Nedavno pokrenuta inicijativa za rehabilitaciju Draže Mihajlovića naslanja se na Zakon o rehabilitaciji koji je Skupština Srbije usvojila aprila 2006. godine.
Prvo pitanje koje se ovde postavlja jeste da li se radi o krivično-pravnoj ili o političkoj rehabilitaciji, te da li je ovaj zakon pravni akt ili politička deklaracija. Na to pitanje se može odgovoriti kako sa stanovišta važećih normi u srpskom pravu, tako i sa stanovišta međunarodnog krivičnog prava.
Odmah treba reći da je krivično-pravna rehabilitacija već regulisana Krivičnim zakonikom Republike Srbije, a taj institut postoji i u krivičnim zakonodavstvima drugih zemalja. Zakonska definicija rehabilitacije iz člana 97. Krivičnog zakonika glasi: “Rehabilitacijom se briše osuda i prestaju sve njene pravne posledice, a osuđeni se smatra neosuđivanim”.
Zbog čega je onda bilo potrebno donositi ovaj zakon kad je rehabilitacija moguća po Krivičnom zakoniku? Zbog toga što Krivični zakonik postavlja za rehabilitaciju dva uslova koje su tvorci ovog specijalnog zakona hteli da zaobiđu:
- prvo, rehabilitacija se daje samo licima osuđenim na kaznu zatvora do pet godina, a ne i onima koji su osuđeni na strožije kazne;
- drugo, rehabilitacija se daje samo na molbu osuđivanog lica, a ne na molbu njegovih srodnika, ili pak trećih lica, što znači da posle smrti osuđenog nema rehabilitacije.
Dakle, primenom Krivičnog zakonika ne bi bilo moguće rehabilitovati pripadnike četničkog pokreta kojima su izrečene duge zatvorske kazne ili smrtna kazna i koji većinom više nisu u životu.
Međutim, pripadnike četničkog pokreta i samog Dražu Mihajlovića bilo je moguće “rehabilitovati” primenom Zakonika o krivičnom postupku, odnosno primenom instituta ponavljanja krivičnog postupka, te i sa tog stanovišta nije bilo potrebe donositi specijalan zakon o rehabilitaciji. Ali, problem je u tome što Zakonik o krivičnom postupku propisuje neke stroge pravne uslove za ponavljanje postupka. Tako, postupak se može ponoviti ako je presuda zasnovana na lažnoj ispravi ili lažnom iskazu svedoka, ako je do presude došlo usled krivičnog dela sudije, ako se pronađu nove činjenice i novi dokazi koji mogu dovesti do oslobođenja lica koje je bilo osuđeno itd.
Autori zakona o rehabilitaciji bili su svesni da se pripadnici četničkog pokreta ne mogu rehabilitovati ni primenom instituta ponavljanja postupka jer nije bilo nikakvih lažnih isprava i izjava, nije bilo krivičnih dela sudija, nema nikakvih novih dokaza i činjenica koji bi te procese doveli u pitanje. Jednom rečju, činjenično i pravno stanje je i danas isto onakvo kakvo je bilo u vreme suđenja Draži Mihajloviću i drugim pripadnicima četničkog pokreta. Jedino šta se promenilo u odnosu na to vreme jeste vrednosni sud: skupštinska većina koja je usvojila ovaj zakon očigledno smatra da masovni pokolji civilnog stanovništva, detaljno opisani u presudi Draži Mihajloviću, nisu ratni zločini ako to “naši” rade “njihovim”. Kako je to nešto što je suprotno važećem zakonodavu Srbije, bilo je nužno da se ono zaobiđe donošenjem jedne političke deklaracije pod nazivom Zakon o rehabilitaciji.
Ovaj zakon krši jedno od osnovnih načela krivično-pravne rehabilitacije, a to je da rehabilitacija zavisi od težine izvršenog krivičnog dela. Očigledno, zakon je smišljen radi toga da se izvrši rehabilitacija upravo onih koji su osuđeni za teška krivična dela, uključujući tu i zločine protiv čovečnosti. To se posebno vidi iz formulacije člana 1 zakona u kome se, kao ključni i jedini uslov za rehabilitaciju, propisuje da je neko lice osuđeno iz ideoloških ili političkih razloga. U zakonu uopšte mema merila putem kojih sud treba da utvrdi da li je neko lice osuđeno iz ideoloških ili političkih razloga, ili pak zbog krivičnog dela ubistva ili silovanja, što znači da sud nije ni ovlašćen da se u to upušta. Dovoljno je da predlagač rehabilitacije kaže da je to lice osuđeno od strane njegovih ideoloških i političkih protivnika i sud mora da odobri rehabilitaciju.
Ali, za ovakvim primerima ne moramo ići van ovih prostora.
Uzmimo, primera radi, slučaj onoga popa iz Pljevalja koji je tokom rata zaklao šest žena, među njima i majku glumca Miše Janketića, a koga su partizani zatim streljali, da li na osnovu neke formalne presude ili ne, to sada nije bitno. Srpska pravoslavna crkva je tog popa proglasila za mučenika, što je dovoljan dokaz da je on lišen života iz političkih i ideoloških razloga. Ako se tome doda i činjenica da je pop lišen života od strane partizana, koji su bili notorni politički i ideološki protivnici crkve, onda je jasno da njegovoj rehabilitaciji po ovom zakonu ništa ne stoji na putu.
Sa stanovišta međunarodnog prava zakon o rehabilitaciji predstavlja direktno kršenje opšteprihvaćenih normi međunarodnog krivičnog prava o kažnjavanju ratnih zločina i zločina protiv čovečnosti, kao i o nezastarevanju krivičnog gonjenja za ta dela.
Pre svega, suđenje Draži Mihajloviću i drugim pripadnicima četničkog pokreta bila je međunarodna obaveza Jugoslavije kao članice antifašističke koalicije. Još dok je rat trajao saveznici su na više susreta i konferencija na vrhu (Moskva, Teheran, Potsdam itd) kao jedan od glavnih zajedničkih zadataka utvrdili kažnjavanje ratnih zločinaca, što je sve dobilo pravni izraz u Sporazumu o osnivanju Međunarodnog vojnog suda, kojem je pristupila i Jugoslavija.
A uoči suđenja nacističkim zločincima u Nirnbergu, Generalna skupština Ujedinjenih nacija usvojila je rezoluciju XXXIX kojom je obavezala sve članice Ujedinjenih nacija da odmah preduzmu sve potrebne mere kako bi ratni zločinci bili “uhapšeni i isporučeni organima gonjenja država na čijim su teritorijama zločine počinili”.
[COLOR="Red"]Zagovornici rehabilitacije Draže Mihajlovića tvrde da on nije osuđen zbog ratnih zločina već zbog borbe protiv partizana. Ta tvrdnja je isto toliko tačna kao kada bi se reklo da nacistički zločinci nisu osuđeni zbog ratnih zločina već zbog borbe protiv saveznika. Doduše, u presudi Draži Mihajloviću moguće je naći izvesne procesne nepreciznosti, kao što je to moguće naći i u suđenjima drugim ratnim zločincima. Drastičan primer u tom pogledu je slučaj Adolfa Ajhmana koga je izraelska tajna služba kidnapovala u Argentini, kršeći pri tom sve norme krivičnog procesnog prava. Ali, kakvog smisla ima danas raspravljati o tome, osim da se skrene pažnja sa počinjenih ratnih zločina. To što Draža Mihajlović i drugi pripadnici četničkog pokreta nisu osuđeni za zločin genocida, jeste samo pitanje tajminga. Suđenje Draži Mihajloviću završeno je jula 1946. godine a prva rezolucija Generalne skupštine UN o genocidu usvojena je 11. decembra 1946. godine. Ali, ako pravna definicija nije postojala, ne znači da i činjenično stanje nije postojalo. Stvaranje etnički čiste Velike Srbije i čišćenje državne teritorije od svih nacionalnih manjina bili su strateške orijentacije četničkog pokreta.
Prema tome, zakon o rehabilitaciji predstavlja direktno kršenje obavezujućih međunarodnih normi o kažnajvanju zločina protiv čovečnosti, kao i kršenje samog Krivičnog zakonika Srbije. On na drastičan način krši opšteprihvaćenu normu o nezastarevanju krivičnog gonjenja za takva krivična dela, normu koja je sadržana i u članu 108. Krivičnog zakonika i u članu 34. stav 6. Ustava Srbije. U Ustavu se kaže: “Krivično gonjenje i izvršenje kazne za ratni zločin, genocid i zločin protiv čovečnosti ne zastareva”. Zastarelost i rehabilitacija su, u osnovi, podudarni pojmovi: u oba slučaja dolazi do suspenzije normi krivičnog prava. Otuda, stvaranje mogućnosti za rehabilitaciju lica osuđenih za ratne zločine predstavlja zaobilazan put ukidanja imperativne norme iz stava 6. člana 34. Ustava Srbije, pa je dužnost Ustavnog suda Srbije da ovaj zakon proglasi za suprotan Ustavu.

U čitavoj okupiranoj Evropi, čak i u miroljubivoj Holandiji, bilo je nakon oslobođenja masovnih pojava obračuna sa saradnicima okupatora i to ne od strane nekih organa vlasti i zvaničnih lica, već od strane običnih građana. Naime, sami građani su vrlo dobro znali ko je među njima tokom okupacije lagodno živeo, ko je došao do nekog bogatstva, ko se družio sa nemačkim oficirima, bio na banketima, pevao njihove pesme i sl. Kada su Nemci otišli, građani su svoj gnev usmerili prema tim osobama, upadali im u kuće, prepoznavali ih na ulici, ponižavali i tukli, a ne retko i linčovali.
Naravno, zakon linča nije nikada bio izraz prava i verovatno je u tim obračunima bilo i osoba koje su nesrazmerno ili neopravdano kažnjene. Uprkos tome, nigde nije stvoren takav institucionalni mehanizam za kolektivnu rehabilitaciju kvislinških snaga, kao što je to učinjeno u Srbiji.
Da zaključimo:
1. Zakon o rehabilitaciji nije nikakav pravni akt već izraz političke samovolje i osionosti sledbenika kvislinških snaga koje tim zakonom i onim o izjednačavanju četnika i partizana žele da izvrše prekrajanje istorije. To što on nosi naziv “zakon” ne znači da je zaista zakon i pravni akt, kao što ni “Marfijev zakon” nije nikakav zakon i pravni akt.
2. Ovaj zakon predstavlja flagrantno kršenje međunarodnih konvencija o kažnjavanju krivičnih dela protiv čovečnosti koje je Srbija prihvatila i po kojima nema zastarelosti krivičnog gonjenja za takva dela, pa sledstveno tome ne može biti ni rehabilitacije.
3. Ovim zakonom povređen je krivično-pravni sistem Srbije, uključujući i odredbe Ustava Srbije, te on mora biti proglašen za neustavan.
4. Ovaj zakon i onaj o izjednačavanju četnika i partizana predstavljaju pokušaj političkog krijumčarenja, tj. pokušaj da se u antifašističku tradiciju Evrope ubace kvislinški elementi, te stoga Evropska unija treba od Srbije da zahteva ukidanje ta dva zakona, kao uslov za nastavak evropskih integracija.
__________________
"Zlo se rađa onda kada dobri ljudi ne učine ništa"

ZAPISNIK O SPORAZUMU PREDSTAVNIKA ČETNIČKOG ODREDA »KOČIĆ« I NDH OD 27. APRILA 1942. O PRIZNAVANJU VLASTI NDH I SARADNJI U BORBI PROTIV NOP-a1

ZAPISNIK

sastavljen u kotarskom predstojništvu u Varcar Vakufu2 dana 27/IV. 1942. g. u svrhu smirenja i pacificiranja cielog područja, a u smislu postojećih odredaba danas su se sastali u kotarskom predstojništvu ispred hrvatskih vlasti g. Emil Rataj — bojnik, kao predstavnik domobranstva, g. Marko Jungić — kotarski predstojnik, kao predstavnik upravnih vlasti i g. Konstantin Uru-mović, kao predstojnik kotarskog suda, kao politički predstavnik, a sa srpske strane odnosno četničke komande »Kočić« g.

Uroš Drenović,3 komandant četničke organizacije, i g. Tode Mitrović, kao predstavnik političkih četničkih organizacija.4 Na sastanku je zaključeno slijedeće:

I.

Na obim stranama pokazana je volja i spremnost za likvidiranje uzajamnog neprijateljstva.5

II.

Zajedničkim saradnjama ima se odmah nakon ovoga sastanka poraditi na pomoći svih stanovnika kako u gradu tako i u selu. Time se podrazumjeva uzajamni saobraćaj i zamjena svih dobara, a u tu svrhu omogućiti nesmetani dolazak i odlazak seljaka bez razlike u grad. Državne vlasti će svojim autoritetom kao i materijalnom pomoći obnavljanje porušenih ili popaljenih domova.

III.

Hrvatske oružane snage će svojom snagom zaštićivati srpska sela u zajednici sa četnicima od napada komunista odnosno t.zv. »partizana«.

IV.

Ima se odmah ustanoviti i imenovati općinski povjerenik za sela Podbrdo, Podrašnica, Medna, Baraći i Gerzovo, koji će sarađivati sa kotarskom oblasti.

V.

Hrvatske oružane snage zajedno sa četnicima u gradu kao i na terenu suzbijati će i uništavati komunističke bande.

VI.

Obitelji čiji su branioci u zarobljeništvu, a koji ne pripadaju komunističkoj partiji dobivati će odmah podporu u smislu postojećih odredaba i to za ženu 16 Kn, a za djete po 10 kn dnevno.

VII.

Isto tako sve udovice koje su stradale prilikom akcija oko suzbijanja pobuna a čiji hranilac nije bio komunista, dobit će odmah podporu od strane države.

VIII.

Svim stanovnicima pravoslavne vjeroispovjesti garantuje se apsolutno slobodno ispovjedanje svoje vjere, slavljenje svojih vjerskih praznika i slave, kao i jednakost pred zakonima. U tu svrhu svećenici pravoslavne vjere mogu slobodno vršiti svoju dužnost. Državne i vojne vlasti materijalno će pomoći oko popravljanja porušenih crkava.

IX.

Sve akcije oko uništenja komunističkih bandi vršit će sporazumno zapovjednik hrvatskih oružanih snaga i zapovjednik četničkih organizacija.

Pročitali smo i saglasni smo:

Komandant četničkih organizacija: »Kočić« — Drenović v.r.

Predstavnik političkih organ. T. Mitrović v.r.

M.P.

Velika župa Pliva i Rama Jajce

Zapovjednik bojnik: Emil Rataj v.r.

Predstojnik kot. suda:

Konstantin Urumović v.r.

Kotarski predstojnik:

Marko Jungić



Za točnost prepisa:

Pročelnik operativnog odjela

glavnostožerni pukovnik

(Dragoj lov)Dragojlov7

M.P.8

1  Prepis originala (pisan na mašini, latinicom) u Arhivu VII, Ča, k. 234, reg. br. 2/2 (BH-X-661). Tekst zapisnika objavio je Obaveštajni biro Operativnog štaba za Bosansku krajinu u svom saopštenju juna 1942 (Zbornik NOR-a, tom IV, knj. 5, dok. br. 55).

2  Mrkonjić-Grad.

3  Učitelj, rezervni poručnik vojske Kraljevine Jugoslavije. U leto 1941. jedan od vođa dela Srba koji su se suprotstavili ustaškom teroru na području Mrkonjić-Grada. Do decembra 1941. kao komandant bataljona »Kočić« u sastavu 3. krajiškog NOPO sarađivao u borbi protiv ustaško-domobranskih i italijanskih snaga. Desetog decembra bataljon proglasio četničkim (na odredskoj konferenciji u s. Gerzovu) i sa Štabom odreda sklopio sporazum o saradnji. Marta 1942. prešao na stranu neprijatelja i vodio borbu protiv NOP-a do kraja marta 1944, kada je poginuo prilikom savezničkog bombardovanja (Zbornik NOR-a, tom IV, knj. 3, dok. br. 84 i 93; knj. 5, dok. br. 12 i 76).

4  U 1942. godini i sve ostale četničke jedinice sa područja istočne i zapadne Bosne sklopile su pismene sporazume o priznavanju suvereniteta NDH i o saradnji u borbi protiv NOP-a. Originalni dokumenti o tome nalaze se u Arhivu VII, ali ih redakcija ne objavljuje zbog toga što su identični, već daje samo sledeće podatke:

—  15. maj 1942 (Banja Luka) sporazum četničkog odreda »Manjača« i predstavnika NDH (Arhiv VII, Ca, k. 234, reg. br. 3/2);

—  22. maj 1942 (s. Lipac) sporazum Ozrenskog četničkog odreda (Arhiv VII, Ca, k. 235, reg. br. 1/13);

—  23. maj 1942 (Banja Luka) sporazum četničkih bataljona »Obilić« i »Mrkonjić« (Arhiv VII, Ča, k. 235, reg. br. 5/4);

—  30. maja 1942 (s. Lopare) sporazum Majevičke četničke grupe (dok. br. 91);

—  9. jun 1942 (Prnjavor) sporazum četničkog odreda »Borje« (dok. br. 108);

—  14. jun 1942 (Zenica) sporazum Zeničkog četničkog odreda (Arhiv VII, Ca, k. 232, reg. br. 1/6);

—  15. jun 1942 (s. Lopare) sporazum Majevičke četničke grupe (Arhiv VII, Ca, k. 233, reg. br. 12/2);

—  31. avgust 1942 (s. Vraci) sporazum Glavnog štaba bosanskih četničkih odreda (Arhiv VII, Ca, k. 232, reg. br. 6/6);

—  12. oktobar 1942 (s. Crnjelovo) sporazum Bijeljinskog četničkog bataljona (Arhiv VII, Ca, k. 233, reg. br. 43/2).

U svim ovim sporazumima četničke jedinice priznaju vlast NDH i obavezuju se da neće voditi nikakvu borbu protiv njenih oružanih snaga i da će sarađivati u borbama protiv snaga NOP-a, a vlasti NDH će im za to obezbediti potrebno naoružanje i materijalnu pomoć.

5  Uroš Drenović je 27. aprila 1942. pred vlastima NDH u Varcar Vakufu dao sledeću pismenu izjavu: »Potpisati izjavljujem, da sam uvijek priznavao Nezavisnu državu Hrvatsku, ali da sam otišao u šumu, da spasim goli život naroda u ovom kraju, kao i sebe, koje su neodgovorni elementi počeli nemilice ubijati i pljačkati. Ujedno izjavljujem, da ću zajedno sa svojim naoružanim ljudima, kada očistimo zajedno sa hrvatskom vojskom, prema naređenjima vojnog zapovjedništva čitav ovaj teritorij od komunističkih bandi, staviti se na potpuno raspoloženje sa svojim naoružanim ljudima domobranstvu« (Arhiv VII, Ca, k 234, reg. br. 1/2).

6  Okrugli pečat: »Nezavisna Država Hrvatska — Glavni stožer domobranstva — Operativni odjel«.

7  Todor.

Џабе, већ је одлучено да се рехабилитује.

Pa sa Drazom se i ugasilo srpstvo. Danas su hibridi na delu. Ovi koji su se rodili u tudjim kucama, krug dvojke i Dedinje i ovi koji su dosli da pokupe koju spomenicu pa zavrsili u potkrovlja, kontejnere i divlje gradnje.
Gladna partizanska kopilad, naziva situ Sorosevcima.
Draza je imao falinku sto se borio protiv takvog srpstva.
Oni prvi su bili bolji. Oni su na smrt pretukli Legendarnog Petra Bojovica, u njegovoj 87-oj, da je Vojvoda umro od batina. Alal vera Srbi.Imao Vojvoda lepu kucu i ciste carsave, a Svabe ga nisu dirale zbog korektnog odnosa prema zarobljenom Mekenziju.
Bre kilo srpstva, jeftinije od kile paradajza.

Jebeš Bojovića, on je čuvao Makenzena a ubio Apisa, Vulovića i Malobabića koji su hteli jasne granice Srbije a ne mutne granice Jugoslavije.

I išao je na Suboticu gde su bili samo Mađari umesto na Temišvar gde su bili pretežno Srbi

Draža je početak kraja srpskog naroda i svako pozivanje na njega kao na vizionara je dalje guranje Srbije u propast. Pogledajte Vuka Draškovića , isti Draža: prevrtljiv, neodgovoran, neodlučan, bez jasnih vizija. Draža je prosečan čovek, bez jasnih pogleda na svet, nedorastao vremenu i situaciji u kojoj se našao.Jedino u njegovoj ideologiji je jasno da su mu protivnici bili komunisti. Više se plašio komunista nego nacista. Iz toga proističe čitava zavrzlama i tragedija njegovog življenja. Treba znati da Draža personifikuje ceo četnički pokret , iako njegov uticaj nije baš bio mnogo dalji od Ravne Gore. Postojali su Četnici koji su otvoreno sarađivali sa Nemcima i Italijanima. Da li će njegovom rehabilitacijom svi oni biti rehabilitovani?Posredno, DA. Da li je to dobro za opštu sliku Srbije u Evropi?Normalno ,NE.
Ako se i pristupi rehabilitaciji zašto to ne uradi srpski parlament, a ne da se to podmeće nekom tamo sudiji koji će na svoja pleća natovariti veliko breme , koje ne može nostiti. Sve je u dražinom stilu. Četnička Srbija je rešila da objavi svoj povratak na scenu , ali će to učiniti kao i Draža , ispod žita bez jasne političke odluke. Da li ste sigurni da je potrebno i pravedno rehabilitovati Dražu? Da li ste sigurni da je to dobro za ugled Srbije u Evropi? Jeste? U parlament, lupute rukom u sto , donesite deklaraciju, pozovite novinare, napravite od toga spektakl. Tako se to radi. A ne vi ćete to uraditina Dražin način, da se ne bi neko naljutio pa odstrelio 100 za jednog. Samo da u mom selu bude mirno, to što preko Save koluju, ne vidimo dobro i ne čujemo. Tako je postupio Draža zar ne? Svako selo ima svoje Četnike koji su branili svoj prag ništa dalje. U Sremu su ustaše klale , u Bačkoj Mađari. Ako su Srbi tamo priključili Partizanima bili su avanturisti i jebivetri, treba ih sada osuditi i proglasiti krivima za Nemačku odmazdu.
Jedno je sigurno , ako ja dobro sudim, Srbi iz Srbije južno od Save su uglavnom bili Četnici. Treba ih rehabilitovati da bi se sprala ljaga sa dede, tate , strica i slično. Ali to nije dovoljno treba one druge što su bili Partizani proglasiti saradnicima okupatora. To se zove nacionalno pomirenje.

Perudji Tito je bio spas za Srbe. Hrvat je vise voleo Srbe, nego oni sami sebe.

Nisam nigde spomenu Tita. Ali baš ako hoćeš moje mišljenje , podjednako je spasao i Srbe i Hrvate. Svako je imao svoju diku. Ako izuzmemo Dražu i predpostavimo da je bio na pravoj strani, šta reći za Nedića i Ljotića, Pećanca i gomole odmetnutih Četnika, koljača.

Kakvo samoljublje, citiras sam sebe.

Omaška, ispravljeno.