1187 - Arapski vojskovođa i egipatski sultan Saladin preoteo je Jerusalim od hrišćanskih krstaša, što je 1189. izazvalo Treći krstaški rat.

1608 - Holandski optičar Hans Liperšej prikazao je u Hagu prvi teleskop.

1803 - Umro je američki političar Samjuel Adams, organizator i ideolog borbe severnoameričkih kolonija za nezavisnost, jedan od potpisnika Deklaracije o nezavisnosti 1776.

1810 - Srpski ustanici su u Prvom srpskom ustanku pod vođstvom Karađorđa potukli kod Loznice tursku vojsku poslatu iz Bosne da uguši ustanak.

1836 - Engleski prirodnjak Čarls Darvin uplovio je na brodu "Bigl" u englesku luku Falmut posle petogodišnjih istraživanja živog sveta u Južnoj Americi i na ostrvima u južnom Pacifiku, koja su značajno doprinela razvoju njegove teorije o evoluciji.

1847 - Rođen je nemački državnik i feldmaršal Paul fon Hindenburg, načelnik štaba nemačke Vrhovne komande u Prvom svetskom ratu, a od 1925. do smrti 1934. predsednik Nemačke. Nakon njegove smrti, lider nacista, kancelar Adolf Hitler, pruzeo je apsolutnu vlast.

1851 - Rođen je francuski maršal Ferdinan Foš, komandant savezničkih armija u završnim operacijama u Prvom svetskom ratu, koje su dovele do kapitulacije Nemačke. Po završetku rata postao je član Francuske akademije, i kao prvi stranac, fildmaršal Britanije.

1869 - Rođen je indijski nacionalni vođa Mohandas Karamčand Gandi, nazvan Mahatma (velika duša), predvodnik borbe za oslobođenje Indije od britanske kolonijalne vlasti, otac moderne Indije. Najpoznatiji pobornik nenasilja u postizanju političkih ciljeva, poginuo je u atentatu koji je na njega izvršio jedan hinduistički fanatik u januaru 1948.

1870 - Papske države plebiscitom su odlučile da se ujedine sa Italijom, a prestonica Italije premeštena je iz Firence u Rim.

1895 - U Splitu je rođen jugoslovenski dirigent i kompozitor Jakov Gotovac. Autor popularne komične opere "Ero s onog sveta" (1935) inspiraciju za svoja dela nalazio je prevashodno u folkloru ("Simfonijsko kolo", "Koleda", "Orači", "Guslar").

1924 - Liga naroda usvojila je Ženevski protokol za mirno rešavanje međunarodnih sporova.

1935 - Italija je napala Abisiniju (Etiopija) i slomivši otpor etiopskih vojnika okupirala zemlju. Liga naroda osudila je agresiju, a 19. oktobra uvela je sankcije protiv Italije.

1944 - Nakon 63 dana teških borbi Nemci su ugušili ustanak stanovnika Varšave. Poginulo je oko 250.000 Varšavljana, veliki broj je završio u nacističkim koncentracionim logorima, a grad je gotovo potpuno uništen.

1946 - Zrenjanin je dobio današnje ime. Na svečanoj sednici Gradskog narodnog odbora tadašnjeg Petrovgrada odlučeno je da, povodom dvogodišnjice oslobođenja grada od nemačke okupacije, dobije ime po narodnom heroju Žarku Zrenjaninu.

1973 - Umro je finski trkač na duge staze Pavo Nurmi, koji je osvojio devet zlatnih medalja na Olimpijskim igrama 1920, 1924. i 1928. Svetske rekorde obarao je 29 puta.

1975 - Japanski car Hirohito stigao je u Vašington, u prvu posetu nekog japanskog suverena SAD.

1985 - Umro je američki filmski glumac Rok Hadson. U dugoj i veoma uspešnoj karijeri snimio je 63 filma u kojima je uglavnom igrao uloge romantičnih junaka. U poslednjoj godini života veliku pažnju skrenuo je javnim priznanjem da boluje od side.

1990 - Na aerodromu u kineskom gradu Guangdžou poginulo je 127 ljudi kad je oteti kineski avion udario u dva aviona koja su stajala na aerodromskoj pisti.

1990 - Nezadovoljni politikom nove hrvatske vlasti, Srbi iz Kninske krajine blokirali su železnički i drumski saobraćaj i time prekinuli sve veze iz Beograda i Zagreba ka jadranskoj obali.

1991 - Počeli su sukobi hrvatskih snaga i Jugoslovenske narodne armije oko Dubrovnika. U narednim danima opustošena je okolina grada, a stari grad je granatiran i ostao je bez struje i vode.

1996 - Bivši bugarski premijer Andrej Lukanov ubijen je iz vatrenog oružja ispred svoje kuće u Sofiji.

1998 - Žan Pol Akajesu, bivši major armije Ruande optužen za genocid i zločine protiv čovečnosti, osuđen je u Hagu na tri doživotne robije.

1999 - Kina i Rusija proslavile su prvom zajedničkom vojnom vežbom 50. godišnjicu diplomatskih odnosa dve zemlje.

2000 - Tokom postizborne krize u Srbiji Slobodan Milošević se putem državne televizije obratio naciji i izjavio da mu je "savest potpuno mirna", dok se talas nezadovoljstva njegovom višegodišnjom vladavinom širio zemljom. Generalni štrajk i blokade puteva paralisali su Srbiju, a štrajkovi i protesti počeli su i u državnim medijima koji su do tada bili pod Miloševićevom kontrolom.

2003 - Južnoafrički pisac Džon Maksvel Kuci dobio je Nobelovu nagradu za književnost.

   

1226. - Umro je Franja Asiški, italijanski monah, osnivač rimokatoličkog monaškog reda nazvanog po njemu – Franjevci (Franciskanci). Poreklom iz imućne trgovačke porodice, od 1205. odlučuje se za život u krajnjoj askezi i potpunu posvećenost monaškim hrišćanskim idealima. Još za života je bio veoma poštovan. Monaški red koji sledi njegovo monaško pravilo jedan je od najbrojnijih katoličkih redova.

1791. - Rođen je srpski pisac Sima Milutinović Sarajlija, preteča srpskih romantičara. Nadimak je dobio po mestu rođenja. Školovao se u Beogradu, Zemunu, Segedinu, Sremskim Karlovcima. Borio se u ustancima Srbije za nezavisnost, a u Cetinju je od 1827. bio sekretar vladike Petra I Petrovića Njegoša i vaspitač i pesnički učitelj njegovog sinovca Petra II Petrovića Njegoša. Na poziv kneza Miloša Obrenovića vratio se 1831. u Srbiju i bio sekretar Ministarstva prosvete i istoriograf kneza Miloša.

Dela: spevovi "Srbijanka", "Trojebratstvo", "Trojesestarstvo", tragedija "Obilić", istorijski spisi "Istorija Srbije", "Istorija Crne Gore", zbirka narodnih pesama "Pjevanija crnogorska i hercegovačka".

1824. - Skupština Meksika usvojila je Ustav prema kojem je ta država postala nezavisna.

1835. - Rođen je francuski kompozitor, pijanista, dirigent, orguljaš i muzički pisac Šarl Kamij Sen Sans, romantičar muzički uglađene forme. Dela: opera "Samson i Dalila", tri simfonije, poema "Ples smrti", četiri simfonijske pesme, pet klavirskih koncerata, tri koncerta za violinu, dva koncerta za violončelo, kompozicija za kamerni sastav "Karneval životinja", klavirski trio, dva gudačka kvarteta, svita za violončelo, oratorijum "Potop", balet "Brbljivica".

1866. - Rat Austrije i Italije je posle sedam sedmica okončan Bečkim ugovorom, kojim je Italiji pripala pokrajina Venecija.

1888. - Rođen je nemački novinar Karl fon Osjecki, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1935. koji je razotkrio ponovno naoružavanje nacističke Nemačke pred Drugi svetski rat. Prvi put je uhapšen 1931. i opet 1933. po dolasku nacista na vlast.
Držao se izuzetno hrabro u koncentracionim logorima. Umro je 1938. od posledica torture.

1895. - Rođen je ruski pisac Sergej Aleksandrovič Jesenjin. Smatra se jednim od najvećih i sigurno najomiljenijih pesnika Rusije. Bio je razbarušen boemski tip i živeo je veoma intenzivno, u tridesetoj godini je izvršio samoubistvo. Njegovi stihovi po opštoj oceni najvišeg su dometa. Veoma je uticao na generacije pesnika, ne samo ruskih.

Dela: zbirke pesama "Zadušnice", "Ispovest mangupa", "Triptih", "Stihovi skandalista", "Sovjetska Rusija", "Persijski motivi", pripovetka "Urvina", poema "Ana Snjegina", dramska poema "Pugačov". Postoje sumnje da je iza njegove smrti stajala sovjetska tajna policija.

1897. - Rođen je francuski pisac Luj Aragon, najpre dadaista, potom jedan od prvih nadrealista, ali se posle kongresa revolucionarnih pisaca u Harkovu 1930. opredelio za socrealizam. Komunističkoj partiji Francuske pristupio je 1927. učestvovao je u građanskom ratu u Španiji i u francuskom Pokretu otpora u Drugom svetskom ratu.

Dela: zbirke pesama "Vatra radosti", "Ura Ural", "Elzine oči", "Oči sećanja", "Elza", "Jad", "Večni pokret", romani "Seljak iz Pariza", "Bazelska zvona", "Gospodske četvrti", "Orelijen", "Sveta nedelja", "Komunisti", "Blanša ili zaborav", eseji "Komunistički čovek", "Sovjetska književnost", "Za socijalistički realizam", "Rasprava o stilu", "O Stendalu".

1929. - Ime države Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca promenjeno je u Kraljevina Jugoslavija.

1932. - Irak je stekao nezavisnost i postao član Društva naroda. Do Prvog svetskog rata Irak je bio sastavni deo Turske da bi zatim postao britanska mandatna teritorija.

1952. - Velika Britanija je na ostrvima Monte Belo pored severozapadne obale Australije isprobala prvu atomsku bombu.

1954. - Devet zapadnih zemalja odlučilo je da Zapadna Nemačka bude primljena u NATO.

1968. - Predsednik Perua Fernando Belaunde Teri oboren je u vojnom udaru levičarske Nacionalne revolucionarne hunte koju je predvodio general Huan Velasko Alvarado.

1977. - Umro je srpski književni i pozorišni kritičar i istoričar književnosti Velibor Gligorić, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1965. do 1971, profesor Beogradskog univerziteta. Bio je direktor drame i upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu, upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta i urednik više časopisa, iskazavši se kao zastupnik realizma i oštar polemičar.

Dela: "Kritike", "Lica i maske", "Matoš - Dis - Ujević", "Pozorišne kritike", "Srpski realisti", "Ogledi i kritike", "U vihoru", "Branislav Nušić", "Portreti", "Senke i snovi", "Knjiga života", "Kuća smrti", "Hronika jednog doba".

1981. - Posle sedam meseci, irski nacionalisti su u zatvoru Mejz u Belfastu obustavili protestni štrajk glađu protiv britanskih vlasti, tokom kojeg je umrlo 10 štrajkača.

1990. - Ujedinjene su dve nemačke države nastale posle Drugog svetskog rata, i to tako što je Nemačka Demokratska Republika (Istočna) postala sastavni deo Savezne Republike Nemačke.

1991. - Predsedništvo SFRJ (u nepotpunom sastavu) prešlo je na rad u uslovima neposredne ratne opasnosti, ocenivši da je građanski rat na pomolu i da su se za takav rad stekli uslovi predviđeni Ustavom. Predstavnici republika Hrvatske i Slovenije prethodno su se već povukli iz rada Predsedništva.

1995. - Predsednik Makedonije Kiro Gligorov ranjen je prilikom eksplozije automobila-bombe u centru Skoplja, a njegov vozač je poginuo.

1997. - Japanski voz na magnetnim jastucima je brzinom od 451 kilometar na čas oborio svetski rekord na eksperimentalnoj železničkoj deonici zapadno od Tokija.

2000. - Tajvanski predsednik vlade Tang Fei saopštio je da podnosi ostavku, samo četiri i po meseca pošto je preuzeo vlast.

2002. - Turski sud formalno je ukinuo smrtnu presudu izrečenu vođi kurdskih pobunjenika Abdulahu Odžalanu, uhvaćenom 1999. i ubrzo osuđenom na najtežu kaznu.

2005. - Savet ministara Evropske unije odobrio je početak pregovora sa Srbijom i Crnom Gorom o zaključenju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju.

2006. - Umro je srpski arhitekta Branko Pešić, autor velikog broja arhitektonskih projekata, crkava, javnih i administrativnih zgrada, nekoliko knjiga o arhitekturi, profesor Univerziteta u Beogradu. Patrijarh German 1984. poverio mu je mesto protoneimara Hrama Svetog Save u Beogradu. Tokom gradnje izveo je redak građevinski poduhvat - glavnu kupolu tešku više od 4.000 tona (s pozlaćenim glavnim krstom visokim 12 metara) napravljenu na zemlji, u unutrašnjosti Hrama, podigao je na visinu od 40 metara. Ostavio je iza sebe više od 130 projekata, poput Palate Beograd ("Beograđanka"), poslovne zgrade "Agroopreme" u Novom Beogradu, zgrade Građevinskog fakulteta u Subotici i brojnih crkvenih objekata.

2007. - Vojna uprava u Mjanmaru je, kao gest dobre volje, oslobodila budističke monahe, njih oko 80, koji su pritvoreni zbog učešća u velikim antivladinim protestima. Mjanmar, bivša Burma, je zemlja u kojoj budističko monaštvo uživa sasvim poseban društveni ugled.

2007. - U nesreći nedaleko od Johanezburga, u rudniku zlata u vlasništvu petog svetskog proizvođaču zlata "Harmoni Gold" zatrpano je približno 3.200 rudara, na dubini od oko 2.200 metara. Do nesreće je najverovatnije došlo zbog urušavanja platforme u jednom podzemnom oknu, posle prskanja pumpe za vodu.

2007. - Prilikom sudara 2 broda, u saveznoj državi Kebi, na reci Dola Kaina, u severnoj Nigeriji, poginula je najmanje 31 osoba, a još šestoro je povređeno. Brod pun putnika sudario se sa teretnjakom.

Danas je nedelja, 4. oktobar, 277. dan 2015. Do kraja godine ima 88 dana.

   

1669 - Umro je holandski slikar Rembrant Harmens van Rajn, jedan od najvećih u istoriji slikarstva, čije su slike prepoznatljive po dramatičnoj igri svetlosti i senki, dubini kolorita i psiholoskoj noti. Cesto radio na biblijske teme i portrete. Uradio je oko 650 uljanih slika, oko 300 gravira i oko 2.000 crteža, uključujući remek dela kao što su "Noćna straža", "Izgubljeni sin", "Čas anatomije doktora Tulpa", "Hristos kao baštovan", "Dobri Samarićanin", "Hodočasnici u Emausu", "Suknari", "Vitsavej", "Jakov blagosilja unuke", "Venera i Kupidon", "Verenici", "Flora","Danaja", "Starica", "Jevrejska nevesta", "Porodični portret", "Predeo s vetrenjačom", više od 60 autoportreta, portrete njegove žene Saskije van Ojlenburh, sina Tita, prijatelja Jana Siksa.

1787 - Rođen je francuski političar i istoričar Fransoa Pjer Gijom Gizo, šef diplomatije od 1840. do 1847. i predsednik vlade od 1847. do 1848. Oboren je s vlasti u Februarskoj revoluciji 1848. kada je oboren i kralj Luj Filip. Dela: "Istorija engleske revolucije", "Istorija civilizacije u Francuskoj".

1824 - Donet je prvi ustav Meksika kao suverene države. Proces osamostaljivanja započeo je 1810, kada je proglašena suverenost, priznata konačno 1821. godine.

1830 - Belgija je proglasila nezavisnost. Do Napoleonovih ratova ona se nalazila pod Habzburzima. Od Bečkog kongresa 1815. do 1830. Belgija je (kao i Luksemburg) sastavni deo Holandije (Nizozemske). Belgijanci su izraziti katolici, za razliku od protestantske Holandije, pa je u pozadini pobune iz 1830. bila i suprotnost te vrste.

1865 - Pruski kancelar Oto fon Bizmark i francuski car Napoleon III postigli su u Bijaricu (ekskluzivno letovalište na Atlantiku severno od Pirineja) sporazum da Pruska preuzme vodeću poziciju među nemačkim državama od Habzburga (Austrije). Bizmarkova agresivna politika izazvala je 1870. rat u kojem je Nepoleon III doživeo težak poraz, a Pruska je, delimično i na ruševinama njegovog carstva, uspostavila ujedinjeno Nemačko carstvo (bez austrijskih zemalja).

1878 - Prva ambasada Kine otvorena je u SAD kada je ambasador Čen Lan Pin predao akreditive američkom predsedniku Raterfordu Hejsu.

1892 - Rođen je austrijski državnik Engelbert Dolfus, kancelar od 1932 do 1934, koji se protivio ideji Adolfa Hitlera da Austriju pripoji Nemačkoj. Zbog upornog odupiranja Hitlerovoj nameri, austrijski nacisti ubili su ga u Beču u julu 1934. ali je njihov pokušaj puča tada ipak okončan neuspehom.

1895 - Rođen je američki filmski glumac Džozef Frensis, poznat kao Baster Kiton. Najčešće je glumio usamljenike, koji su u sukobu sa svima. Pojavom zvučnog filma publika mu je okrenula leđa, ali je ponovo postao popularan kad su njegovi nemi filmovi ozvučeni. Filmovi: "General", "Naše gostoprimstvo", "Navigator", "Šerlok mlađi", "Snimatelj", "Bulevar sumraka", "Svetla pozornice".

1924 - Rođen je američki glumac Čarls Karter, poznat kao Čarlton Heston, upamćen po ulogama u holivudskim pseudoistorijskim
spektaklima kao i filmovima fantastike. Filmovi: "Deset zapovesti", "Ben Hur" (Oskar), "Orkanski visovi", "Julije Cezar", "Agonija i ekstaza", "El Sid" (Oskar), "Major Dendi", "Planeta majmuna", "Zemljotres". Bio je društveno angažovan, posebno kao zagovornik prava na nošenje oružja, što je specifičan problem vezan za unutrašnje prilike SAD.

1957 - Sovjetski Savez je lansirao u orbitu oko Zemlje prvi veštački satelit "Sputnjik 1", težak 83 kilograma, koji je leteo po eliptičnoj putanji do visine 900 kilometara. Sjedinjene države bile su tada neprijatno iznenađene, pošto je satelit mogla u orbitu, da izbaci samo izuzetno snažna raketa, bitno jača od onih kojima su tada raspolagale SAD.

1966 - Britanska afrička kolonija Basutolend stekla je nezavisnost pod nazivom Kraljevina Lesoto.

1970 - Pronađena je mrtva američka pevačica Dženis Džoplin, najpoznatija bela pevačica bluza šezdesetih godina 20. veka. Uzrok smrti bila je prekomerna doza narkotika.

1992 - Vlada Mozambika i pobunjenici potpisali su mirovni sporazum, čime je posle 16 godina okončan građanski rat u toj afričkoj zemlji, do 1975. portugalskoj koloniji.

1993 - Potpredsednik Rusije Aleksandar Ruckoj i lideri skupštine, raspuštene odlukom ruskog predsednika Borisa Jeljcina 21. septembra 1993, predali su se vojnicima lojalnim Jeljcinu posle desetočasovnog tenkovskog napada na skupštinsku zgradu (beli dom) i pogibije najmanje 300 ljudi.

2001 - Ruski avion tipa "tu-154" sa 78 putnika i članova posade, koji je leteo iz Izraela, greškom je oboren ukrajinskom raketom iznad Crnog mora tokom vojnih vežbi.

2002 - Američki taliban Džon Voker Lind osuđen je na 20 godina zatvora zbog učešća u oružanim operacijama protiv Amerikanaca.

2003 - Islamski terorista-samoubica usmrtio je 23 osobe u jednom restoranu u gradu Haifa na severu Izraela.

2005 - Evropska unija započela je pregovore sa Turskom o članstvu.

2007 - Prilikom pada aviona tipa "Antonov 26" na predgrađe Kingasani, u neposrednoj blizini aerodroma Ndili u Kongu poginulo je
39 ljudi. Avion se srušio tri sata pošto je uzleteo sa aerodroma u Kinšasi, porušivši pri tom šest kuća. Pripadao je kongoanskoj kompaniji "Afrika Uan", kojoj je inače zabranjeno da leti nad zemljama Evropske unije iz bezbednosnih razloga.

2013 - Umro je legendarni vijetnamski general Vo Ngujen Djap glavni strateg borbe koja je okončana pobedom u Vijetnamskom ratu protiv SAD. General s nadimkom "crveni Napoleon" najzaslužniji je bio i za prethodni poraz francuskih kolonijalnih trupa kod Dijen Bijen Fua 1954, što je dovelo do propasti francuske kolonijalne imperije u Indokini.

- Danas je Svetski dan zaštite životinja. Opštom deklaracijom UN o zaštiti životinja proklamovanom 1977. zatraženo je poštovanje "za životinje povezano s poštovanjem čoveka za čoveka" i zabrana svih vidova takozvanih zabava u kojima su životinje izložene maltretiranju i ubijanju.

   

1511 - Papa Julije II osnovao je Svetu ligu između Aragonije, Venecije i Papske države sa ciljem da odbrani jedinstvo crkve, ali i da istera Francuze iz Italije.

1713 - Rođen je francuski filozof i pisac Denis Didro, predstavnik slobodarskog duha revolucionarne buržoazije XVIII veka, jedan od najznačajnijih autora velike francuske "Enciklopedije" ("Razgovor Dalambera i Didroa", "Misli o tumačenju prirode", "Dalamberov san", "Žak fatalista", "Ramoov sinovac").

1796 - Pod pritiskom Francuske, Španija je objavila rat Velikoj Britaniji, koji je završen katastrofalnim porazom francusko-španske flote 1805. u bici kod Trafalgara.

1864 - Rođen je francuski hemičar i industrijalac Luj Limijer, pionir svetske kinematografije, koji je s bratom Ogistom izumeo postupak snimanja u prirodnim bojama.

1880 - Umro je francuski kompozitor nemačkog porekla Žak Ofenbah, koji je izgradio prototip francuske operete i značajno doprineo njenoj popularnosti. Komponovao je oko 100 muzičkih dela od kojih su najpoznatije operete "Plavobradi", "Orfej u paklu", "Lepa Jelena" i opera "Hofmanove priče".

1908 - Bugarski knez, nemački princ Ferdinand Koburg proglasio je nezavisnost Bugarske od Otomanskog carstva, a sebe carem Ferdinandom I.

1910 - Portugalija je posle obaranja kralja Manuela II proglašena republikom pod predsednikom Žuakimom Teofilom Fernandešom Bragom.

1915 - Snažnom artiljerijskom vatrom duž celog fronta na Dunavu, Savi i Drini, u Prvom svetskom ratu počela je ofanziva Centralnih sila na Srbiju.

1938 - Predsednik Čehoslovačke Eduard Beneš podneo je ostavku i otišao u izbeglištvo, nakon što je pod pritiskom Velike Britanije i Francuske prihvatio Minhenski sporazum kojim je Sudetska oblast ustupljena Hitlerovoj Nemačkoj.

1954 - Velika Britanija, SAD, FNR Jugoslavija i Italija su potpisale Londonski sporazum o ukidanju Slobodne zone Trsta i dodeli zone B i manjeg dela zone A Jugoslaviji, a većeg dela zone A sa gradom Trstom Italiji.

1964 - U Zapadni Berlin je kroz tajno iskopan tunel ispod Berlinskog zida pobeglo 57 državljana Istočne Nemačke, što je bilo najveće masovno bekstvo od izgradnje zida 1961.

1969 - BBC je emitovao prvu epizodu serije "Leteći cirkus Monti Pajtona", koja je postala kultna emisija širom sveta.

1974 - Pet ljudi je poginulo, a 35 ranjeno u eksploziji bombi koje su irski nacionalisti bacili u dva bara u mestu Gildford u Engleskoj.

1983 - Lider poljskog pokreta "Solidarnost" Leh Valensa dobio je Nobelovu nagradu za mir.

1988 - Čileanci su se na plebiscitu izjasnili protiv predloga da predsedniku Čilea Augustu Pinočeu bude produžen mandat do 1997. godine.

1994 - U Švajcarskoj su pronađena tela 48 pripadnika sekte "Hram Sunca" koji su izvršili obredno masovno samoubistvo.

1995 - Američki izaslanik za Balkan Ričard Holbruk uspeo je, nakon dva meseca pregovora sa Srbijom i Hrvatskom i liderima zaraćenih strana u Bosni, da postigne sporazum o prekidu vatre, koji je bio uvod u mirovne pregovore u Dejtonu.

2000 - Posle neuspelih pokušaja policije da suzavcem rastera stotine hiljada demonstranata u centru Beograda, koji su protestovali zbog poništavanja predsedničkih izbora, građani su ušli u Saveznu skupštinu, a nešto kasnije i u zgradu državne Radio televizije Srbije. Pod pritiskom masa Slobodan Milošević, destogodišnji neprikosnoveni lider Srbije, sledećeg dana je priznao izborni poraz od kandidata Demokratske opozicije Srbije, Vojislava Koštunice.

2001 - Umrla je Emili Šindler koja je, zajedno sa supugom Oskarom, pomogla stotinama Jevreja da pobegnu iz nacističkih koncentracionih logora tokom Drugog svetskog rata.

2003 - Na predsedničkim izborima u Čečeniji pobedio je proruski kandidat Ahmed Kadirov koji je, u maju 2004,poginuo u eksploziji na stadionu u Groznom tokom svečanog obeležavanja dana pobede nad fašizmom 9. maja, zajedno sa još šestoro ljudi.

2004 - Umro je Moris Vilkins britanski naučnik i nobelovac, jedan od trojice naučnika koji su zajedno otkrili strukturu DNK. Nobelovu nagradu za medicinu dobio je 1962. godine, zajedno sa Fransisom Krikom i Džejmsom Votsonom.

2005 - U naletu uragana Sten, koji je izavao blatno klizište u planinskom delu Gvatemale gde žive potomci Maja, poginulo je oko 2.000 ljudi.

2011 - Umro je jedan od osnivaca i glavni rukovodilac Epla Stiv Džobs. On je izumeo i majstorski reklamirao sofisticare "spravice" koje su izmenile svakodnevicu - počev od kućnog računara preko ajpoda do ajfona.

   

1014 - Nakon katastrofe njegove vojske, umro je Samuilo, slovenski vladar, koji je 976. podigao ustanak protiv Vizantije i osnovao državu, sa središtem u Ohridu, koja je u najvećem obimu obuhvatala teritorije između Dunava, Korintskog zaliva, Jadranskog i Crnog mora. Svega nekoliko godina posle njegove smrti ta država je prestala da postoji.

1536 - Engleski verski reformator i prevodilac Biblije Vilijam Tindejl spaljen je na lomači kao jeretik, prema naređenju kralja Henrija VIII.

1767 - Rođen je haićanski državnik Henri Kristof, doveden sa Grenade kao rob na Haiti, gde se krajem 18. veka priključio pobuni protiv Francuza. Posle dvorskog puča 1806. u kojem je učestvovao, i ubistva cara Žan Žaka Desalina, takođe bivšeg roba, postao je 1807. predsednik Haitija, a 1811. proglasio se carem.

1773 - Rođen je francuski kralj Luj Filip, poznat kao "kralj građanin", koji je vladao od 1830. do 1848. Zbačen je sa prestola u Februarskoj revoluciji 1848. kada je proglašena republika, a 1850. je umro.

1846 - Rođen je američki inženjer Džordž Vestinghaus, pronalazač vazdušne kočnice za lokomotive i tramvaje. Razvio je i sistem železničkih signala i izgradio turbine za hidroelektranu na Nijagarinim vodopadima, za koju je projekat izradio Nikola Tesla. Sa te elektrane obezbeđen je prenos električne energije na daljinu zahvaljujući primeni Teslinog pronalaska obrtnih magnetnih polja (naizmenične struje). Osnovao je 1886. "Vestinghaus elektrik korporejšn".

1876 - Rođen je srpski slikar Milan Milovanović, profesor Umetničke škole u Beogradu, koji je radio pejzaže i portrete visokog impresionističkog dometa. Nekim delima se približio poentilizmu, težeći da postigne maksimalni efekat svetlosti. Slikarstvo je studirao u Beogradu, Minhenu i Parizu.

1878 - Umro je srpski dobrotvor Ilija Milosavljević Kolarac, veletrgovac, jedan od najvećih trgovaca hranom u tadašnjoj Evropi. Sav imetak zaveštao za prosvećivanje srpskog naroda. Bio je savetnik kneza Mihaila Obrenovića za finansijska pitanja. Postao je član Matice srpske 1854. Godine 1861. novčano pomaže osnivanje Srpske pravne akademije u Novom Sadu. S Tomom Vučićem-Perišićem osnovao je Fond za godišnje pomene palima za slobodu otadžbine (1857). Od 1854. finansira objavljivanje domaćih i prevedenih literarnih dela, a godine 1861. ustanovio je Fond za pomaganje i nagrađivanje srpskih književnika. Od 1875. on prerasta u Književni fond s kapitalom od 10.000 dukata. Pošto nije imao dece, celokupnu imovinu zaveštao je srpskom narodu. Testamentom je odredio: "Da se od svega imanja obrazuje Fond iz koga će se vremenom imati podići srpski univerzitet". Današnje reprezentativno zdanje "Zadužbine Ilije Milosavljevića Kolarca - Kolarčevog narodnog univerziteta" podignuto je 1932.

1887 - Rođen je arhitekta i teoretičar švajcarskog porekla Šarl Eduar Žanre, poznat kao Le Korbizje, jedan od najvećih arhitekata 20. veka. Novim materijalima (armirani beton, staklo, gvožđe) i građevinskim metodama radikalno je prekinuo tradicionalni način gradnje, a njegova teorija funkcionalizma, oživotvorena je nizom objekata poput stambenih blokova u Marselju i Nantu, zgrade skupštine u Čandigaru, švajcarskog paviljona u Parizu, ministarstva prosvete u Rio de Žaneiru. Dela: "Ka jednoj arhitekturi", "Preciziranja", "Modulor".

1891 - Umro je irski politički vođa i nacionalni borac za autonomiju Čarls Stjuart Parnel, koji je uveo nove metode u borbi protiv Engleza. Postavši 1875. član britanskog parlamenta, otpočeo je opstrukciju u zakonodavnom telu uz istovremenu blokadu na terenu. Zatvoren je 1881, ali je i iz zatvora upravljao borbom irskih nacionalista.

1892 - Umro je engleski pisac Alfred Tenison, majstor forme, poeta neobične melodičnosti. Tenisonovo obimno i raznovrsno delo izražava duh i raspoloženje njegovog vremena: filozofske i verske sumnje izazvane evolucionističkim učenjima kao i sklonost demokratskom poretku. Dela: poeme "Kraljevske slike", "Princeza", elegija "In memoriam", mnoštvo lirskih pesama.

1893 - U Beogradu je počela da radi prva javna električna centrala. Bila je to termocentrala jednosmerne struje i osvetljavala je gradsko jezgro današnjeg Beograda. Prvenstveno su osvetljavale ulice ali je korišćena i za rad tramvaja. Među najzaslužnijima za njen nastanak bio je njen konstrukor profesor Đorđe Stanojević, rektor Velike Škole i pionir elektrifikacije u Srbiji.

1894 - Rođen je srpski pisac Momčilo Nastasijević, jedna od najsnažnijih pesničkih ličnosti srpske literature između dva svetska rata i preteča moderne srpske drame. Krasio ga veoma specifičan stil i izuzetna jezička invencija. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu i do smrti 1938. bio profesor gimnazije. Pisao je lirske pesme, drame i pripovetke sa starosrpskim motivima. Dela: pesme "Lirski krugovi", pripovetke "Iz tamnog vilajeta", libreto "Međuluško blago", drame "Kod večne slavine", "Nedozvani", "Gazda-Mladenova kći".

1903 - Rođen je irski fizičar Ernest Tomas Sinton Volton, jedan od pionira nuklearne fizike, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1951. S Džonom Daglasom Kokroftom, s kojim je podelio Nobelovu nagradu, razvio je 1929. prvi atomski akcelerator.

1914 - Rođen je norveški etnolog i istraživač Tor Hejerdal, koji je 1947. predvodio šestočlanu ekspediciju "Kon-Tiki", preplovivši splavom oko 9.000 kilometara između Perua i pacifičkog ostrva Tuamotu blizu Tahitija. Time je dokazao da su drevni narodi mogli da plove iz Južne Amerike do polinežanskih ostrva. Brodom napravljenim od papirusa, 13 godina kasnije je preplovio Atlantski okean od Maroka do Barbadosa, pokazavši da nije nemoguće da je postojao dodir starih Egipćana s predkolumbovskim civilizacijama u Americi.

1927 - U filmu "Pevač džeza" s glumcem Alom Džonsonom, koji je premijerno prikazan u Njujorku, prvi put se čuo glas glumca, što je označilo početak ere zvučnog filma.

1930 - Rođen je sirijski državnik i general Hafez al Asad, koji je na vlast došao u novembru 1970. udarom vojnog krila Arapske socijalističke partije BAAS. Predsednik Sirije postao je 1971.

1937 - Društvo naroda je osudilo agresiju Japana na Kinu, ali to nije imalo nikakve praktične posledice za agresora.

1972 - Najmanje 208 ljudi poginulo je a više od 1.000 je povređeno u železničkoj nesreći kod meksičkog grada Saltiljo.

1973 - Napadom Egipta i Sirije na izraelske položaje na istočnoj obali Sueca i na Golanskoj visoravni izbio je "Jom Kipur" rat, četvrti vojni sukob Izraela i Arapa, okončan 22. oktobra rezolucijom Saveta bezbednosti UN o prekidu vatre.

1976 - Vojna hunta u Tajlandu srušila je vladu Senija Pramoda, a u sukobima na univerzitetu, između studenata i vojske, došlo je do krvoprolića.

1981 - Na vojnoj paradi u Kairu islamski teroristi ubili su egipatskog državnika Anvara el Sadata, predsednika Egipta od oktobra 1970. ogorčeni njegovom odlukom da sklopi mir sa Izraelom.

1989 - Umrla je američka filmska glumica Bet Dejvis, koja je snimila više od 80 filmova i ostvarila niz velikih dramskih uloga. Filmovi: "Opasna" (Oskar), "Džezabel" (Oskar), "Male lisice", "Elizabeta i Eseks", "Huarez", "Šta se dogodilo sa Bebi Džejn", "Sve o Evi", "Svadbeni ručak".

1989 - Tajfun "Anđela" usmrtio je najmanje 108 ljudi na filipinskom ostrvu Luzon.

1990 - Umrla je prva žena ratni pilot kod nas Marija Draženović-Đorđević, koja je u sastavu 113. lovačkog puka učestvovala u Drugom svetskom ratu u borbama na Sremskom frontu 1945. Letački ispit položila je 1939. sa samo 15 godina.

1991 - Indonežanski vojni avion udario je u Džakarti u zgradu vlade, usmrtivši 102 i povredivši više od 5.000 ljudi.

1992 - Savet bezbednosti UN Rezolucijom 780 osnovao je Komisiju za ispitivanje ratnih zločina u prethodnoj Jugoslaviji, sastavljenu od međunarodnih eksperata.

1994 - Prošavši kroz demilitarizovanu zonu pod kontrolom mirovnih snaga UN u blizini Sarajeva, snage sarajevske muslimanske vlade ubile su četiri medicinske sestre i 16 srpskih vojnika.

2000 - Slobodan Milošević, do tada predsednik SRJ, čestitao je pobedu novoizabranom predsedniku SRJ Vojislavu Koštunici.

2007 - Umro je Laza Ristovski, muzičar i kompozitor. Svirao je u grupama "Smak" i "Bijelo dugme" i predstavnik je generacije koja je obeležila rok scenu negdašnje Jugoslavije.

1571 - Španska i mletačka mornarica potukle su kod Lepanta u jugozapadnoj Grčkoj tursku flotu. U najvećoj pomorskoj bici posle bitke kod Akcijuma 31. p.n.e. poginulo je oko 25.000 turskih vojnika i potopljeno 80 turskih brodova. To je bila i poslednja velika bitka sa brodovima na vesla.

1806 - Ralf Vedživud u Londonu patentirao je indigo.

1813 - Padom Beograda u turske ruke ugušen je Prvi srpski ustanak i Turci su uspostavili upravni aparat i organizaciju kakva je postojala pre izbijanja ustanka 1804.

1849 - Umro je američki pisac Edgar Alan Po. Za života gotovo nepoznat, postao je jedan od najuticajnijih pesnika kada su vrednost njegovog dela otkrili francuski pesnici Bodler, Malarme i Valeri. U spisu "Filozofija kompozicije" analizirao je nastanak svoje najčuvenije poeme "Gavran". Njegove kratke pripovetke smatraju se pretečom detektivskih romana.

1885 - Rođen je danski atomski fizičar Nils Henrik David Bor, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1922. za istraživanja strukture atoma, jedan od osnivača atomske fizike.

1908 - Nakon oslobađanja od turske vlasti Krit se ujedinio sa Grčkom. Grčka je 1912. anektirala to ostrvo, a Londonskim ugovorom 1913. aneksija je međunarodno priznata.

1914 - Rođen je Mihailo Lalić, jedan od najistaknutijihjugoslovenskih autora ratne proze ("Hajka", "Lelejska gora", "Svadba", "Zlo proljeće").

1919 - Osnovana je holandska avionska kompanija KLM, najstariji postojeći avio prevoznik u svetu.

1931 - Rođen je južnoafrički nadbiskup Dezmond Tutu, borac protiv aparthejda, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1984, prvi crnac nadbiskup u Južnoj Africi.

1940 - Nemačka je u Drugom svetskom ratu okupirala Rumuniju i preuzela kontrolu nad njenim naftnim poljima.

1949 - Na području sovjetske okupacione zone proglašena je Nemačka Demokratska Republika (Istočna Nemačka) sa predsednikom Vilhelmom Pikom i premijerom Otom Grotevolom. Dve nemačke države (Istočna i Zapadna) ponovo su se ujedinile 3. oktobra 1990.

1959 - Umro je američki operski pevač i filmski glumacitalijanskog porekla Mario Lanca.

1959 - Sovjetski vasionski brod "Luna 3" je prvi fotografisao tamnu stranu Meseca.

1981 - Potpredsednik Egipta Hosni Mubarak postao je šef države nakon ubistva Anvara el Sadata 6. oktobra.

1985 - Palestinski gerilci oteli su u Mediteranu italijanski putnički brod "Akile Lauro" sa oko 440 ljudi i zapretili da će ga eksplozijom uništiti ukoliko Izrael ne oslobodi iz zatvora 50 Palestinaca.

1992 - Savet bezbednosti UN usvojio je rezoluciju o formiranju međunarodne komisije eksperata za ispitivanje ratnih zločina na prostoru bivše Jugoslavije i izrazio zabrinutost zbog informacija o masovnom ubijanju i sprovođenju etničkog čisćenja.

1996 - Istražitelji Međunarodnog suda za ratne zločine naprostoru bivše Jugoslavije izvadili su iz masovne grobnice u Ovčari kraj Vukovara 200 tela.

1997 - Oko 30.000 muzičara, umetnika, radničkih lidera i političara iz celog sveta stiglo je u Boliviju na komemorativni skup povodom 30-godišnjice smrti Če Gevare.

2000 - U Beogradu je konstituisana Skupština SR Jugoslavije; Vojislav Koštunica je položio predsedničku zakletvu. U narednim danima novi predsednik primio je mnogobrojne državnike, a Jugoslavija je, nakon desetogodišnje izolacije, otvorila proces pomirenja sa svetom.

2000 - Slovenački skijaš Davo Karničar (38) postao je prvi čovek koji je uspeo da se na skijama spusti sa najviše planine na svetu, 8.848 metara visokog Maunt Everesta.

2001 - SAD i Velika Britanija su počele vazdušne napade na Avganistan zbog odbijanja avganistanskih vlasti da izruče Osamu bin Ladena. Američke vlasti optužile su Ladena za teroristički napad izvršen 11. septembra na Svetski trgovinski centar u Njujorku i zgradu Pentagona kada je poginulo nekoliko hiljada ljudi.

2003 - Holivudski glumac, austrijskog porekla, Arnold Švarceneger izabran je za guvernera Kalifornije (SAD).

2004 - Kralj Kambodže Norodom Sihanuk je abdicirao. Nedelju danakasnije za novog kralja izabran je njegov sin Norodom Sihamoni.

2005 - Umro je Jovan Soldatović, jedan od najpoznatijih srpskihvajara. Autor je velikog broja vajarskih dela na javnim prostorima, među kojima se ističu monumentalni spomenici, biste znamenitih ličnosti i skulpture. Poznat je i po velikom broju skulptura srna, košuta, jelena, roda i konja u parkovima mnogih gradova na prostoru bivše Jugoslavije.

2006 - U Moskvi je ubijena novinarka ruskog dnevnika "Nova Gazeta" Ana Politkovska, poznata po oštrim kritikama politike Kremlja i rata u Čečeniji.

2009 - Umro je modni fotograf Irvin Pen, poznat po glamuroznim portretima manekenki. Pen je dugo radio za časopis Vog gde je stekao ugled zahvaljujući mirnim klasičnim kompozicijama.

   

1354. Ubijen rimski tribun Kola di Rienco. Ponet idejom o obnavljanju antičke republike i ujedinjenju Italije pod vođstvom Rima, 1347. proglasio Rimsku republiku. Ubijen u ustanku u organizaciji rimskog plemstva.

1469. Umro firentinski slikar fra Filipo Lipi, najznačajniji predstavnik rane renesanse u slikarstvu, Botičelijev učitelj.

1803. Umro italijanski pisac Vitorio Alfijeri, prvi autentični tragičar u italijanskoj književnosti. Njegovo delo inspirisalo generacije koje su pripremile i sprovele italijanski nacionalni preporod.

1810. Rođen Džejms Vilijam Maršal. Otkrio zlatni rudnik u Kaliforniji i pokrenuo "zlatnu groznicu" 1849.

1856. Velika Britanija počela Drugi opijumski rat protiv Kine, pridružila joj se Francuska. 1857. anglo-francuske trupe zauzele Kanton, Kina kapitulirala i potpisala mir u Tjencinu.

1864. Rođen Branislav Nušić, srpski i jugoslovenski komediograf. Uzor mu bili Gogolj i raniji srpski komediografi Sterija i Trifković. Njegove komedije i danas na pozorišnim repertoarima.

1871. U Čikagu izbio veliki požar, prema legendi, u jednoj štali, kada je krava oborila kerozinsku lampu na gomilu slame i strugotine. U požaru koji je trajao tri dana poginulo 300 ljudi, 90.000 ostalo bez domova.

1895. Rođen argentinski državnik Huan Domingo Peron, predsednik od 1946. do 1955, kada je oboren u vojnom udaru. Posle 17 godina egzila trijumfalno se vratio u Argentinu 1972, 1973. ponovo izabran za predsednika. Umro 1974. a predsednica postala njegova supruga Izabela.

1895. Ubijena korejska kraljica Min. Pokušavala da zaustavi japansku dominaciju u Koreji. Zaveru na korejskom dvoru organizovao Japan preko konzula, generala Gora Miure.

1912. Crna Gora objavila rat Turskoj, istog dana napala turske položaje kod Skadra. Počeo Prvi balkanski rat.

1953. Velika Britanija i SAD povukli trupe iz Slobodne zone Trsta i predale Italiji civilnu upravu u zoni A izazvavši krizu u jugoslovensko-italijanskim odnosima, rešenu Londonskim sporazumom 5. oktobra 1955.

1954. Vojne snage Severnog Vijetnama ušle u glavni grad Hanoj.

1967. Umro britanski državnik Klement Ričard Atli, laburistički premijer od 1945. do 1951. Njegova vlada sprovela niz socijalnih reformi u posleratnoj Britaniji i priznala nezavisnost Indije, 1947, i Burme, 1948.

1970. Nobelovu nagradu za književnost dobio ruski pisac Aleksandar Isajevič Solženjicin.

1975. Žestoki okršaji u Bejrutu i severnom Libanu odneli 25 života i prekinuli poslednje primirje hrišćana i muslimana.

1991. Posle isteka tromesečnog brionskog moratorijuma Slovenija i Hrvatska potvrdile samostalnost i nezavisnost od SFRJ.

1992. Umro Vili Brant, kancelar Zapadne Nemačke od 1969. do 1974, kada je podneo ostavku jer je otkriveno da je njegov bliski saradnik istočnonemački špijun. Vodio politiku popuštanja i doprineo političkoj stabilizaciji u Evropi. 1970. se poklonio žrtvama nacizma u Varšavi. Dobitnik Nobelove nagrade za mir 1971.

1993. Ujedinjene nacije ukinule sankcije Južnoj Africi uvedene 1960. zbog politike aparthejda koju su sprovodile tadašnje vlasti.

1998. Savet NATO-a usvojio detaljni operativni plan za vazdušne udare u fazama na Kosovu. Predsedniku Jugoslavije Slobodanu

Miloševiću dato 24 časa da ispuni zahteve iz rezolucije UN. Vlada Srbije donela Uredbu o posebnim merama u uslovima oružanih pretnji NATO-a.

2001. U udesu aviona švedske kompanije SAS na milanskom aerodromu Linate poginulo 118 osoba.

2005. U zemljotresu jačine 7,6 stepeni Rihterove skale koji je pogodio delove Pakistana, Indije i Avganistana poginulo više od 80.000 ljudi, od kojih 17.000 dece, 79.500 osoba povređeno. Broj beskućnika dostigao 3,3 miliona.

Danas je petak, 9. oktobar, 282. dan 2015. godine. Do kraja godine ima 83 dana.

   

1757 - Rođen je francuski kralj Šarl X, koji je na presto stupio 1824. ali je oboren 1830. godine u Julskoj revoluciji, posle pokušaja da obnovi apsolutnu monarhiju. Njegov brat kralj Luj XVI pogubljen je 1793. u Francuskoj revoluciji.

1789 - Austrijski feldmaršal Gideon Ernst Laudon preoteo je Beograd od Turaka.

1806 - Pruska je objavila rat Francuskoj, u kojem je poražena i izgubila je krajeve zapadno od Labe i neke delove negdašnje Poljske.

1831 - Ubijen je prvi predsednik Grčke Joanis Kapodistrijas, jedan od vođa borbe za nezavisnost od Osmanskog carstva. U službu ruskog cara stupio je 1809. i bio je predstavnik Rusije na Bečkom kongresu i šef ruske diplomatije od 1815. do 1822. Po povratku u Grčku učestvovao je u borbama za oslobođenje, ali je načinom vladavine, pošto je 1827. došao na vlast, izazvao nezadovoljstvo i ubijen je u atentatu.

1857 - Rođen je srpski pisac iz Dubrovnika Ivo Vojnović, dramski pisac s veoma živim osećanjem za scenu. Dela: drame "Dubrovačka trilogija", "Ekvinocij", "Smrt majke Jugovića", "Gospođa sa suncokretom", "Lazarovo vaskrsenje", "Imeratrix", "Maškerate ispod kuplja".

1859 - Rođen je francuski oficir jevrejskog porekla Alfred Drajfus, koji je 1894. lažno optužen da je Nemačkoj izdavao vojne tajne. Osuđen je na doživotnu robiju, samo na osnovu tumačenja grafoloških stručnjaka. Poslat je u jedan od najgorih zatvora na svetu na Djavolskim ostrvima u Francuskoj Gijani. U njegovu odbranu ustao je tada pisac Emil Zola, koji je pod naslovom "Optužujem" u listu "L'oror" objavio otvoreno pismo predsedniku Republike. Tek 1906. kapetan Drajfus je rehabilitovan, vraćen u vojsku i unapređen u čin majora.

1874 - U Bernu, u Švajcarskoj, održan je Osnivački kongres Svetskog poštanskog saveza. U radu Osnivačkog kongresa učestvovale su poštanske uprave iz 22 zemlje. Među osnivačima Svetskog poštanskog saveza nalazila se i Kneževina Srbija. Odluka da se 9. oktobar prihvati i obeležava kao Svetski dan pošte doneta je 1939. na kongresu Svetskog poštanskog saveza u Buenos Airesu.

1888 - Rođen je ruski revolucionar Nikolaj Ivanovič Buharin, profesor političke ekonomije Univerziteta u Moskvi. Boljševicima se priključio 1906. a posle Oktobarske revolucije 1917. jedan je od vodećih ideologa vladajuće Boljševičke partije. Kao predsednik Kominterne 1928. i 1929. protivio se potpunoj kolektivizaciji smatrajući da je za ekonomiju štetno ukidanje privatnog poseda na selu. Na montiranom sudskom procesu 1938. osuđen je na smrt pod optužbom za špijunažu kao "pripadnik trockističko-zinovjevskog i buharinovskog kontrarevolucionarnog centra" i streljan je marta 1938. Dela: "Politička ekonomija rentijera", "Imperijalizam i svetska privreda", "Ekonomika prelaznog perioda", "Teorija istorijskog materijalizma".

1892 - Rođen je srpski pisac Ivo Andrić, dobitnik Nobelove nagrade za književnost, član Srpske kraljevske akademije. Studirao je književnost i istoriju u Zagrebu, Beču, Krakovu i Gracu i doktorirao istoriju u Gracu 1924. delom "Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine". U Prvom svetskom ratu hapšen je i interniran zbog prosrpske orjentacije, a između dva svetska rata bio je ambasador Kraljevine Jugoslavije u Berlinu. U mladosti je pisao pesme ("Ex ponto", "Nemiri", "Lirika"). Pripovedač snažne imaginacije, izuzetan poznavalac Bosne, odlikovao se vanrednom čistotom jezika i stilom, prefinjenim psihološkim analizama. Dela: romani "Na Drini ćuprija", "Travnička hronika", "Gospođica", "Prokleta avlija", "Omer-paša Latas" (nedovršen), zbirke pripovedaka "Nemirna godina", "Žeđ", "Jelena, žena koje nema", "Znakovi", "Deca", "Kuća na osami", putopisi i skice "Staze, lica, predeli", meditativna proza "Znakovi pored puta", "Eseji, kritike, članci I i II", "Sveske".

1906 - Rođen je senegalski državnik, filozof i pisac Leopold Sedar Sengor, član Francuske akademije, predsednik Senegala od 1960. do 1980. Dela: "Nova antologija crnačke i malgaške poezije", "Sloboda I: Crnaštvo i humanizam", "Sloboda II: Nacija i afrički put u socijalizam", "Temelji afrikanstva ili crnaštvo i arabizam", "Crnaštvo i germanizam", zbirke pesama "Pesme senke", "Crne hostije", "Pesme za Naet", "Etiopike", "Nokturna", "Elegije", "Poezija akcije", "Pesme".

1908 - Rođen je francuski filmski režiser i glumac ruskog porekla Žak Tatiščev, poznat kao Žak Tati, poetični satiričar. Filmovi (režija i gluma): "Praznični dan", "Odmor gospodina Iloa", "Moj ujak" (Oskar), "Saobraćajna gužva".

1915 - Nemačke i austrougarske trupe su, posle ogorčenog otpora brojčano slabije srpske vojske, neuporedivo slabije opremljene, okupirale Beograd u Prvom svetskom ratu.

1918 - Rođen je Hauard Hant, agent CIA, ključni akter afere "Votergejt", koja je prouzrokovala ostavku američkog predsednika Ričarda Niksona i postala sinonim za skandal i zloupotrebu vlasti. On je regrutovao osobe koje su provalile u zgradu "Votergejt svisotel" u Vašingtonu, gde se nalazilo središte tada opozicione Demokratske stranke tokom predsedničke kampanje 1972. Aferu su obelodanila dva novinara "Vašington posta" Bob Vudvord i Karl Bernstin. Kada je afera razotkrivena do kraja oni su nagrađeni Pulicerovom nagradom.

1934 - Ubijen je kralj Aleksandar I Karađorđević, Ujedinitelj. Od 1921. do 1929. vladar Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, od 1929. do 1934. Jugoslavije. Atentat u Marselju, u kojem je ubijen i šef francuske diplomatije Luj Bartu, organizovali su hrvatski teroristi - ustaše, uz podršku Musolinijeve Italije. Dalja pozadina nije nikada rasvetljena, postoji nekoliko oprečnih teza. Pasoš pronađen kod ubice izdat na ime Petra Kelemana, bio je Čehoslovački. Školovao se u Švajcarskoj, Rusiji, Francuskoj. Postao je prestolonaslednik 1909. umesto starijeg brata Djorđa, a od 1914. kao regent vladao je Srbijom u ime bolesnog oca kralja Petra I. Bio je na čelu Vrhovne komande srpske vojske u pobedonosnim ratovima od 1912. do 1918. u kojima je ispoljio izuzetnu hrabrost. Postao je kralj Srba, Hrvata i Slovenaca 6. novembra 1921. nakon smrti kralja Petra I.

1940 - Rođen je engleski muzičar Džon Lenon, autor većine pesama pop grupe "Bitlsi".

1958 - Umro je Pije XII, poglavar rimokatoličke crkve od 1939. Svetovno ime bilo mu je Euđenio Pačeli. Pred kraj Drugog svetskog rata i neposredno posle njega blagonaklono je posmatrao i pomagao beg pripadnika poraženih formacija putem takozvanih "pacovskih kanala" - mreže pomoću koje su se nacisti prebacivali najčešće u Latinsku Ameriku.

1962 - Afrička država Uganda postala je nezavisna posle 70 godina britanske kolonijalne uprave.

1963 - Više od 2.000 ljudi poginulo je posle pucanja oko 300 metara visoke brane "Vajont" kod Beluna u severoistočnoj Italiji.

1967 - Ubijen je argentinski revolucionar Ernesto "Če" Gevara, simbol revolucija u Latinskoj Americi. Diplomirao je medicinu u Buenos Ajresu 1953. potom je otišao u Gvatemalu, pa u Meksiko, gde je upoznao Fidela Kastra, s čijom ekspedicijom se 1956. iskrcao na Kubu. Posle pobede revolucije 1959. postao je 1961. ministar privrede, a Kubu je napustio 1965. u nameri da u Boliviji, gde je ubijen, povede ustanak za oslobođenje Južne Amerike od dominacije SAD i domaće oligarhije. Dela: "Uspomene na kubansku revoluciju", "Dnevnik iz Bolivije".

1968 - Umro je francuski pisac Andre Moroa. Pisao je romane, eseje i romansirane biografije. Dela: romani "Podneblja", "Porodični krug", biografije "Bajron", "Dizraeli", "Viktor Igo", "Lelija ili život Žorž Sand", "Balzakov život".

1975 - Nobelova nagrada za mir dodeljena je ruskom fizičaru i disidentu Andreju Saharovu, zbog "neustrašivih napora za mir u svetu", kako je obrazložio norveški komitet za dodelu nagrade.

1978 - Umro je Žak Brel, francusko belgijski šansonjer. Njegovi hitovi "Ne me quitte pas", "Amsterdam", "Mathilde", postali su svojevrsni spomenici frankofonske baštine, a Brelovi tekstovi ali i retko sugestivan nastup, inspirisali su brojne muzičke stvaraoce širom sveta. Iako rođeni Belgijanac veči deo života proveo je u Parizu da bi poslednje godine proživeo u Francuskoj Polineziji, gde je i sahranjen, nedaleko od groba francuskog slikara Pola Gogena.

1983 - U eksploziji bombe u glavnom gradu Burme, Rangunu, za koju je Južna Koreja optužila severnokorejske agente, ubijeno je 18 južnokorejskih funkcionera, uključujući četiri ključna ministra, među kojima i šef diplomatije Li Bum Suk.

1991 - Hrvatske snage su na putu Petrinja-Glina iz zasede pucale na propisno obeleženo vozilo i ubile četiri člana ekipe TV Beograd: Zorana Amidžića, Boru Petrovića, Dejana Milićevića i Sretena Ilića.

1997 - Više od 200 ljudi je poginulo kada je uragan "Paulina" pogodio meksičko letovalište Akapulko.

1999 - Broj mrtvih ljudi u poplavama u Meksiku premašio je 400.

2003 - Najmanje 100 ljudi se udavilo u nigerijskom feribotu "Kunto-Borong" koji je potonuo nakon što je udario u stub jednog mosta.

2004 - Umro je francuski filozof i teoretičar književnosti Žak Derida, poznat po koncepciji "dekonstrukcije". Pokrenuo je široku kritičku raspravu o filozofiji i jedan je od inspiratora poznate pariske grupe "Tel-quel", koja je semiologiji, kao opštoj teoriji simbola, suprotstavila gramatologiju kao posebnu teoriju prvobitnih, arhaičnih načina označavanja. Glavna dela: "Pisanje i razlika", "O gramatologiji", "O rasejavanju", "O duhu", "Hajdeger i pitanje", "O pravu na filozofuju".

2004 - U Avganistanu su prvi put održani direktni predsednički izbori.

2006 - Severna Koreja je, uprkos protivljenju SAD, izvela prvu podzemnu nuklearnu probu. Tokom probe navodno nije došlo do bilo kakve komplikacije niti do širenja radioaktivnosti. Bomba je bila relativno "mala" po snazi, znatno manja od one koju su na kraju Drugog svetskog rata SAD bacile na Hirošimu, koja je imala snagu 15.000 tona TNT. Pet dana kasnije Savet bezbednosti UN jednoglasno je usvojio rezoluciju o uvođenju sankcija Severnoj Koreji, koje uključuju širok spektar mera protiv te države i pojedinaca uključenih u severnokorejski nuklearni program.

2007 - Najmanje 40 ljudi ubijeno je u napadu sudanske vojske na grad Muhadžirija u pobunjenoj sudanskoj oblasti Darfur, na zapadu zemlje, u pograničnoj zoni prema Čadu.

   

680 - U stranačkim borbama koje su dovele do rascepa islamskog sveta na sunite i šiite, u bici kod Karbale, na Eufratu, ubijen je Husein, pretendent na kalifski presto dinastije Alida. Kasnije je postao šiitski svetac.

1733 - Francuska je objavila rat austrijskom caru Karlu VI zbog njegove podrške knezu Avgustu III u nameri da postane poljski kralj, umesto francuskog kandidata Stanislava Lešćinskog. Rat za poljsko nasleđe trajao je do 1735.

1813 - Rođen je italijanski kompozitor Đuzepe Verdi uz Riharda Vagnera, najistaknutiji romantičarski operski stvaralac 19. veka. Njegove opere "Aida", "Otelo", "Rigoleto", "Travijata" i danas su ključna dela repertoara operskih kuća širom sveta.

1837 - Umro je francuski ekonomista Šarl Furije, socijalista-utopista. Pred kraj života stekao je značajan broj pristalica koji su širili i pokusavali praktično ostvariti njegovu ideju o eksperimentalnim zajednicama - falangama, kao prelaznom stupnju ka "društvu harmonije" ("Novi industrijski i društveni svet", "Teorija četiri pokreta").

1888 - Rođen je ruski revolucionar Nikolaj Ivanovič Buharin, jedan od vodećih ideologa boljševika, funkcioner Kominterne. Zbog protivljenja Staljinovoj brutalnoj kolektivizaciji sela 1929. je isključen iz Politbiroa partije, uhapšen je 1937. i nakon montiranog procesa streljan 1938.

1901 - Rođen je švajcarski skulptor, slikar i grafičar Alberto Đakometi, poznat po nadrealističkim prostornim konstrukcijama ("Palata u 4 časa ujutro") i ekstremno izduženim bronzanim ljudskim figurama ("Kola", "Sedam figura i jedna glava").

1911 - Kineski nacionalni vođa Sun Jat Sen je u Vučangu proglasio republiku i otpočeo revoluciju u kojoj je oborena dinastija Manču. Time je završena vladavine kineskih careva koja je trajala 2.000 godina.

1913 - Završena je izgradnja Panamskog kanala dugog 81,6 kilometara, kojim su spojeni Atlantski i Tihi okean.

1917 - Brazil je u Prvom svetskom ratu objavio rat Nemačkoj, nakon što su Nemci torpedovali brazilske brodove.

1918 - Prva srpska armija pod komandom vojvode Petra Bojovića počela je operacije za oslobađanje Niša u Prvom svetskom ratu. Grad je zauzet 12. oktobra, a austrougarska vojska primorana je da se povuče ka severu.

1954 - Vijetnamski lider Ho Ši Min ušao je u glavni grad Vijetnama Hanoj, koji su dva dana ranije napustile francuske kolonijalne trupe.

1964 - U Tokiju su otvorene Olimpijske igre, prve u Aziji.

1970 - Umro je francuski političar Eduar Daladje. Kao premijer Francuske potpisao je Minhenski sporazum 1938. kojim je Hitleru omogućeno da Sudetsku oblast u Čehoslovačkoj pripoji Nemačkoj.

1975 - Čuvene filmske zvezde Ričard Barton i Elizabet Tejlor venčali su se po drugi put. Sledeće godine ponovo su se razveli.

1980 - U katastrofalnom zemljotresu u Alžiru poginulo je 2.590 ljudi, a oko 330.000 stanovnika grada El Asnam je ostalo bez domova.

1982 - SAD su uvele sankcije protiv Poljske zbog odluke poljske vlade da zabrani sindikat "Solidarnost".

1985 - Umro je američki filmski i pozorišni glumac Jul Briner, dobitnik Oskara za ulogu u filmu "Kralj i ja", mjuzikl u kojem je godinama igrao i u pozorištu ("Deset božjih zapovesti", "Anastasija", "Braća Karamazovi", "Sedmorica veličanstvenih").

1985 - Umro je američki filmski glumac, režiser i producent Orson Vels. Njegov prvi film "Građanin Kejn" ubraja se u najveće klasike kinematografije. Godine 1971. dobio je Oskara za životno delo ("Veličanstveni Ambersonovi", "Dama iz Šangaja", "Magbet", "Otelo", "Treći čovek").

1990 - SSSR i Nemačka su potpisali ugovor o povlačenju sovjetskih vojnika iz Nemačke do kraja 1994. U Istočnoj Nemačkoj bilo je stacionirano 380.000 sovjetskih vojnika sa 220.000 članova porodica.

1991 - Skupština Srbije donela je odluku da republička zastava bude trobojka, bez zvezde petokrake.

1995 - Izrael je, u skladu sa mirovnim sporazumom sa Palestinskom oslobodilačkom organizacijom, počeo povlačenje sa Zapadne obale i oslobodio iz zatvora oko 300 Palestinaca.

2000 - Umrla je Sirimavo Bandaranaike, bivši premijer Šri Lanke (1960-1977) i prva žena premijer na svetu. Bila je jedan od osnivača Pokreta nesvrstanih.

2001 - Nobelovu nagradu za ekonomiju dobili su Amerikanci Džordž A. Akerlof, A. Majkl Spens i Džozef E. Stiglic. Svojom "analizom tržišta sa asimetričnim informacijama", oni su pokazali u kojoj meri informacije utiču na funkcionisanje tržišta, od prodaje polovnih automobila do uspona i kolapsa na velikim berzama.

2003 - Umro je američki pijanist Eugen Istomin, poslednji živi član čuvenog kamernog tria, u kome su još bili Isak Štern i Leonard Rouz.

2005 - U Beogradu je proglašen početak pregovora o Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju Srbije i Crne Gore Evropskoj Uniji.

2005 - U egzilu u Južnoj Africi umro je Milton Obote, prvi lider Ugande nakon sticanja nezavisnosti.

2008 - Bivši finski predsednik i dugogodišnji mirovni posrednik Marti Ahtisari dobio je Nobelovu nagradu za mir. Ahtisari je bio posrednik UN u pregovorima o statusu Kosova.

   

1521 - Papa Lav X dodelio je engleskom kralju Henriju VIII, koji je 12 godina kasnije osporio autoritet rimokatoličke crkve, a 1534. se proglasio poglavarom Anglikanske crkve, nezavisne od Rima, titulu "Branitelja vere" jer je kralj objavio knjigu u kojoj je osudio ideje nemačkog verskog reformatora Martina Lutera.

1531 - Vojska švajcarskih rimokatoličkih kantona porazila je kod Kapela snage grada Ciriha i njegovih protestantskih saveznika, a u bici je poginuo protestanski verski reformator Ulrih Zvingli, jedan od najvećih teologa reformacije.

1579 - Turskog velikog vezira srpskog porekla Mehmed pašu Sokolovića ubio je jedan derviš. Kako se veruje, zahvaljujući Mehmed paši Turska je izvesno vreme vodila tolerantniju politiku prema Srbima. Bilo je dozvoljeno podizanje srpskih hramova, otvaranje srpske štamparije, kao i obnova srpske patrijaršije u Peći 1557. Za prvog patrijarha postavljen je njegov brat (ili brat od strica) Makarije Sokolović. U srpskim zemljama podigao je brojne zadužbine, uključujući znameniti most na Drini u Višegradu.

1806 - Rođen je knez Srbije Aleksandar Karađorđević. Tokom njegove vladavine od 1842. do 1858. donet je Građanski zakonik Srbije (1844.) i reformisano sudstvo. Srbiji su autonomni status 1856. na Pariskom kongresu, garantovale velike sile. U njegovo vreme publikovano je "Načertanije" Ilije Garašanina (neka vrsta južnoslovenskog spoljnopolitičkog programa). Posle svrgavanja kneza Mihaila Obrenovića na presto su ga 1842. doveli ustavobranitelji. Zbog suprotstavljanja njihovom Savetu i vezivanja za Austriju, jedna struja ustavobranitelja ga je zbacila 1858. na Svetoandrejskoj skupštini i na presto Srbije je vraćen knez Miloš Obrenović.

1896 - Umro je austrijski kompozitor i orguljaš Anton Brukner, kasnoromantičar koji je stvarao pod uticajem Ludviga van Betovena i Riharda Vagnera. Dela: devet simfonija, osam misa, kantate.

1899 - Počeo je trogodišnji Burski rat između južnoafričkih burskih država (Transval i Slobodna država Oranje) i Velike Britanije (koja je od ranije držala Kepland i Natal).

1915 - Na Srbiju, suočenu s ofanzivom nemačkih i austrougarskih trupa, napala je i Bugarska, čime se uključila u Prvi svetski rat na strani Centralnih sila.

1930 - Rođen je srpski istoričar Dimitrije Bogdanović, akademik. Po obrazovanju teolog i pravnik, vodio je Arheografsko odeljenje Narodne biblioteke Srbije i bio profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu. Najviše se bavio istorijom stare srpske književnosti i bio je jedan od najboljih poznavalaca srpskog srednjovekovlja uopšte, kao i ranohrišćanskih spisa. Dela: "Istorija stare srpske književnosti", "Knjiga o Kosovu", koautor monografije "Hilandar", koautor "Istorija srpskog naroda 1-10" SKZ, priređivać i koautor kolekcije "Srbljak" (zbornik stare srpske duhovne muzike - službe Srbima svetiteljima).

1942 - U selu Kriva Reka kod Brusa nemački i bugarski vojnici su u Drugom svetskom ratu zatvorili sve stanovnike u crkvu i digli je u vazduh, usmrtivši 320 civila, uglavnom žena i dece.

1946 - Zbog krivičnih dela protiv naroda i države Vrhovni sud Hrvatske je posle višemesečne rasprave izrekao presudu ratnim zločincima - Erihu Lisaku na smrt, a rimokatoličkom nadbiskupu Alojziju Stepincu i Ivanu Šaliću na višegodišnji zatvor.

1962 - Papa Jovan XXIII otvorio je Drugi vatikanski sabor, odnosno 21. ekumenski sabor Katoličke Crkve, prvi od 1870, na kojem je započeta dalekosežna reforma u okrilju rimokatolicizma.

1963 - Umro je francuski pisac, slikar i režiser Žan Kokto, član Francuske akademije. Često je menjao stav i stil i oprobao se kao pesnik, romansijer, pisac drama, kritičar, slikar, režiser i filmski scenarista. Dela: romani "Strašna deca", "Tomas varalica", pozorišni komadi "Pisaća mašina", "Strašni roditelji", "Orfej", "Edip", "Antigona", filmovi "Lepotica i zver", "Orfejev testament".

1963 - Umrla je francuska pevačica Edit Pjaf, zvezda kabarea i simbol francuske šansone. Takođe je komponovala šansone i pisala tekstove za njih. Dela: autobiografije "Moj život", "Na balu uspeha".

1976 - U Kini je pod optužbom za zaveru uhapšena, kako su je nazvali, "četvoročlana banda", odnosno Mao Cedungova udovica Đang Ching i tri bivša visoka funkcionera.

1977 - U atentatu je ubijen predsednik Severnog Jemena pukovnik Ibrahim al Hamdi.

1980 - Dvojica sovjetskih kosmonauta okončala su do tada najdužu kosmičku misiju, boraveći u brodu "Saljut 6" 185 dana u svemiru.

1988 - Govor pape Jovana Pavla II prekinut je u Evropskom parlamentu u Strazburu pošto je britanski poslanik iz Severne Irske, protestantski sveštenik Jan Pejzli, počeo da uzvikuje "antihrist", razvivši transparent na kojem je pisalo "Jovan Pavle II antihrist".

1990 - Na stadionu "1. maj" u severnokorejskom glavnom gradu Pjongjang oko 150.000 gledalaca oduševljeno je pozdravilo pobedu fudbalske reprezentacije Severne Koreje nad Južnom Korejom rezultatom 2:1 u istorijskom prijateljskom meču, prvom sportskom nadmetanju ne domaćem tlu ekipa podeljene zemlje.

1993 - Na norveškog izdavača Vilijama Nigarda, koji je štampao "Satanske stihove" britanskog pisca indijskog porekla Salmana Ruždija, u Oslu je pucao i teško ga ranio jedan islamski terorista.

1999 - U centru Prištine, ispred hotela "Grand", ubijen je pripadnik UNMIK-a, Amerikanac bugarskog porekla Valentin Krumov. Pretpostavlja se da su ubice bile u zabludi da je Krumov Srbin.

2002 - U eksploziji bombe koju je u tržni centar kod Helsinkija podmetnuo 19-godišnji student hemije, koji je tada takođe poginuo, a uputstva za pravljenje bombe "skinuo" je sa Interneta, poginulo je sedam osoba a 85 je povređeno.

2004 - Evropska unija ukinula je Libiji embargo na oružje, nakon odluke Tripolija da odustane od oružja za masovno uništenje.

2005 - U Liberiji, najstarijoj nezavisnoj državi Afrike (od 1847.) osim Etiopije, održani su predsednički i parlamentarni izbori, prvi posle 14 godina građanskog rata.

2005 - U eksploziji automobila bombe na jednoj pijaci u Tal Afaru, mestu na severozapadu Iraka, poginulo je 30, a ranjeno 35 osoba.

2006 - Umro je srpski akademik, fizički hemičar Milenko Šišić. Radio je u Institutu "Boris Kidrič" u Vinči, doktorirao kod Pavla Savića, pionira nuklearnih nauka u Srbiji, i bio je najmlađi doktor nauka u Institutu gde se opredelio za hemiju visoko radioaktivnih materijala, odnosno ozračeno nuklearno gorivo i fisione produkte. Usavršavao se u SAD, a 1956. je izabran za docenta za predmet elektrohemije na Katedri za fizičku hemiju. Za Redovnog člana SANU je izabran 1985. Objavio je 190 radova i publikacija i upisan je u nekoliko internacionalnih biografskih leksikona. Bio je član više međunarodnih naučnih društava.