Gojko Nikoliš

dr. Gojko Nikoliš (1911-1995), lekar, španski borac, učesnik NOR-a, član SANU i narodni heroj Jugoslavije.

Rođen je 11. avgusta 1911. godine u selu Sjeničak, kod Vrginmosta. Potiče iz svešteničke porodice. Osnovnu školu je završio u rodnom selu, a gimnaziju u Karlovcu i Sremskim Karlovcima. Medicinu je studirao u Beogradu, gde je i diplomirao 1936. godine. Na Beogradskom univerzitetu, Gojko je pristupio revolucionarnom pokretu i postao član SKOJ-a 1934. a član KPJ 1935. godine. Vojni rok je služio u Nišu i Beogradu, gde je završio kurs za usavršavanje vojnih lekara.

Nikoliš 1937. godine odlazi u Španiju.U činu sanitetskog poručnika vrši dužnost upravnika bolnice u Pontonesu, kod Albacete, a zatim dužnost bataljonskog lekara Devete internacionalne brigade, u vreme bitke na reci Ebru, 1938. godine. Septembra 1940. godine posle devet meseci provedenih u logorima u Francuskoj, vratio se u Jugoslaviju, gde je upućen na prisilni boravak u rodno selo.

Odmah posle napada Sila osovine na Kraljevinu Jugoslaviju, po nalogu Partije, odlazi iz Zagreba u Sarajevo, sa tadašnjom procenom situacije da će u Bosni Jugoslovenska vojska dati odlučan otpor neprijatelju. Međutim, došla je brza kapitulacija, i Gojko se vraća na Kordun, u rodno selo. Tu se odmah uključuje u rad partijskih organizacija na pripremama za oružane borbe. Organizuje proslavu 1. maja i održava niz sastanaka sa komunistima i ljudima u više sela. Po zadatku Partije, odlazi u Beograd, gde stupa u vezu sa partijskom organizacijom, i sa Blagojem Neškovićem stvara partijsku ćeliju, da skuplja sanitetski i drugi materijal. Njegov zadatak je bio da s ostalim komunistima vrši pripreme među lekarima za preuzimanje sanitetske službe u Beogradu.

Po nalogu Partije, odlazi za lekara u Kragujevački NOP odred, 19. avgusta 1941. godine. U drugoj polovini novembra 1941. godine nalazi se u Užicu, na dužnosti referenta saniteta Vrhovnog štaba NOVJ. Od tada do kraja rata ostaje na ovoj dužnosti, sa zadatkom da organizuje i usavršava sanitetsku službu u NOVJ. Sa Prvom proleterskom brigadom, januara 1942. godine, Gojko učestvuje u maršu sa Romanije, preko Sarajevskog polja i planine Igman, gde se posebno ističe u spašavanju velikog broja promrzlih boraca. Februara 1942. godine, Gojko u jugoistočnom delu Bosne organizuje sistem partizanskih bolnica: Foča-Goražde-Čajniče-Piva.

Od januara do avgusta 1942. godine organizuje transport više stotina ranjenika u velikom maršu proleterskih brigada iz Crne Gore u Bosansku krajnu. Odmah posle dolaska u Bosansku krajnu, Gojko organizuje izgradnju bolnice u okolini Bosanskog Petrovca i Drvara, a već krajem septembra iste godine rukovodi Prvim kongresom partizanskih lekara u Bosanskom Petrovcu, gde je izneo referat "Organizacija sanitetske službe u uslovima partizanskog ratovanja". Referat je kasnije objavljen u "Biltenu" Vrhovnog štaba i bio je osnova za izradu statuta sanitetske službe u NOVJ.

U vreme bitke na Neretvi, Nikoliš rukovodi pokretom 4.500 ranjenika i bolesnika iz Bosanske krajne u pravcu Neretve i Crne Gore. Njegova je zasluga što je uspeo da, u najtežem trenutku bitke na Neretvi, održi red i organizuje njihovo spasavanje. Po dolasku Glavatičevo, činio velike napore u zbrinjavanju boraca Sedme banijske divizije, obolele od tifusa, kada je i sam oboleo od pegavca i zapalenja pluća. Posle ležanja od svega nekoliko dana, u železničkom tunelu kod Drine, mada još bolestan i iscrpljen, prisustvuje sastanku Vrhovnog štaba, na kome su se donosile mere za spašavanje ranjenika i bolesnika, i očuvanje zdravih boraca.

Posle ozdravljenja, Gojko pokreće "Bilten", organ sanitetskog odseka Vrhovnog štaba. Posle Bitke na Sutjesci, formira sanitetsku školu u Jajcu, u kojoj je sanitetski kurs završilo više od 200 partizanskih bolničara. Posle desanta na Drvar i prelaska Vrhovnog štaba na Vis, organizuje sanitetsku službu na ostrvu. Upravo zahvaljujući njemu, sanitetska služba je bila u stanju da izvrši najveće zadatke u borbama za oslobođenje zemlje, a posebno u oslobođenju Beograda i na sremskom frontu. Posebno je doprineo u organizaciji partizanskih bolnica u južnoj Italiji. Tokom rata Gojko je izgubio suprugu Ivanku, ubijenu 1942. godine u zagrebačkoj policiji i brata Dušana, ubijenog u beogradskoj policiji..

Nikoliš je bio većnik Prvog i Drugog zasedanja AVNOJ-a i većnik Prvog, Drugog i Trećeg zasedanja ZAVNOH-a. Posle oslobođenja Jugoslavije, bio je narodni poslanik u Ustavotvornom saboru NR Hrvatske i poslanik Skupštine SFRJ; član CK KP Hrvatske i član Opunomoćstva CK SKJ za organizaciju u JNA; načelnik sanitetske službe JNA i ambasador u Indiji. Bio je član Komiteta za narodno zdravlje Vlade i član Saveta za narodno zdravlje FNRJ; predsednik Naučnog društva za istoriju zdravstvene kulture Jugoslavije, član Saveta Beogradskog univerziteta i Srpske akademije nauka i umetnosti i počasni predsednik Međunarodnog komiteta vojne medicine i farmacije. Umro je u Beogradu 11. jula 1995. godine.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. godine. Ordenom narodnoh heroja Jugoslavije odlikovan je 20. decembra 1951. godine.

Literatura
Narodni heroji Jugoslavije, "Mladost" Beograd, 1975. godina

Izvor: Wikipedia