Eutropije

Eutropije (rođ. posle 320.-umro posle 390. god.) je bio rimski sofista, kancelar cara Valensa i istoričar koji je 369. objavio Pregled istorije od osnivanja Rima (Breviarium ab Urbe condita).

O Eutropijevom životu i karijeri možemo suditi samo na osnovu retkih pomena u izvorima i naučnih konstrukcija. Po vizantijskoj enciklopediji iz 10. veka, Suidi, Eutropije je bio italski sofista rođen u galskom gradu Burdigali (današnji Bordo). Njegovo helensko ime, kao i činjenica da je najveći deo života proveo na istoku Rimskog carstva, gde je u Maloj Aziji posedovao velike zemljišne posede, sugeriše nam da je poreklom bio sa Istoka. Znamo da je pre 361. godine bio poglavar carske kancelarije zadužene za korespodenciju (magister epistolorum), a po sopstvenim rečima 363. je bio u pratnji cara Julijana tokom zlosrećnog pohoda na Persiju. Valens mu je poverio mesto kancelara (magister memoriae) zaduženog za pravničke savete i poverljive diplomatske misije. Međutim, izgleda da je careva naklonost bila nestalna. Amijan Marcelin pominje u svojoj Istoriji da je sumnjičavi Valens 371. god. razotkrio neku zaveru i pokušao da za učešće u njoj nabedi prokonzula provincije Azije, izvesnog Eutropija. Po nekim mišljenjima u današnjoj istoriografiji, prokonzul Eutropije identičan je istoričaru. Eutropije je izvukao živu glavu, ali se nekoliko godina povukao u privatnost. Tek u vreme cara Teodosija I ponovo se pominje Eutropije kao prefekt Ilirika (380.) i konzul (389.). Sudeći po tradicionalističkim stavovima u svom delu i toku karijere, Eutropije je mogao biti paganin i pripadnik provincijske gradske aristokratije. Kao takav, pritom ovenčan slavom istoričara, bio je u intenzivnoj prepisci sa dvojicom velikih paganskih intelektualaca: rimskim senatorom Simahom i antiohijskim retorom Libanijem. Poslednje pismo koje je Libanije uputio Eutropiju datovano je u 390. tako da je vrlo verovatno da je nedugo zatim Eutropije preminuo.

Eutropijevo istoriografsko delo treba posmatrati u svetlu Valenmsove vlade. Car je 369., u godini objavljivanja Eutropijevog brevijara, proslavio u Carigradu trijumf nad Gotima i u slavljeničkoj atmosferi počeo pripreme za rat protiv Persije. Javno mnenje je trebalo ohrabriti i bespogovorno pridobiti za planirani pohod. Valens se mogao obratiti svom kancelaru i zatražiti kratko i svima razumljivo delo koje bi potenciralo nekadašnje rimske vojne uspehe. Eutropije je stoga na latinskom sastavio u deset knjiga Pregled istorije od osnivanja Rima u kome je obradio period od osnivanja Grada 753. god. pre Hr. do smrti cara Jovijana 364. godine. Istoričar ističe rimske pobede i osvajanja i državnike i careve vrednuje prema tome koliko su proširili teritoriju rimske države (najviše hvali Avgusta i Trajana). Građanske ratove, koji su bili česti i u njegovo vreme, Eutropije kudi, kao i njihove vinovnike i aktere (naročito Marija, Sulu i Cezara). U pozadini se promalja stari ideal principata, sloga cara i senata, mada posle izbora Klaudija Gotskog i njegovog brata Kvintila, koji je navodno izvršen usaglašenom voljom vojske i rimskog senata, Eutropije upadljivo ćuti o ulozi senata u događajima sa kraja 3. i prve polovine 4. veka. U delu se često sreću osnovne opaske iz istorije i geografije što upućuje da nije bilo namenjeno učenijoj publici. Možda je brevijar, inače posvećen neobrazovanom Valensu, trebalo da uputi careve balkanske oficire u osnove poznavanja rimske istorije i tradicije, česte teme razgovora u visokom društvu kome su vrhovi vojnih krugova težili. Kao carev kancelar, Eutropije je svakako bio prezauzet, a svoje delo je pisao verovatno u carevom štabu, negde na donjem Dunavu. Zato je, sem sopstvenog znanja i iskustva, koristio i kraće i dostupnije izvore. Za doba rimskih kraljeva i republike, koristio je Ispise (Epitome) iz dela Tita Livija, a za epohu carstva danas izgubljeni izvor sa početka 4. veka koji se u nauci stručno naziva Kaisergeschichte. Izgleda da su ovo delo koristili i Eutropijevi savremenici: Aurelije Viktor, Amijan Marcelin i anonimni autor dela Carske istorije (Historia Augusta). Valens izgleda nije bio preterano zadovoljan pre svega dužinom inače skromnog Eutropijevog dela. Moguće je da je zato angažovao Eutropijevog naslednika na mestu prokonzula Azije, Festa koji je sastavio svoj brevijar u kome je istorija rimskih ratova sa Parćanima i Sasanidima uživala istaknutije mesto. Ipak, Eutropije je već za života postao cenjeni i omiljeni istoričar. Paion, jedan od Libanijevih učenika, već je oko 380. preveo Eutropijevo delo na grčki, tako da je ono bilo poznato i u srednjevekovnoj Vizantiji. Eutropija je docnije koristio čitav niz drugih istoričara poput Jeronima, Jordanesa, Prečasnog Bida i Pavla Đakona. Do nas je stiglo osamdesetak srednjevekovnih prepisa Eutopijevog dela.

Izvor: Wikipedia