Istorija Ujedinjenih nacija
 
Mapa prikazuje redosled pristupanja zemalja u Ujedinjene nacije

Istorija Ujedinjenih nacija kao međunarodne organizacije seže još od vremena Drugog svetskog rata. Od tada su se njeni ciljevi i aktivnosti proširili čime je postala arhetip međunarodnog tela početkom 21. veka.

Naziv

Frenklin D. Ruzvelt je prvi predložio korišćenje termin „Ujedinjene nacije“, kojim je označio Saveznike. Ruzvelt je ovaj termin predložio Vinstonu Čerčilu citirajući Bajronovu frazu „ujedinjene nacije“ u delu Hodočašće Čajlda Harolda, čime je označio Saveznike u Bitci kod Vaterloa tokom 1815. Predsednik Sjedinjenih Država, F. D. Ruzvelt je usvojio ovaj naziv na prvom zvaničnom sastanku održanom 1. januara, 1942 potpisivanjem deklaracije Ujedinjenih nacija.

Tokom kasnijeg perioda Drugog svetskog rata, Saveznici su koristili termin „Ujedinjene nacije“ što se odnosilo na njihovo savezništvo.

Početci

Ideja o budućnosti Ujedinjenih nacija kao međunarodne organizacije se prvi put javila u deklaracijama potpisanih na ratnim konferencijama Saveznika u Moskvi i Teheranu tokom 1943. godine.

Od avgusta di oktobra 1944, predstavnici Francuske, Republike Kine, Ujedinjenog Kraljevstva, Sjedinjennih Država, i Sovjetskog Saveza sastali su se kako bi razradili planove na Konferenciji kod Dumbarton Ouksa u Vašingtonu. Ovi i kasni razgovori su proizveli predloge koji opisuju svrhu postojanja Organizacije Ujedinjenih nacija, njenog članstva i organa, kao i sporazume za očuvanje međunarodnog mira i sigurnosti i unapređenje međunarodne društvene i ekonomske saradnje.
 
Sedište Ujedinjenih nacija u Njujorku

Ustanovljavanje organizacije

Dana 25. aprila, 1945, počela je Konferencija Ujedinjenih nacja o međunarodnim organizacijama u San Francisku. Prvi Generalni sekretar je bio ser Gledvin Džeb. Pored vlada zemalja, određen broj nevladinih organizacija, pored ostalih i Lions Klab Internešnl je primilo pozivnicu da pomognu u stvaranju nacrta Povelje. Pedeset država predstavljenih na konferenciji je potpisalo Povelju Ujedinjenih nacija dva meseca kasnije, 26. juna. Poljska, koja nije imala predstavnike na konferenciji, ali za koju je ostavljeno mesto među originalnim potisima, je dodala svoj potpis kasnije, čime se ukupan broj „originalnih“ potpisnica bio 51. UN su nastale 24. oktobra, 1945, posle ratifikovanja Povelje od strane pet stalnih članica Saveta bezbednosti — republika Kina, Francuska, Sovjetski Savez, Ujedinjeno Kraljevstvo, i Sjedinjene Države — i većine ostalih 46 potpisnica.

Liga naroda je i formalno prestala sa radom 18. aprila 1946 i prenela svoje nadležnosti na Ujedinjene nacije.

Članstvo

Kasnije godine, naročito tokom 1960ih, beleže dramatičan rast u broju članova Ujedinjenih nacija, uz prateće značajne promene.

Dana 25. oktobra, 1971, Generalna skupština Ujedinjenih nacija je izglasala rezoluciju 2758, čime se zamenjuje vlada Republike Kine, vladom NR Kine kao jedinog „zakonitog“ i „legitimnog predstavnika Kine u Ujedinjenim nacijama“ i kao jedne od pet stalnih članica Saveta bezbednosti. Više kasnijih pokušaja Republike Kine na Tajvanu da ponovo pristupi UN-u su ostali bez uspeha. (Za više informacija o pitanju Tajvana, vidti Kina i Ujedinjene nacije.)

Aktivnosti

Ujedinjene nacije su postigle značajan napredak u socijalnim pitanjima, promovišući ljudska prava, ekonomski razvoj, dekolonizaciju, zdravlje i obrazovanje, na primer, i interesovanjem za izbeglice i trgovinu.

Osnivači UN-a su gajuli jake nade da će organizacija delovati u cilju sprečavanja konflikta između nacija i time onemogućiti buduće ratove. Ove nade se očito nisu u potpunosti obistinile. Od 1947. pa sve do 1991. podela sveta na neprijateljske blokove tokom Hladnog rata je učinila ostvarivanje mirivnih sporazuma jako teškim. Sa okončanjem Hladnog rata, ponovo se javljaju pozivi da UN postane agencija za postizanje svetskog mira i saradnje, dok nekoliko desetina vojnih konflikta nastavlja da besni širom planete. Raspad Sovjetskog Saveza je ostavio Sjedinjene Države u jedinstvenoj poziciji globalne dominacije, stvarajući više novih problema za UN. (Videti Sjedinjene Države i Ujedinjene nacije)

Sredstva i objekti

U decembru 1945, Senat SAD-a i Predstavnički dom, anonimnim glasanjem, zatražio je da Un napravi sedište u Sjedinjenim Državama. Ujedinjene nacije su prihvatile ovaj predlog i izgradile zgradu sedišta u Njujorku tokom 1949. i 1950. godine pored Ist Rivera na zemljištu kuljenom pomoću donacije od 8,5 miliona dolara od strane Džon D. Rokfelera, mlađeg. Zgrada sedišta je zvanično otvorena 9. januara, 1951.

Prema posebnom dogovoru sa Sjedinjenim Državama, UN uživaju određene diplomatske privilegije i imunitet, ali se uopšteno primenjuju zakoni graga Njujorka, države Njujork, i Sjedinjenih Država.

Dok je glavno sedište u Njujorku, veće agencije imaju svoja sedišta u Ženevi, Hagu, Beču, i na drugim mestima.

Struktura i ogranci

Osnovni konstitucionalni sastav Ujedinjenih nacija se malo menjao, iako je značajno uvećano članstvo promenilo funkcionisanje nekih organa. UN u celini je tokom godina formiralo veliki broj nevladinih organizacija i specijalnih tela: neke sa regionalnim fokusom, neke posvećene pojedinačnim mirovnim misijama, i druge globalnih viđenja i značaja. Druga tela (kao što je Međunarodna radnička organizacija) formirana pre osnivanja Ujedinjenih nacija i tek joj se kasnije pripojila.

Izvor: Wikipedia