Jovan Lazić

Jovan Lazić (1919-1943), student, jedan od organizatora ustanka u Baranji i član SK KPJ za Stari Bečej.

Rođen je 27. juna 1919. godine u selu Vilanj, kod Belog Manastira. Otac mu je optirao 1930. godine, kupivši dvorac i 100 jutara zemlje u Majškim Međama. Prva dva razreda osnovne škole završio je u rodnoim selu, a ostala dva u Titelu kod očeve sestre. Nižu gimnaziju pohađao je u Sremskim Karlovcima, a višu u Osijeku i Beogradu.

U jesen 1939. godine upisao je Tehnički fakultet Beogradskog univerziteta i stupio u redove revolucionarne studentske omladine i postao njen aktivni član. Sledeće godine (1940) postao je član Komunističke partije Jugoslavije. Učestvovao je u martovskim demonstracijama 1941. godine protiv pristupanja Kraljevine Jugoslavije Trojnom paktu i bio uhapšen. Posle puštanja iz zatvora (uz pomoć jakih veza ugledne očeve porodice) vratio se u Baranju i preuzeo zadatke na okupljanju napredne omladine i patriotski opredeljenih stanovnika Baranje.

Nekoliko meseci održavao je stalne veze sa Sarom Bertić, a nakon njene tragične smrti, u drugoj polovini 1941. godine, radio je na osnivanju mreže punktova aktivista na relaciji Darda-Beli Manastir-Kneževo. Veliku podršku imao je među sindikalno povezanim baranjskim radnicima. Idejni je pokretač NOP-a u južnom delu Baranje. Uspostavio je partijske veze s Bačkom, ali i liniju Sombor-Budimpešta, u kojoj se upisao na fakultet i kojoj je povremeno ilegalno živeo. Grupa iz Kneževa uspostavila je 1942. godine veze i s antifašistima iz Pečuja.

Mađarske okupacijske vlasti pratile su tako masovne aktivnosti Baranjaca i pripremale se za masovna hapšenja aktivista, koja su i započela u decembru 1942. godine. Uhapšeno je preko 90 ljudi i odvedeno u istražni zatvor u Mađarboju. Lazić je tada bio izvan Baranje, ali je u martu 1943. godine u odsustvu osuđen na smrt, dok su ostali aktivisti dobili duže zatvorske kazne. Za njim je raspisana poternica i ucena od 100.000 pengi. Zato se prebacio u Bačku, gde je kao član Sreskog komiteta KPJ u Starom Bečeju, u potpunoj ilegali, radio na podizanju ustanka sve do velikog pretresa, kad je ranjen i uhvaćen. Odveden je u novosadski zatvor "Armija", gde je strahovito mučen i ubijen 4. septembra 1943. godine.

Jovanu Laziću je Ministarstvo odbrane Vlade Federativne Narodne Republike Jugoslavije izdalo 29. novembra 1950. godine "Spomenicu za večnu uspomenu i slavu palih boraca narodnooslobodilačkog rata", koju je potpisao Josip Broz Tito. Iako je, veliki broj Baranjaca, Jovana Lazića smatrao narodnim herojem, njemu nije dodeljen Orden narodnog heroja.

Posle Drugog svetskog rata njegovim su imenom nazvane ulice u Belom Manastiru, Bilju, Branjinom Vrhu i Majškim Međama, osnovna škola u Belom Manastiru, granična karaula kod Baranjskog Petrovog Sela, bioskop u Belom Manastiru, fudbalski klub iz Bolmana, kulturno-umetničko društvo iz Belog Manastira.

Jovan Lazić je bio sahranjen u dvorištu roditeljske kuće u Majškim Međama, na kojoj mu je 22. decembra 1979. godine bila postavljena i spomen-ploča, dok se njegova bista, uz biste Sare Bertić i Ernea Kiša, nalazila na Trgu slobode u Belom Manastiru.

Posle završetka građanskog rata u Hrvatskoj, njegova bista je premeštena na belomanastirsko Partizansko groblje, a nakon što su Lazićevi rođaci prodali roditeljsku kuću, njegov je grob prenesen na majškomeđansko groblje.

Godine 1989. Nikola Živković, je izdao u Belom Manastiru knjigu o životu Jovana Lazića "Ljubav za heroja", koja se u baranjskim školama čitala kao lektira.

Literatura
mr. Drago Njegovan: "Znameniti Srbi iz Baranje (od početka XVI. do sredine XX. veka)", i Međunarodni naučni skup "Srbi u istočnoj Hrvatskoj", Osijek, 2003, str. 129-140.
Nikola Živković: "Ljubav za heroja", Beli Manastir, 1989.

Izvor: Wikipedia