Историја у уџбеницима :: Politicki ~ Geopoliticki forum

Šta đaci uče iz istorije u eks-YU republikama
Mržnja iz udžbenika
Autor: Ekipa „Blica“ | 21.05.2007 - 09:32

Falsifikovanje istorije kroz đačke udžbenike nije strano nijednoj od novonastalih država bivše SFRJ. Istina o prošlosti u nekim državama je potpuno preobražena, a autori ponekad samo puki izvršioci vladajuće ideologije, pokazuje mini istraživanje „Blica“.

Makedonija
Raspad SFRJ je, na primer, u Makedoniji obrađen u 12 redova teksta i deo je lekcije o samostojnosti koja se uči u osmom razredu.
„Ustav iz 1974. s jakim konfederativnim elementima nije zadovoljavao ni konfederaliste ni centraliste. Nesrpski narodi su tražili konfederativno uređenje zemlje, a Srbi su se zalagali za takozvanu modernu federaciju, odnosno centralizaciju i srpsku dominaciju u Jugoslaviji. Sudar između srpskog nacionalizma i hegemonizma i tendencije za nacionalnu i ekonomsko-političku emancipaciju nesrpskih naroda je osnovni razlog raspada druge Jugoslavije. Srbija, sa Slobodanom Miloševićem na čelu, pokušala je silom da nametne svoju volju. Na ovu silu, međutim, nesrpski narodi su takođe odgovorili silom“, piše u makedonskom udžbeniku.
Deo o Hrvatskoj počinje i završava se ovim rečima: „Hrvatska, s Franjom Tuđmanom na čelu, uspela je poraziti srpske sile u pokušaju da radikalno reše srpsko manjinsko pitanje u Hrvatskoj“. Što se tiče Bosne, navodi se da je posle dugogodišnjeg krvavog rata država organizovana na etničkom kantonalnom principu od dve federalne jedinice. Učesnici rata i Dejton se i ne pominju.

Srbija
Srpski udžbenici u komunističkom periodu, periodu pod Miloševićem i danas izraz su težnji vladajuće elite da kreira istoriju u skladu sa svojim potrebama - kaže Dubravka Stojanović, profesor istorije na Filozofskom fakultetu, i precizira da su udžbenici iz istorije u Srbiji menjani dva puta: prvi put 1993, u jeku rata u Bosni i Hercegovini, a drugi put posle pada Miloševića s vlasti 2000. U oba slučaja motivi za promenu udžbenika bili su politički.
Jugoslovenstvo je prikazano kao nešto što „s nama“ nema skoro nikakve veze. U novijem udžbeniku za osmi razred osnovne škole, objavljenom 2005. tumačenje ujedinjenja naziva se „pripajanje južnoslovenskih krajeva Austrougarske srpskoj državi“. Dalje se kaže da se kod „političara u Srbiji pod ujedinjenjem na prvom mestu podrazumevalo ujedinjenje svih Srba“. Zajedničku državu autori udžbenika ovako doživljavaju: „Smatralo se da je jedina mogućnost da se srpsko nacionalno pitanje reši u celosti - jugoslovenski program“.
Autori udžbenika, iako im to nije posao, stavljaju se na stranu rešenja koje odgovara konceptu velike Srbije. Radi toga uneli su u tekst udžbenika mit o tome da je tajnim Londonskim ugovorom između sila Antante i Italije iz aprila 1915. Srbiji nuđena takozvana velika Srbija koja bi se pružala južno od Zadra i izlazila na Jadransko more, iako toga u Londonskom ugovoru nema.

Hrvatska
Đaci uče da je hrvatski narod „vekovima bio okružen neprijateljima i ugrožen od drugih naroda, najčešće Mađara, Mlečana, Austrijanaca, Turaka, Francuza, Talijana, a nakon raspada SFRJ, i od Srba, Crnogoraca i Bošnjaka“. Nema nijednog istorijskog dokumenta u kojem bi se iznosile druge činjenice i drukčiji pogled na istorijske događaje.
U udžbeniku istorije za 4. razred gimnazije o zločinima ustaških vlasti govori se u samo pet redova teksta, a o Jasenovcu konstatuje da je bio „najveći i po zlu glasu najpoznatiji koncentracijski logor“. Na dvadeset puta većem prostoru i pod posebnim naslovom govori se „o partizanskim zločinima tokom rata i neposredno nakon njega“. Ističe se da su Hrvati iz nekih naselja bežali „zbog straha i prijetnji partizana Srba“, a da su na Blajburgu „grozna nedjela“ počinjena „pod zapovjedništvom časnika (oficira) srpske nacionalnosti“.
Poslednja poglavlja tog udžbenika istorije bave se „raslojavanjem socijalističke Jugoslavije“ i „nastankom samostalne i suverene hrvatske države“, zatim ratom u Hrvatskoj, „velikosrpskom agresijom u BiH“, oslobađanjem okupiranih krajeva i krajem rata u Hrvatskoj. Nigde se ne spominju zločini nad srpskim civilima u „Bljesku“ i „Oluji“ i nakon njih, kao ni drugi zločini nad srpskim civilima od 1991. do 1995. godine.

Crna Gora
Udžbenici za osnovne i srednje obrazovanje u Crnoj Gori izmenjeni su pre četiri godine. Autori pojedinih udžbenika su crnogorski stručnjaci, a za neku literaturu su, tvrde u Zavodu za udžbenike, angažovani autori iz Srbije. Pored Crne Gore, najviše se prati srpska istorija. U udžbenicima nisu izostavljeni Nemanjići, osnivanje jedne od najstarijih mitropolija SPC, Crnogorsko-primorske, srpski ustanci pod Karađorđem, period vladavine Obrenovića...

Federacija BiH i RS
Sadržaji udžbenika istorije u entitetima Bosne i Hercegovine su različiti, pa u Federaciji BiH uglavnom potenciraju prošlost koja je bliska Bošnjacima i islamskoj zajednici, dok je u RS pažnja posvećena istoriji Srba i Srbije. Istoričar Zoran Pejašinović, međutim, objašnjava da i takvo različito štampanje knjiga izaziva problem jer su u udžbenicima istorije FBiH mnoge činjenice iskrivljene.
- U udžbenicima FBiH se spominje referendum održan pred sami rat po kojem je BiH postala međunarodno priznata država. Tako se spominje da je 98 odsto građana izašlo na glasanje, a prećutkuje se da je srpski narod bojkotovao ovaj referendum - objašnjava Pejašinović.
Jedan od primera iskrivljenih činjenica je udžbenik istorije za četvrti razred gimnazije štampan u Sarajevu, u kojem se ne spominje Jasenovac, holokaust, ni teška sudbina za šest miliona Jevreja. U njemu piše o životu Bosne u Drugom svetskom ratu i stradanju bosanskog stanovništva. Deca uče o genocidnim četnicima i četničkoj ideologiji i zastupljeni su ratovi u Evropi. Istovremeno, u udžbenicima FBiH najčešće se stvara slika o bosanskohercegovačkoj državnosti i kada za to nema osnova. Tako se spominje da se u Kraljevini Jugoslaviji tretira BiH, iako tada nije bilo nikakvih pokrajina ni autonomija.

Izvor: Blic