Engleski građanski rat, ponekad zvan i Engleska revolucija je naziv za niz oružanih sukoba koji su se odigrali na Britanskom ostrvu sredinom 17. veka, a koji svoj izvor imaju u sukobu između engleskog kralja Karla I. i engleskog Parlamenta.

Sukob je bio političke i verske prirode. Karlo je nasledio englesko presto od bivšeg škotskog kralja Jakova I. iz dinastije Stuart. Iako je bio nominalni poglavar Anglikanske crkve, mnogi su ga u Engleskoj smatrali prikrivenim katolikom. Karlo je takođe smatrao da engleski vladar, poput ostalih u Evropi tog doba, ima božansko pravo vladanja i da niko, uključujući Parlament nema pravo dovoditi u pitanje njegov autoritet i odluke. S druge strane u Engleskoj i Škotskoj u to doba nastavio je da cveta protestantizam u ekstremnim oblicima, uključujući puritanizam čiji su predstavnici stuartovsku monarhiju držali raskalašenom i grešnom.

Karlov pokušaj zaustavljanja takvih tendencija u Škotskoj doveo je do tzv. biskupskih ratova u kojima je njegova vojska sramotno potučena, a Parlament odbio daljnje finansiranje vojnih operacija te se Karlo za pomoć obratio svojim katoličkim podanicima u Irskoj, što je 1642. godine dovelo do stvaranja dve vojske – kraljeve i parlamentarne – koje su se počele sukobljavati jedna s drugom.

Rat je trajao tri godine i nakon početnog niza neodlučnih bitaka došla je do izražaja ekonomska premoć gradova, koji su podržavali Parlament, nad selom koje je podržavalo kralja. Parlamentarci su imali veći elan, ali i sposobnijeg zapovednika u liku Olivera Kromvela čijom je zaslugom Karlo konačno poražen i zarobljen godine 1645.

Tri godine kasnije, dok je Parlament odlučivao o kraljevoj sudbini, ponovno je izbila rojalistička pobuna – tzv. drugi građanski rat. Ekstremisti u parlamentarnoj stranci su to iskoristili kao priliku za puč, pa je Karlo suđen za izdaju i pogubljen godine 1649.

Kromvel je posle suzbio rojalističke pobune na čelu s Karlovim sinom Karlom II. u Irskoj i Škotskoj. To je imalo osobito teške posledice u Irskoj, gde je ubijeno oko 30% stanovništva, a sve zemlje u vlasništvu katolika su konfiskovane i predane Kromvelovim veteranima.

Kao posledica ratova Engleska je postala republika, odnosno diktatura na čelu s Oliverom Kromvelom. Iako je Kromvelovski režim nestao nedugo nakon njegove smrti te se Karlo II. vratio na presto, rat je kao trajnu posledicu ostavio napuštanje koncepta o božanskom pravu kraljeva, pa su svi budući engleski kraljevi bili prisiljeni vladati uz blagoslov zakonodavne vlasti. Zato se smatra da je upravo engleski građanski rat zaslužan za stvaranje moderne demokratije na Britanskom ostrvu, odnosno koncepta liberalne demokratije u današnjem zapadnom svetu.

Izvor: Wikipedia