Hrvatsko proljeće :: Istorija sveta ~ Mitovi i Legende

Hrvatsko proljeće ili MASPOK (Hrvatsko proljeće) je bio politički pokret koji ranih 1970-ih tražio veća prava Hrvatske u okviru Jugoslavije.

Razvoj

Hrvatsko proljeće vodi korene od Deklaracije o imenu i položaju hrvatskog književnog jezika iz 1967, koju je sačinila grupa uticajnih hrvatskih pesnika i lingvista. Nakon 1968. ciljevi ovog dokumenta su prerasli u hrvatski pokret za više prava za Hrvatsku. Pokret je široku podršku, naročito među studentskim organizacijama.

Među glavnim zahtevima su bila veća građanska prava za hrvatske građane. Drugi zahtevi su tražili decentralizaciju ekonomije, što bi omogućilo republici da zadrži više prihoda od turizma. U proseku, preko 50% deviza je ulazilo u Jugoslaviju preko Hrvatske, ali je Hrvatska zadržavala 7% od toga. Zahtevano je da se Narodnoj banci Hrvatske dozvoli ravnomernija raspodela profita. Odustajanjem obaveze da se koristi savezna banka Jugoslavije, republika bi se odrekla prava da koristi savezni fond za nerazvijene krajeve. Hrvatska je koristila 16,5% novca iz saveznog fonda između 1965. i 1970, dok je Srbija (najviše zbog Kosova i Metohije) koristila 46,6%. Takođe se postavilo pitanje monopola Jugoslovenske investicione banke i Banke za spoljnu trgovinu iz Beograda na sva strana ulaganja i trgovinu.

Hrvati su takođe protestvovali protiv opštih ekonomskih pitanja kao što je povećana ekonomska emigracija u zemlje Zapadne Evrope i smatrali su da jugoslovenska vlada nedovoljno radi da zaustavi takav trend. Pojavila su se pitanja zašto Jugoslovenska Narodna Armija šalje mladiće u druge republike, a ne u republike iz kojih potiču.

Takođe se zahtevalo pripajanje prostora Hercegovine Hrvatskoj.

Pokret je organizovao demonstracije 1971, a hiljade zagrebačkih studenata je javno protestvovalo.

Trojica hrvatskih lingvista (Stjepan Babić, Božidar Finka i Milan Moguš) su 1971. objavili pravopisni i gramatički udžbenik „Hrvatski pravopis“, koji je ubrzo zabranjen i sve kopije su spaljene. Međutim, jedna kopija je preživela, i objavljena je u Londonu.

Jugoslovensko rukovodstvo na sastanku u Karađorđevu 30.novembra i 1. decembra 1971. je ocenilo aferu kao restoraciju hrvatskog nacionalizma, odbacilo je pokret kao šovinistički, smenilo dotadašnje rukovodstvo Saveza komunista Hrvatske (Savka Dapčević-Kučar i Miko Tripalo) i naredilo policiji da rastera demonstrante. Mnogi studentski aktivisti su uhapšeni u decembru 1971, a neki su osuđeni na višegodišnji zatvor. Neki procenjuju da je više od 2.000 ljudi suđeno zbog učestvovanja u ovim događajima. Među uhapšenim u to vreme su bili budući hrvatski predsednik Franjo Tuđman i novinar Bruno Bušić.

Novo rukovodstvo Saveza komunista Hrvatske, Vladimir Bakarić, Milka Planinc i drugi, je bilo oštro prema disidentima. Oni su januara 1972. izbacili i zatvorili nekoliko članova studentskih komunističkih organizacija i Saveza komunista.

Uticaj

Hrvatsko proljeće, nakon gašenja pokreta, imalo je značajan uticaj na Predsednika Tita. Jugoslovenski ustav je promenjen 1974. godine na taj način da su ispunjeni pojedini zahtevi Hrvatskog proljeća: dozvoljena je secesija, svaka republika je imala svoju autonomiju.

Dolaskom Slobodana Miloševića na vlast u Srbiji, političkim promenama u Jugoslaviji, padom Berlinskog zida, mnogi proljećari se aktivirali i vratili iz inostranstva i osnovali nove političke stranke. Franjo Tuđman je osnovao Hrvatsku demokratsku zajednicu i postao prvi predsednik samostalne Hrvatske. Ivan Zvominir Čičak je postao vođa Hrvatskog helsinškog komiteta za ljudska prava. Dražen Budiša je postao vođa Hrvatske socijalno-liberalne stranke. Savka Dapčević-Kučar i Miko Tripalo su postali osnivači Hrvatske narodne stranke.

Četvrto izdanje „Hrvatskog prevopisa“ Babića, Finke i Moguše se koristi kao standardna definicija hrvatskog jezika.

Poznati proljećari

Savka Dabčević-Kučar
Dragutin Haramija
Srećko Bjelić
Pero Pirker
Franjo Tuđman
Bruno Bušić
Miko Tripalo
Ivan Zvonimir-Čičak
Dražen Budiša
Janko Bobetko
Đuro Brodarac

Izvor: Wikipedia