, i male grupe snaga Crvene armije su uspele da izbegnu propast kada se nemačka zamka zatvorila. Među njima su bili maršal Semjon Buđoni, maršal Semjon Timošenko i politički komesar Nikita Hruščov. Međutim, kijevski debakl je predstavljao poraz bez presedana za Crvenu armiju, prevazišavši čak i tragediju kod Minska u junu i julu 1941. 1. septembra, Jugozapadni front je brojao 752-760.000 ljudi (850.000 uključujući rezerve i pozadinske organe), 3.923 artiljerijskih oruđa, 114 tenkova i 167 borbenih aviona. U obruču se našlo 452.700 ljudi, 2.642 artiljerijskih oruđa i 64 tenka, od kojih je jedva 15.000 uspelo da pobegne iz okruženja do 2. oktobra. Sve ukupno, Jugozapadni front je pretrpeo gubitke u ljudstvu koji su iznosili 700.544, uključujući 616.304 poginulih, zarobljenih ili nestalih tokom mesec dana duge bitke za Kijev. Usled ovoga su sovjetska 5, 37, 26, i 21. armija, sastavljene od 43 divizije praktično prestale da postoje. Kao i Zapadni front, i Jugozapadni je morao biti napravljen potpuno ispočetka.

Nakon brzih početnih uspeha Vermahta, posebno u severnom i centralnom sektoru Istočnog fronta, preostala je ogromna izbočina na jugu, gde su se nalazile značajne sovjetske snage, koje su se sastojale od gotovo kompletnog Sovjetskog jugozapadnog fronta. U Umanskoj bici su Nemci izvojevali značajnu pobedu, ali se velika količina sovjetskih snaga pod komandom Semjona Buđonija još uvek nalazila koncentrisana u i oko Kijeva. Iako im je nedostajala mobilnost i oklopno naoružanje, jer su većinu oklopnih snaga izgubile kod Umana, ove trupe su ipak predstavljale značajnu pretnju nemačkom napredovanju, i činile su najveću pojedinačnu skupinu sovjetskih snaga na Istočnom frontu u to vreme.

Krajem avgusta, Nemačka visoka komanda (OKH) je imala izbor da ili nastavi prodor ka Moskvi, ili da uništi sovjetske snage na jugu. Kako je nemačkoj armijskoj grupi Jug nedostajala snaga da opkoli i uništi trupe Crvene armije, bila je potrebna značajna pomoć iz armijske grupe Centar, kako bi se ovaj zadatak izvršio. Nakon rasprave u Nemačkoj visokoj komandi (vidi Lecen odluka) veliki deo Pancergrupe 2 i 2. armije je odvojen od armijske grupe Centar, i poslat na jug da opkoli sovjetske snage, i susretne se sa napredujućom armijskom grupom Jug istočno od Kijeva.

Pancer armije su napredovale brzo kako bi sprovele opkoljavanje, i ovaj pokret je iznenadio Buđonija. Stoga ga je Staljin razrešio dužnosti naređenjem od 13. septembra. Nije imenovan naslednik, što je ostavilo trupe pod komandom pojedinačnih komandira korpusa i divizija. Pancer armije grupa Jug i Centar su se susrele kod Lokvice 16. septembra. Nakon toga je sudbina opkoljenih armija bila zapečaćena. Bez mobilnih snaga i vrhovnog komandanta, nije postojala mogućnost da se probije obruč. Nemačka 17. armija i 6. armija armijske grupe Jug, kao i 2. armija armijske grupe Centar su potom smanjile džep, uz pomoć Pancer armija. Kijev je pao 19. septembra. Bitka za opkoljavanje je nastavljena do 26. septembra, kada su se poslednji ostaci trupa istočno od Kijeva predali.

Posledice

Velikom pobedom kod Kijeva, Nemci su uklonili poslednji značajan otpor na južnom bojištu, i armijska grupa Jug je mogla da nastavi marš ka Donjeckom basenu. Ostvaren je kompletan proboj na južnom sektoru. Međutim, napredovanje ka Moskvi je odloženo za 4 nedelje, što je možda bilo i odlučujuće u bici za Moskvu koja je usledila. Iako je taktički bila vrlo uspešna, Kijevska bitka nije poboljšala nemačku stratešku poziciju, jer glavni cilj, odlučujuća pobeda koja bi zaključila rat, nije bila ostvarena.

Iako su Sovjeti pretrpeli strašne gubitke, kupili su vreme za odbranu Moskve.

Štaviše, Sovjeti su izvukli pouku iz ove i drugih bitaka za opkoljavanje. Kasnije u Moskovskoj bici su izbegli da budu opkoljeni, a u Staljingradskoj bici su oni bili ti koji su opkolili napadače.

Reference
John Erickson, The Road to Stalingrad

Izvor: Wikipedia