Egipatska mitologija


Ra, glavno egipatsko božanstvo tijekom Starog i Srednjeg kraljevstva
Egipatska mitologija je jedna od mitologija koja se zasniva na totemizmu, odnosno vjerovanju u svete životinje.  Karakteriziraju je božanstva s ljudskim tijelom i glavom životinje, s tim da postoje iznimke.  Jedna od glavnih dijelova religije drevnog Egipta jeste vjerovanje u zagrobni život, čemu svjedoči velik broj pronađenih grobnica, među kojima su piramide najveće, zatim velik broj mumija, statua, ali i brojna božanstva povezana sa zagrobnim životom.  Većina bogova ima ankh, sveti znak života.
Egipćani su se klanjali bogovima, štovali ih i prinosili im žrtve.  Smatrali su ih gospodarima svijeta.  Vjerovali su u tisuće bogova.  Tako je bilo uvijek, osim za razdoblja Amarne.  Po naredbi faraona Ekhnatona, hramovi su zatvoreni, a izgrađen je novi grad - Amarna.  U Amarni su štovali Atona - Sunčev disk.  Prikazima starih bogova uništavana su lica.  Za vrijeme invazija Grka, Thoth je povezivan sa Hermesom.  Tijekom vladavine Rimljana, uvedeno je kršćanstvo, te su hramovi zatvoreni.  Izdana je naredba da se zabrani štovanje poganskih bogova.  Tada je Egipat preživio sve, osim gubitka svojih bogova.
Sadržaj/Садржај [sakrij/сакриј]
1 Svemir
1. 1 Stvaranje
1. 2 Izgled svemira
1. 3 Zagrobni život
2 Povezivanje s grčkom mitologijom
3 Važniji egipatski bogovi
4 Vidi još
5 Vanjski linkovi
[uredi - уреди]Svemir



Izida i Oziris, zaštitnici grada Abydosa
[uredi - уреди]Stvaranje
Prema egipatskoj mitologiji, prvotno je postojao ocean Nun, koji se spominje kao i bog.  Iz njega je izronio brežuljak.  Ali postoje 3 mita o nastanku bogova iz Nuna.  Prvi potječe iz Heliopolisa, Grada Sunca, te govori da je na početku iz Nuna rođen bog Sunca.  Izvorni mit kaže da je to Atum, ali je poslije u mitu spominjan Ra.  U Novom kraljevstvu, mit govori da je Amon-Ra bog Sunca.  Bog Sunca je ispljunuo Šua i Tefnut, blizance, a iz njegovog oka je nastala Hator.  Drugi mit dolazi iz Memfisa, gdje se vjerovalo da je stvoritelj svega i Atumov otac Ptah, bog umjetnika.  Treći mit, iz Hermopolisa, kaže da je na početku postojao i ocean Nun, i bog Nun.  Bog Nun imao je ženu Naunet, a oboje su bili vodene sile.  Uz njih su bili još neki bogovi, a važniji su Amon i Amaunet.  Amon u ovom mitu nije Sunce, već život.
[uredi - уреди]Izgled svemira
Egipćani su vjerovali da svemir čine bogovi koji su personifikacije elemenata prirode.  Geb je Zemlja, on leži dolje.  Na njemu je Šu, zrak, koji razdvaja Geba od Nut, neba.  Nutino tijelo je nebo, a njime se kreću Sunce, Mjesec i zvijezde.  Ocean Nun je oko Geba te predstavlja sva mora, a nalazi se i na nebu pa je nebo plavo.  Većina drugih bogova živi na nebu, dok Oziris sa mrtvima živi u podzemlju - Duat.  Rijeka Nil je sveta rijeka, a njezin bog je Hapy, personifikacija vode i obilja.  Set je vladar pustinja koje okružuju dolinu Nila.
[uredi - уреди]Zagrobni život
Egipćani su vjerovali u život poslije smrti.  To vjerovanje potječe iz sage o Izidi i Ozirisu.  Oni su vladali Egiptom na početku.  Njihov brat Set bio je ljubomoran na njih, pa je skovao urotu.  Postoje tri inačice mita o tome kako se Set riješio Ozirisa - prva kaže da se pretvorio u krokodila, druga da se pretvorio u vodenkonja, a treća, Plutarhova verzija, kaže da je Oziris žrtva urote.  Set je ubio Ozirisa, i nastala je smrt.  Anubis i Izida su ipak oživjeli Ozirisa, koji je postao vladar carstva mrtvih.  Kad bi čovjek umro, njegova bi duša došla u podzemlje - Duat, gdje bi mu se sudilo.  Duši bi postavili mnoga pitanja i naveli grijehe.  Anubis bi stajao kraj vage i motrio srce i pero koje simbolizira Ma'at, božicu pravde i istine.  Ako bi duša prošla, Thoth bi to zabilježio, a Horus bi dušu odveo Ozirisu, do kojeg su stajale Izida i Neftis.
Pokojnik bi uživao u pogrebnom životu, a mogao se pridružiti posadi Ra, koji je svakog dana putovao nebom donoseći ljudima svjetlost i toplinu.  Postojale su posebne Knjige mrtvih i čarolije koje su svećenici čitali pri izvođenju obreda.  Pokojnika bi mumificirali i položili u grobnicu.
[uredi - уреди]Povezivanje s grčkom mitologijom

Grčka i egipatska mitologija imaju mnogo zajedničkog.  Na primjer, Nun je u Grcima bio Pont ili Okean, bog mora.  Amon, egipatski kralj bogova tijekom Novog kraljevstva, Grcima je bio Zeus.  Neitin grčki pandan je Atena.  Grci su smatrali da su Thoth i Anubis jednaki Hermesu, pa je nastao Hermanubis.  Oziris je izjednačen s Dionizom, a Set s Tifonom.  Hator je Grcima nimfa Io, a Izida Demetra.  Grcima su, doduše, bogovi životinjskih glava bili bizarni i neobični, ali su neke prihvatili.
[uredi - уреди]Važniji egipatski bogovi



Egipatsko shvaćanje izgleda svemira
Nun - ocean prema heliopoliskom mitu, bog prema hermopoliskom mitu.
Ra - bog Sunca, ima glavu orla, u Starom i Srednjem kraljevstvu kralj bogova.
Amon-Ra - spoj Ra i Amona, boga Tebe, staroga grada.
Amaunet - prva Amonova žena, nastala iz Nuna.
Mut - božica majčinstva, druga Amonova žena.
Khonsu - bog Mjeseca, zajedno sa svojim roditeljima Amonom i Mut zaštitnik Tebe.
Khepri - bog jutarnjeg Sunca, skarabej.
Atum - bog zalazećeg Sunca, ovnova glava, spoj s Raom (Ra-Atum).
Šu - bog zraka.
Tefnut - božica vode, kiše i vlage, lavlja glava.
Hator - božica-krava, "oko boga Ra", zaštitnica mrtvih.
Geb - bog Zemlje i vegetacije.
Nut - božica neba, majka zvijezda i bogova.
Oziris - potomak Nut i Geba, njihov najstariji sin, bog plodnosti.
Izida - božica ljubavi, braka i života, Ozirisova žena.


Svećenik s maskom Anubisa, Seneđemova grobnica
Set - bog glave vuka, vladar pustinja.
Neftis - božica noći i grobnica, Setova žena, Ozirisova ljubavnica.
Anubis - bog-šakal, prvotno kralj podzemlja, nezakoniti Ozirisov sin.
Horus - bog-sokol, postoje dva Horusa - sokol i bog ljudskog tijela i sokolove glave.
Četiri Horusova sina - četiri boga, štite kanope i mumije, pomažu im moćne božice.
Thoth - bog-ibis, zaštitnik pisara, bog Mjeseca.
Sekhmet - božica-lavica, ratnica, okrutna i osvetoljubiva.
Seshat - božica pisanja, mudrosti i znanosti, zapisničarka bogova.
Neit - božica rata, drevna sjverna božica, vlada lukom i strijelom, "Majka Bogova".
Tawaret - božica-vodenkonja, zaštitnica djece i trudnica.
Hapy - bog Nila i vode, daje plodnost Zemlji, važniji seljacima od samog Ra.
Ma'at - božica istine, pravde i svemirskog reda, smatrana faraonovom sestrom, nadgledava rad cijelog svemira.
Sobek - bog-krokodil, bog plodnosti, skriven u močvari.
Selkis - božica škorpiona i liječenja, zaštitnica mumija i faraona.
Bes - bog veselja i plesa, čudni patuljak, pratitelj Tawaret.
Ptah - bog umjetnosti, prema memfiskoj mitologiji, stvoritelj neba i Zemlje, Atumov otac.
Hnum - bog-ovan, lončar, stvorio je ljude na svom lončarskom kolu.
Min - bog plodnosti muškaraca i erekcije, "Bik Svoje Majke".
Huh - bog nebeske vječnosti i beskonačnosti, jedan od stvoritelja svijeta, uz Nuna i Amona.
Kek - bog tame, stvoritelj svemira.
Apop - kobra, dijete Neit, neprijateljica Ra.
Ammut - čudovište od više dijelova, proždire zle ljude.
Dvije dame - sestre blizanke, Wadjet i Nekhbenet.
Sfinga - čudovište ljudske glave i lavljeg tijela, premda može imati glavu ovna, poznata je Velika sfinga u Gizi.


Vaganje srca, Knjiga mrtvih pisara
Feniks - sveta čarobna dvospolna ptica, spominje se i u Kini.
Heqet - božica-žaba, znak života i plodnosti.
Meretseger - božica-kobra, zaštitnica Doline kraljeva u Tebi.

Khepri
Khepri ili Kepera bio jejedan Raov lik koji personifikuje mlado sunce u zoru koje srdačno dočekuje Aufa na kraju noćnog putovanja. On je bio sunce koje se rađa, a čije ime znači i „onaj koji stupa u život” i „skarabej”. Često se moglo videti kako insekt skarabej pred sobom gura grudvu hrane koju zakopava da bi je mogao nesmetano jesti. Egipćani su mislili da je u toj grudvi jaje koje skarabejeva ženka leže u grudu svoga vlastitog izmeta. Oni su stoga smatrali skarabeja simbolom boga sunca koji se sam obnavlja jer su mislili da se skarabej rađa iz svoje vlastite tvari. Zbog njegove moći samoobnavljanja Kheprija su ponekad poistovećivali sa stvoriteljem, Neb-er-djerom ili Atumom, te su ga povezi*vali s Ozirisovim zagrobnim životom. Prikazivali su ga kao čoveka sa skarabejevom glavom ili kao skarabeja koji pred novim suncem gura njegov kolut. Katkada je iza njega bilo naslikano jučerašnje sunce.

Šu
Šu i njegova sestra blizanka Tefnut činili su prvi božanski par heliopoliske eneade, a stvorio ih je Ra. Šu je bio oličenje vazduha, a njegovo ime, koje znači „dizati”, potiče od njegova naj*važnijeg čina u mitologiji, odvajanja svoje dece Geba, zemlje, i Nut, neba, što je imalo za posledicu stvaranje sveta kako ga ljudi znaju. Po drugi*ma, Šu je po Raovoj naredbi, po*taknut rodoskrvnom ljubomorom, sam sebe ugurao između Geba i Nut te ih tako rastavio jer su bili čvrsto zagrljeni. Ili se pak govorilo daje Ra naredio Šuu da podrži Nut jer joj se zavrtilo u glavi kad je u liku krave po*dizala Raa u nebeske visine.
Šua su obično prikazivali kao bra*data čoveka koji stoji ili kleči na Gebu uzdignutih ruku da bi poduprio Nut. Na glavi je imao nojevo pero, hijeroglif svoga imena, ili četiri velika ptičja pera koja simbolizuju četiri potpor*na stuba neba koja su podupirala Nut. Katkad su ga prikazivali kao lava ili vazdušni stub.
Takođe se govorilo da Šuovo ime znači „biti prazan”, a u nekim teksto*vima smatrali su ga za prazninu pro*glašenu bogom. U drugim su mu tek*stovima pridavali veću važnost kao bogu vazduha. U kasnijim tekstovima Šu je oličenje božanskog uma. On je pre*ma tome postao neposredni izvršitelj Atumova stvaranja i stoga otelotvore*nje Atumove najveće moći. Tako je Šu bio bog koji je pokrenuo stvaranje oblikujući svet razdvojivši zemlju i ne bo. Ta je legenda dala povoda stanovi*tom sporu o tome tko je najstariji bog, Nun, Atum ili Šu, a čini se da su neki egipatski teolozi mislili da su sva troji*ca rođena istovremeno. Katkad se misli*lo da je Šu bog svetla te su ga prikazivali kako on, a ne Nut, visoko drži sunčani kolut. Neki tekstovi Nove države izjednačavali su ga s Ra-Harakhteom.
Iako se ponekad govorilo daje Tot nasledio Raa kao kralja na zemlji, uopšteno se mislilo daje Šu naslednik svojega oca. On je širom zemlje bogo*vima sagradio mnogo hramova od kojih je svaki pročeljem bio okrenut prema četiri nebeska stuba, njegovoj palati na istočnom obzorju. Ta pala*ta, nazvana Het Nebes, bila je moćno i nedokučivo svetilište, ali su Apepini sinovi, koji su boravili u pustinji, na*pali Egipat i prouzrokovali velika razara*nja, iako nisu mogli osvojiti svetilišta, te su ih bogovi pobedili i odagnali.
Međutim je nakon toga Šu oboleo i izgubio vid. U njegovoj palati buknuo je razdor, a njegovo kraljevstvo zade*sile su nevolje. U isto se vreme Šuov sin Geb zaljubio u svoju majku Tefnut i žalostan naokolo lutao. Napokon se vratio u palatu za dana dok mu je otac bio u nebu, silovao je Tefnut i prigrabio presto. Šu se nije usu*dio sići na zemlju koju su ispunili mrak i oluja.

Tefnut
Tefnut, Šuova sestra i žena, za koju se govorilo da s njime ima jednu dušu, bila je oličenje životvorne rose i vlage. Njene suze su padale na zemlju kad je svome suprugu pomagala da po*dupire nebo, pretvorile su se u biljke koje daju tamjan. U memfiskoj kozmogoniji Tefnut su poistovećivali s Ptahovim jezikom ili sa simbolom sredstava za stvaranje; u toj funkciji ona se združila sa svojim bratom Šuom kao otelotvorenje vrhovne bo*žanske sile. Inače su je katkada poistovećivali s boginjom Ma’at, duhom svetskog poretka, čime je dobivala čak pozitivnije duhovno značenje.
Tefnut je imala i sunčani značaj te je sa Šuom svakoga jutra dočekivala novorođeno sunce kad je ono izbijalo iz istočnih gora. Katkad su smatrali da je Horusovo levo oko i da je kao Raovo oko nekoć pobegla u nubijsku pustinju u obliku lavice ili risa. Ra je poslao Šua, u obliku lava, i Tota daje dovedu natrag. Prerušivši se u babune dovukli su je do Planina izlaska sunca, Ozirisova rodnog mesta, te ju je Tot čarolijama savladao. Govorilo se da je njeno venčanje sa Šuom bilo nakon toga, ali se ponekad mislilo da se udala za Tota kad se vratila iz Nubije i kad je Ra stavio Tefnut na svoje čelo kao groznu zmiju ureus.
Tefnut su zbog toga slikali kao lavicu, ili s lavljom glavom, koja nosi sunčani kolut i zmiju ureus. Kad su je pak smatrali zaštitnicom Raa i farao*na, pokatkad su je prikazivali kao ureus. Ona je bila i zaštitnica Ozirisa, a kad je taj preminuo, s njime su je poistovetili.

Horus

Ime Horus je latinizovani oblik egipat*skog imena Hor koje, kako se čini, znači „lice”, a na boga sokola prome*nili su ga rani osvajači nilske doline. Božanstvo soko bilo je ponajpre bog neba, dok su sunce i mesec bili njego*ve oči, što bi moglo objasniti ime Hor. Zbog toga štoje bio znamenje osvajač*kog naroda sokol je postao simbol ratničkog boga i pobedonosnog vođe. Kad se pak smatralo da je nadmoćan, stali su verovati da je kralj njegovo zemaljsko otelotvorenje. To se verova*nje kasnije ukrutilo u dogmu, te su kraljevi uzimali ime Horus kao jedno od svojih vlastitih imena. Istovremeno su vladajući kraljevi bili Raovi sledbe*nici koji su Horusa poistovetili sa suncem. Međutim, narodno ga je shvatanje (za razliku od državne religije) poistovetilo s Ozirisovim sinom.
Uzajamno uticanje tih dvaju poistovećivanja bilo je najobilniji izvor tvorbe mita jer su Egipćani u kasnije doba pobrkali sunčanog Horusa i is*toimenog boga u Ozirisovu mitu, iako su ta dva Horusa u mnogim vidovima potpuno različiti. Rešenje zbrke nije bilo isto u različitim kultnim središti*ma, pa se tako može razlikovati ba*rem petnaest važnih bogova Horus. Iako su bili pobrkani, ti se oblici mogu grubo podeliti u sunčane i Ozirisove prema poreklu koje se u mitu pripisu*je Horusu. Oni u kojima je Horus bio sin Atuma ili Raa ili Geba i Nut bili su sunčani, dok su oni u kojimaje Horus bio Izidin sin, bili Ozirisovi. Najpre ćemo razmotriti Horusove sunčane oblike.



Haroeris

Haroeris (ili Harver), jedan od najra*nijih Horusovih oblika, potiče od ujedinjenja boga sokola s domaćim bogom Verom, s „onim koji je velik”, s bogom svetla čije su oči bile sunce i mesec. Haroerisa su poštovali kao Mekhenti-irtija, čije ime znači „onaj na čijem su čelu dva oka”, ili u noćima bez meseca kao Mekhenti-en-irtija. U tom je vidu bio pokrovitelj slepih. Mekhenti-irtija ili Hormertija prika*zivali su kako u rukama drži dva udjata ili Horusove oči ureus.
Govorilo se daje Haroeris, ili Horus stariji, Hatorin sin, a katkada i njen muž. On je bio i brat Ozirisa i Seta. Već smo pre spomenuli njegovu veliku borbu sa Setom zbog nasledstva u kojoj mu je Set iščupao oči; taj mit bio je u različitim oblicima prenesen na Horusa, sina Ozirisova, a u tim verzi*jama Horus jedno oko izručuje Oziri su kao obeležje života, zadržavajući za sebe samo jedno oko. Horus se ta*da popeo na presto koje mu je opravdano dosudio sud bogova. Ta*ko je mit dopustio Horusu dvaju oka da uzmakne pred Horom Nubtijem, „Horusom pobednikom Seta”, ili Horusom iz Ombosa (Setova kultnog sre*dišta) i pred drugim oblicima boga sokola u kojima su Horusa poistove*tili s Raom.



Horus Behdeti

Horus Behdeti bio je oblik Horusa starijeg koga su poštovali u zapadnoj Delti u Behdetu. Kad su se njegovi sledbenici proširili u Gornji Egipat, kultno središte ustanovili su u Edfuu, koji je postao poznat kao Behdet Gornjeg Egipta, zvan i Hierakonpolis. Kao Raov sin i naslednik, Behdeti je bio oblik Horusa prilagođenog heliopoliskom sustavu, ali ipak nije bio potpuno poistovećen s Raom. Egip*ćani su povezanost Horusa s Edfuom tumačili ovako:
Za vladavine Raa, ne kao boga sunca nego kao zemaljskog kralja Gornjeg i Donjeg Egipta, kraljevska vojska bila je u Nubiji kad su kralja obavestili da se protiv njega u Egiptu kuje zavera. Čini se da su urotnicima pomagale zloćudne sile, ili su to mož*da bili neka vrsta demona, a njihov je vođa bio Set. Kralj je odjedrio nizvod*no te je, iskrcavši se u Edfuu, naredio svomu sinu Horusu da se bori s nepri*jateljima. Horus je uzleteo na nebo, uzeo svoj lik krilatoga sunčanog kolu*ta i ugledavši neprijatelje sleteo da ih napadne; zadao im je takve gubitke da su pobegli. Kad je kralj čuo za taj divlji beg, kao nagradu za njegovu hrabrost podelio je svomu sinu na*slov Horus od Edfua.
Međutim, neprijatelji još nisu bili poraženi jer su se pretvorili u kroko*dile i nilske konje pa su napali Raov čamac. No, Horus i njegovi sledbe*nici ponovo su ih naterali u beg gađajući ih harpunima. Uzevši pono*vo oblik krilatoga sunčanog koluta i smestivši se na pramcu lađe Horus je progonio preživele širom celoga Gornjeg i Donjeg Egipta te ih je strašno porazio. Pred Raom je Setu odrubio glavu te ga vukao po celom Egiptu.
U drugom delu te priče osobesu se donekle izmenile jer su Horusa, Raova sina, pobrkali s Horusom, sinom Ozirisovim. Vođa neprijatelja bio je sada Set, ponovno rođen i Ozirisov neprijatelj. Set je uzeo oblik zmije te se borba nastavila širom Donjega Egipta sve do granice Azije. Međutim, pobedio je Horus koji je uzeo oblik štapa sa sokolovom glavom i s kopljem trokrakrakog šiljka. Da bi potvrdio tu po*bedu, opet je otplovio uzvodno u Gornji Egipat i savladao jednu drugu pobunu. U znak nagrade za tu pobe*du Raje odredio da se krilati sunčani kolut mora smestiti na sve hramove i svetilišta svih bogova da bi štitio od neprijatelja.
Stoga su Horusa Behdetija najčešće prikazivali kao krilati sunčani kolut isklesan nad vratima svetilišta, ili je pak kao sokol u borbenim prizorima leb*deo nad faraonom čvrsto držeći kan*džama tučak ili mlatilo, znak kraljev*skog dostojanstva, i prsten večnosti. Takođe se pojavljivao kao čovek sa sokolovom glavom na kojoj su dve krune. Jedan od njegovih simbola bio je štap sa sokolovom glavom, Setovo oruđe za uništavanje. Kad gaje nosio, prikazivali su ga kao čoveka sa soko*lovom glavom. Na bareljefima u nje*govu hramu u Edfuu bio je prikazan kako vodi Ra-Harakhteovu vojsku protiv Seta. Kako je uvek sam bog u bitku vodio svoju vojsku, očigledno su već smatrali da se Horus ne može razliko*vati od Raa.


Harakhte

Harakhte, čije ima znači „Horus ob*zorja”, a koga su zvali i „Horus dvaju obzora”, bio je oblik što ga je Horus uzeo kad su njegove davnašnje značaj*ke kao boga svetla bile naglašene. Poistovetili su ga s Raom koji dnevno putuje od istočnog do zapadnog obzo*ra, a naročito s njegovim likovima Kheprijem i Atumom. Uloge dvaju bogova kao sunčanih i kraljevskih božanstava nerazmrsivo su se ispre*plele, a pod njihovom zajedničkom zaštitom Ra-Harakhte vladao je celim Egiptom. Prikazivali su ga kao
sokola ili čoveka sa sokolovom glavom koji nosi sunčani kolut i trostruku krunu ili ureus i krunu atef.


Harmakhis

Harmakhis, „Horus na obzorju”, per*sonifikovao je sunce na izlasku i uvek su ga povezivali s Kheprijem kao simbolom uskrsnuća ili večnog ži*vota. Iako su ga ponekad prikazivali kao čoveka sa, sokolovom glavom koji nosi mnoštvo kruna, a ponekad kao lava sa sokolovom glavom ili kao lava s ovnovom glavom, njegov najčuveniji prikaz bilaje sfinga kod Gizeha, golem lav s ljudskom glavom koji na glavi no*si kraljevski ukras i ureus. Isklesana je bila iz kamena iz kamenoloma blizu groba Kefrena, faraona iz Četvrte dinastije, a njeno lice predstavlja njegov lik; sfinge su obično poistovećivali s fa*raonom u njegovu besmrtnom vidu.
Smatralo se da je Harmakhis ne samo bog sunca kao Horus nego i skladište najvećeg znanja. Tutmozis IIIiz Osamnaeste dinastije pričao je kako mu se dogodilo da je kao mladi princ loveći zaspao u podne u seni između dveu velikih nogu Harma*khisa od Gizeha. U snu čuo je glas koji govori: „Pogledaj me, sine moj Tutmozise. Ja sam tvoj otac Harmakhis-Atum-Khepri. Ti ćeš preuzeti belu krunu i crvenu krunu na Gebovu prestolju.” Bog je nastavio obja*šnjavati da će za Tutmozisa steći presto ukoliko on zauzvrat ukloni pesak koji je kroz stoleća prekrio sfingu. Tutmozis je Harmakhisu uči*nio tu uslugu te je pravedno postao faraon - pod zaštitom Ra-Harmakhisa a ne Amon-Raa. Tako je počeo pokret protiv Amon-Raa koji je bio na svom vrhuncu za vreme atenizma.

Anubis
Anubis je bio božanstvo pas ili šakal čiji kult, kako se čini, vuče poreklo iz Tinisa blizu Abida, ali se rano proši*rio po vrlo mnogim egipatskim kraje*vima. Budući da je šakal pustinjska životinja, Egipćani su Anubisa pove*zali sa zapadnom pustinjom, postojbi*nom mrtvih. On je preuzeo naslov pogrebnog boga Khenti-Amentiua, što znači „Prvi od zapadnjaka”, ali ga je zatim prisvojio Oziris.
Čini se da je Anubis prvotno bio bog smrti samo za faraona. Mislilo se da je u rano doba faraon mogao ritualno biti ubijen tako da ga pri kraju dvadeset osme godine njegova vladanja ujede zmija otrovnica. Kad je došao kraj, pojavio bi se pred farao nom Anubis (ili sveštenik koji ga zastu*pa) sa zmijom. Iako se taj postupak svršio, Anubis je ostao kao najavljivač smrti, a prikazivali su ga kao ratnika koji nosi bodeže i sklupčanu zmiju ili kobru. U vezi s tim zanimljivo je da su Ozinsa ubili nakon toga kako je dva*deset i osam godina sedeo na prestolju.
Budući da je Anubis mogao predvi*đati da će imati istu sudbinu smrtnika, povezivali su ga sa čarolijama i vrača*njem. Slikali su ga na dnu zdela čaranja tako da je vidovnjak prvo ugledao Anubisa kako predvodi druge bogove koji su došli da otkriju tajnu budućnosti.
Kada su Anubisa poistovetili s Ozirisovim zagrobnim svetom, govorilo se da je on sin Neftis i Ozirisa. Videli smo kako je Neftis prevarila Ozirisa te joj je dao toga sina, i kako mu je Izida spasila život kad ga je našla nakon Ozirisove smrti kad su je do njega doveli psi. Izida je posvojila dete koje je, kad je odraslo, postalo njen ču*var. Pošto je Ozirisovo telo bilo ob*novljeno, Anubis, koji je dobro pozna*vao lekove i otrove, pribavio je po*masti i retke lekove pomoću kojih je zajedno s Izidom i Neftis balzamovao Ozirisa. Anubis je zatim obavio po*grebne obrede za Ozirisa, obrede što ih je sam izumeo i koji su potom bili uzor za sve pogrebne ceremonije. Međutim, prema drugim predanjima, glavni vrši*lac obreda bio je Geb, kome su poma*gali Anubis i Tot.
Po kasnijem verovanju Anubis je imao tri važne funkcije. On je nadzirao ispravno balzamovanje tela i njegovu obnovu. On je mumiju primao u grob, obavljajući obred otvaranja usta, i sprovodio je duše do Polja rajskih žrtava polažući ruke na mumiju da je štiti. Najvažnije je od svega da je nadzirao vaganje duše, brižno pazeći na vagu koju je često krunila njegova glava, da bi video jesu li tasovi u ravnoteži. Njegov je sud bio od bitne važnosti jer su ga redom prihvatali Tot, Horus i Oziris.
Anubisa su prikazivali kao čoveka sa šakalovom glavom; ili kao psa koji prati Izidu; ili kao šakala ili psa koji leži na postolju ili na grobu. Njegov je simbol bila crna i bela volovska koža poprskana krvlju, a visila je na jednoj motki, ali je njeno značenje neizvesno.

Upuaut
Upuaut (ili Vepvavet), božanstvo vuk, bio je prvobitno lokalni bog Asyuta ili Likopolisa u Srednjem Egiptu. Budući da su ga poistovećivali s Khenti-Amentiuom iz Abida, bio je tesno povezan s Anubisom, a nekada su ga i zamenjivali s njim. Njegovo ime je značilo „otvarač putova”, a kao bog rata čini se daje bio u ratu predvodnik kraljevih prvih bojnih redova. Kad se združio s Ozirisom, mislilo se da ga je pratio na njegovu osvajanju mirnim putem, a kasnije su ga zvali Ozirisov osvetnik i govorili da je Ozirisov sin. Međutim se čini daje u druga vremena bio jedan Ozirisov oblik i u tom izrazu bio je poznat kao Sekhemtaui, „Sna*ga dveju zemalja”.
Govorilo se da Upuaut stoji na pramcu Auf-Raove lađe kad ona plovi po reci podzemnog sveta, a slikali su ga u istom položaju i u Ozirisovoj lađi. Međutim, uglavnom su ga poštovali zbog njegove uloge kao otvarača pu*tova prema Zapadu, podzemnom svetu, kako mrtvim dušama pokazuje put kroz to mračno carstvo.
Upuauta su prikazivali kao vuka koji uspravno stoji ili kao čoveka s vučjom glavom koji se ponekad vidi kako na sebi ima oklop i kako nosi oružje.


Sešat
Sešat, drevna boginja, za koju se mislilo daje Totova sestra ili običnije da mu je žena, bila je boginja pisanja i merenja pre nego su te funkcije pripisali njenu suprugu. Zvali su je „Gospođa knjiga” ili nebeskom knjižničarkom, a bila je i zaštitnica aritmetike, graditeljstva i zapisa. Iako je te funkcije delila s Totom, Sešat je u biti bila kraljevsko božanstvo te je pripadala samo faraonu. Stoga su, kad su se osnivali hramovi - kraljevske građe*vine - Sešat i faraona slikali zajedno kako natežu uže da bi izmerili njihove dimenzije. Kao zapisničar, ispisivala je kraljevo ime na listove Drva života, blizu kojega je boravila, te ga tako učinila besmrtnim, a trajanje kraljevo*ga zemaljskog života označavala je listovima na palminoj grani koju je nosila, izračunavši dužinu njegovih dana. Čini se da je u tom svojstvu bila povezana s Anubisom.
Sešat su uopšteno slikali kao ženu koja nosi cveće ili zvezdu na glavi s ureusom, znakom povezanosti s kraljem. Odevena je bila u leopardovu kožu, a obično je držala pero i pisarsku paletu sa crnilom.