Gupta carstvo
 
Gupta carstvo je bilo jedno od najvećih političkih i vojnih carstava antičke Indije. Dinastija Gupta je vladala od 240. do 550. većinom severne Indije , delom Pakistana i Bangladešom. Vreme Gupta carstva smatra se indijskim "zlatnim razdobljem" u nauci, matematici, astronomiji, religiji i filozofiji. U Indiji je tada izmišljen dekadni sistem uključujući koncept nule. U vreme svga najvećeg uspona Gupta carstvo je bilo model klasične civilizacije zajedno sa dinastijom Han, Tanh i antičkim Rimom. Beli Huni ili Heftaliti su doprineli propasti carstva.

Najprihvatljivija teorija o Guptama je da je njihovo poreklo iz Bengala. Početkom 4. veka Gupte su vladale malim hindu kraljevstvom u Magadi u današnjem Utar Pradešu. Gupte su vladale Indijom severno od Vindija planina u 4. i 5. veku. Iako nisu imali tako ogromno carstvo, kakvo je bilo Maurja carstvo, razdoblje Gupti je ostavilo duboki kulturni trag ne samo na indijskom potkontinentu, nego i kod susednih azijskih kultura. Vladari Gupti su bili veliki osvajači i dobri administratori. Književnost na sanskritu doseglo je vrhunac tokom Gupta razdoblja. I budistička književnost se počinje pojavljivati na sanskritu. Iz toga perioda je većina Adžanta spilja. Knjige iz medicine, veterine, matematike, astronomije i astrofizike su bile pisane u tome periodu. Prekomorska trgovina je cvetala, hinduistička i budistička mitologija i arhitektura se raširila zajedno sa religijom na Burmu, Kambodžu, Tajland , Indoneziju i druge zemlje.

To razdoblje se smatra zlatnim razdobljem indijske kulture. Zidno slikarstvo Adžanta spilja na centralnom Dekanu smatraju se najsnažnijim izrazom indijske umetnosti. Slike u spiljama predstavljaju različite živote Bude, ali predstavljaju i najbolji izvor informacija o svakodnevnom životu u Indiji u to vreme.

Gupte su uspostavile snažnu centralnu vlast sa određenim stepenom lokalne kontrole. U skladu sa hinduističkim verovanjima društvo je bilo izrazito klasno, zasnovano na sistemu kasta. Gupta carstvo je počelo propadati zbog loših vladara i serije invazija. Invazija Belih Huna je doprinela propasti carstva. Međutim mnoga intelektualna i kulturna dostignuća sačuvana su i prosleđena drugom kulturama.

Glavni Gupta vladari

Čandragupta

Gatokača (oko 280.-319.) imao je sina Čandraguptu (ne sme se pomešati sa Čandraguptom Maurjom, osnivačem Maurja carstva). Čandragupta je ženidbom kao miraz dobio kraljevstvo Magadu. Glavni grad Magade je bio Pataliputra(današnja Patna). Čandragupta je raširio carstvo do 320. od reke Gang do Prajage (današnjeg Alahabada).

Samudragupta

Samudragupta je od 335. do 380. proširio Gupta carstvo osvojivši oko 20 kraljevina. Carstvo Gupta je tada bilo od Himalaja do reke Narmada i od Brahmaputre do Jamune. Nije bio samo osvajač, nego i mecena za umetnost i književnost. Bio je hinduista, a najviše je verovao u hindusko božanstvo Višnu. Bio je tolerantan i prema drugim religijama, pa je dozvolio budističkom kralju Šri Lanke da sagradi manastir u Bod Gaji. Nasleđuje ga sin Ramagupta, koji je bio zarobljen od Kšatrapasa, pa ga nasleđuje Ramaguptin brat Čandragupta II.

Čandragupta II
 
Vladao je do 413. Udajom ćerke za kralja Vakataka na Dekanu dobio je moćnog saveznika. Čandragupta II je širio kraljevstvo na zapadu pobeđujući nekoliko protivnika. Njegovo kraljevstvo se prostiralo od jedne do druge obale. Razdoblje njegove vlasti karakterizira značajna hindu umetnost, književnost, kultura i nauka. Gupte su podržavale i budističku kulturu.

Skandagupta

Smatra se poslednjim od velikih vladara. Bio je suočen sa invazijom Belih Huna poznatih kao Heftaliti. Uspešno je odbio napad Huna 455. Međutim troškovi rata su iscrpli carstvo i doprineli su njegovom propadanju.

Vojna organizacija

Gupte su se najviše oslanjale na strelce pešadince. Dugački bambusova strela bi nosila metalnu glavu. Indijska duga strela je bila moćno oružje velikog dosega i prodornosti. Bila je efikasno sredstvo protiv konjanika sa strelama. Gvozdena strela je mogla probijati i deblji oklop. Strelce bi obično štitila pešadija sa štitovima i kopljima. Gupte su takođe imale znanje o opsadnim spravama, katapultovima i drugim sofisticiranim ratnim oružjima. Gupte su raspolagale i mornaricom.

Invazija Huna i kraj carstva

Hunski kralj Toramana se probio kroz obrambeni pojas Gupta carstva na severozapadu tokom 480-ih. Huni su uspeli da pregaze dobar deo Gupta carstva do 500. Carstvo se raspalo pod napadima Huna. Hunski vođa Toramana i njegov naslednik Mihirakul osvojili su nekoliko provincija carstva, uključujući Malvu, Gudžarat i Tanesar. Iako se smanjila moć Gupti uspevali su da se opiru Hunima. Uz pomoć nezavisnih kraljevstava isterali su Hune iz većine severne Indije do 530-ih. Zadnji valdar iz dinastije Gupta vladao je od 540. do 550.

Izvor: Wikipedia