Danas je utorak, 17. mart, 76. dan 2015. Do kraja godine ima 289 dana.

 

45. p. n. e. - Julije Cezar je u bici kod Munda u Španiji teško porazio snage predvođene dvojicom sinova Gneja Pompeja Velikog, koji su izgubili više od 30.000 boraca.

180 - Umro je rimski car Marko Aurelije, car filozof. Tokom vladavine počev od 161. uspešno je suzbio germansku invaziju na Carstvo. Njegove beleške na grčkom jeziku u vidu aforizama, vođene tokom brojnih ratnih pohoda u Evropi i Aziji, svojevrsna filozofska introspekcija i razmišljanja o etici, objavljene su
posmrtno pod naslovom "Samom sebi" i bile su vekovima popularne. Sačuvana je i njegova prepiska sa rektorom Frontonom na latinskom jeziku. Jedan je od najznačajnijih predstavnika poznog stoičkog eklekticizma i moralnom samoanalizom veoma je uticao na potomstvo. Car-filozof upamćen je i po izuzetnoj skromnosti i čestitosti.

1190 - U Jorku u Engleskoj masakrirano je više od 500 Jevreja.

1473 - Rođen je škotski kralj Džejms IV, koji je tokom vladavine od 1488. do smrti 1513. obezbedio unutrašnju stabilnost zemlje i učvrstio monarhiju. Na prestolu je nasledio oca Džejmsa III kojeg su ubili pobunjenici i ubrzo je skršio pobunu. Kobna za njega bila je obnova neprijateljstava sa Englezima koja je
kulminirala invazijom na Nortamberlend, tokom koje je u septembru 1513. poginuo u bici kod Fludena u kojoj su njegove trupe teško poražene. Upamćen je i kao mecena škotskih pesnika Vilijama Danbara i Gevina Daglasa.

1526 - Francuski kralj Fransoa I oslobođen je iz ropstva u koje je pao u februaru 1525, kad je španska armija koju je predvodio markiz od Peskare kod severnog italijanskog grada Pavije do nogu potukla francusko-švajcarske trupe pod njegovom komandom.

1649 - Parlament Engleske raspustio je Dom lordova (Gornji dom) u vreme vladavine Olivera Kromvela, pobednika u građanskom ratu u kojem je 1648. poražen kralj Čarls I.

1754 - Rođena je Žana Mari "Manon Flipon" Rolan, poznata kao Madam Rolan, koja je u vreme Francuske revolucije okupljala u svom salonu u Parizu pisce i ostale umetnike i političare. Na njih je znatno uticala, posebno na žirondince koje je predvodio njen suprug Rolan de La Platijer, ministar unutrašnjih poslova Francuske 1792. Giljotinirana je 1793. tokom jakobinske diktature, posle čega je njen muž izvršio samoubistvo.

1813 - Francuskoj je objavio rat pruski kralj Fridrih Vilhelm III, jedan od najžešćih neprijatelja Francuske revolucije.

1834 - Rođen je nemački inženjer Gotlib Vilhelm Dajmler, koji je 1883. konstruisao prvi automobilski benzinski motor. Taj motor je omogućavao brzinu vozila od 18 kilometara na čas. Osnovao je 1890. kompaniju "Dajmler Motoren-Gezelšaft", koja se 1926. 26 godina posle njegove smrti, ujedinila s fabrikom Karla Benca u
kompaniju "Dajmler-Benc", proizvođača prestižnih automobila "Mercedes".

1846 - Umro je nemački astronom i matematičar Fridrih Vilhelm Besel, osnivač i prvi direktor Kenigsberške opservatorije, koji je izračunao putanju Halejeve komete i prvi utvrdio promenljivost kretanja Sirijusa i Prokijusa i zaključio da je reč o zvezdama dvojnicima. Na osnovu geodetskih proračuna izveo je nove
podatke o obliku i dimenzijama Zemlje. Usavršio je i neke matematičke metode u astronomiji.

1847 - Rođen je srpski kompozitor i pijanist Jovan Paču. Školovao se u rodnoj Subotici, u Pragu i Pešti. Bio je učenik Bedžiha Smetane. Uporedo s muzičkim obrazovanjem završio je i medicinu. Smatran je muzičkim virtuozom. Romantik, srpski patriota, izrazito salonski bidermajerski kompozitor. Brojne narodne i
građanske melodije harmonizovao je za hor i klavir. Bio je i plodan publicista. Dela: "Chansonette serbe", "Bez tebe draga", "Prag je ovo milog srpstva", "Čuj Dušane", "Svetosavska pesma".

1861 - Ujedinjena Italija proglašena je kraljevinom s kraljem Vitorijom Emanuelom II Savojskim na čelu.

1906 - Umro je Avram Djukić, srpski istoriograf. Bio je školovani oficir i u intendantskoj službi dospeo je do čina generala austrijske vojske (Austrougarske). Služio je u Beču, Zadru, Pragu. Istoriografijom se bavio kao ljubitelj, ali veoma savesno. Proučavao je prošlost Srba u tadašnjoj Ugarskoj, odnosno današnjoj srpskoj Vojvodini, i to najviše veliku seobu, istoriju šajkaša i srpske husarske regimente, bunu 1848. zatim ustanak Pere Segedinca kao i seobe Srba u Rusiju, a sa mnogo požrtvovanja ispitivao je živote Srba austrijskih oficira. Ostavio je Matici Srpskoj u rukopisu veliki rad: "Generali i pukovnici Srbi u Austro-Ugarskoj od god. 1704 do danas". Iz tog obimnog dela publikovao je jedino - "Život Arona Stanisavljevića, barona von Wellenstreit". Ostali radovi: "Kad su se Srbi sa
patrijarhom Arsenijem III doselili u zemlje madžarske krune?", "Tri pisma patrijarha Arsenija III Čarnojevića", "Ustanova i spomenici ugarskih kraljevskih šajkaša", "Nešto za istoriju carske i kraljevske Srpske husarske regimente".

1921 - U Poljskoj je proglašen ustav kojim je uvedena parlamentarni sistem, ali tokom narednih pet godina česte smene desničarskih kabineta nisu uspele da stabilizuju tešku političku i ekonomsku krizu u zemlji, potresanoj čestim štrajkovima. Maršal Jozef Pilsudski je 1926. izvršio državni udar i zaveo diktaturu,
uz prividno očuvanje parlamentarizma.

1938 - Rođen je ruski baletski igrač Rudolf Hametovič Nurejev, jedna od najvećih zvezda svetske baletske scene 20. veka. Na Zapad je emigrirao posle gostovanja u Parizu u junu 1961. Upamćen je po nezaboravnim glavnim ulogama u mnogim baletima, uključujući "Labudovo jezero", "Žizelu" i "Petrušku".

1939 - Britanski premijer Nevil Čemberlen optužio je nacističkog vođu Adolfa Hitlera da je "prekršio reč", jer su nemačke trupe ušle u Čehoslovačku, ali Velika Britanija i ostale zapadne sile nisu učinile ništa da spreče komadanje suverene zemlje čiju su bezbednost verbalno garantovale.

1944 - Savezničko bombardovanje Austrije u Drugom svetskom ratu počelo je napadom više od 200 aviona na ciljeve u Beču.

1948 - Velika Britanija, Francuska, Belgija, Holandija i Luksemburg potpisali su Briselski ugovor o 50-godišnjem savezu protiv oružanih napada u Evropi i o ekonomskoj, socijalnoj i vojnoj saradnji. Ugovor je potpisan pod utiskom tzv. prve berlinske krize.

1956 - Umrla je francuski nuklearni fizičar i hemičar Irena Kiri - kćerka nobelovaca Pjera i Marije Kiri - koja je sa suprugom Žanom Frederikom Žolio 1935. podelila Nobelovu nagradu za hemiju. Prvi su stvorili veštačke radioaktivne supstance: nukleide fosfora, azota, silicijuma. Eksperimentalno su dokazali da se
svetlost može preobratiti u čestice (stvaranje iz gama-kvanta pozitrona i elektrona). Sa srpskim fizičarem Pavlom Savićem 1937. i 1938. otkrila je izotope poznatih elemenata bombardovanjem urana neutronima. Pritom su otkriveni i elementi srednje atomske mase, a ne samo tzv. transuranski elementi kako se do tada smatralo.

1958 - Iz Kejp Kaneverala SAD su u orbitu oko Zemlje lansirale "Vangard I", drugi američki satelit.

1962 - Moskva je optužila Vašington da u Vijetnamu vodi "neobjavljeni rat", zahtevajući povlačenje svih američkih snaga iz te zemlje.

1963 - Erupcija vulkana Agung na indonežanskom ostrvu Bali usmrtila je najmanje 11.000 ljudi.

1969 - Golda Meir je kao prva žena u istoriji Izraela preuzela duznost predsednika vlade.

1991 - Na referendumu je većina sovjetskih glasača pokazala da želi očuvanje Sovjetskog Saveza, ali su ubrzo nađačale centrifugalne sile predvođene najuticajnijim političarima sovjetskih republika, pa se država raspala formiranjem suverenih država od republika dotadašnjeg Sovjetskog Saveza.

1992 - U eksploziji automobila-bombe ispred izraelske ambasade u Buenos Airesu, koju su aktivirali islamski teroristi, poginulo je 29 ljudi.

1992 - Na referendumu u Južnoj Africi belci su nadmoćnom većinom podržali reforme za okončanje sistema aparthejda.

1995 - Vojska Azerbejdžana je posle žestokih borbi skršila dvodnevnu policijsku pobunu u severnim predgrađima glavnog grada Bakua, koju je protiv predsednika Gajdara Alijeva predvodio zamenik munistra unutrašnjih poslova Rovšan Javadov.

1996 - Talas pljački i podmetnutih paljevina zahvatio je Grbavicu, poslednje srpsko predgrađe u Sarajevu koje je, u skladu s Dejtonskim sporazumom, prepušteno muslimansko-hrvatskoj federaciji u BiH.

1998 - Ekonomski reformator Džu Rongđi postao je kineski premijer.

2000 - U uverenju u skori smak sveta, najmanje 530 članova sekte "Pokret za obnovu 10 Božjih zapovesti", među kojima i 78 dece, izvršilo je kolektivno samoubistvo samospaljivanjem u crkvi u Kunungu na jugozapadu Ugande, 320 kilometara jugozapadno od Kampale,tako što su aktivirali mešavinu benzina i sumporne kiseline.

2003 - Vrhovni sud Španije doneo je na predlog vlade odluku o trajnoj zabrani partije Batasuna, koja se smatra političkim krilom oružane baskijske terorističke grupe ETA. Ovu odluku ubrzo je potvrdio i Ustavni sud Španije.

2004 - U orkestriranom pogromu širom Kosova i Metohije desetina hiljada Albanaca nad Srbima, ubijeno je najmanje 19 ljudi, uključujući Albance koje su usmrtili vojnici Kfora i osmoro Srba, prognano je oko 4.000 Srba, porušeno i zapaljeno 420 srpskih kuća i 40 pravoslavnih crkava i manastira, uključujući više
srednjovekovnih svetinja, poput crkve iz 14. veka Bogorodica Ljeviška u Prizrenu.

2008 - U nemirima nakon intervencije UNMIK policije i Kfor-a, tokom zauzimanja zgrada Opštinskog i Okružnog suda u severnom delu Kosovske Mitrovice i uklanjanja srpskih zastava sa njih, povređeno je oko 70 ljudi, 15 teže, a uhapšene su 53 osobe.

 

1229 - Rimsko-nemački car Fridrih II krunisao se tokom Šestog krstaškog rata za kralja Jerusalima.

1584 - Umro je Ivan IV (Grozni), prvi ruski vladar koji je krunisan za cara (1547). Uspešno je ratovao protiv Tatara i sproveo unutrašnje reforme, a nadimak Grozni je dobio zbog okrutnosti prema bojarima. Podigao je 1553. prvu štampariju u Rusiji, a 1584, radi jačanja trgovine sa Zapadnom Evropom, izgradio je grad Arhangelsk na ušću Severne Dvine u Belo more.

1768 - Umro je engleski književnik irskog porekla Lorens Stern koji je romanima "Sentimentalno putovanje" i "Tristram Šendi" znatno uticao na razvoj evropske književnosti. Prikazujući "tok misli" svojih junaka anticipirao je neke oblike proze 20. veka, te se smatra prethodnikom Džejmsa Džojsa i Virdžinije Vulf.

1780 - Rođen je Miloš Obrenović, vođa Drugog srpskog ustanka, obnovitelj državnosti Srbije. Srpski knez od 1815. do 1839. i od 1858. do smrti 1860, izborio se za autonomiju Srbije u okviru Otomanskog carstva (1830) i za naslednu titulu kneza. Posle ustanka, borbu za autonomiju je vodio diplomatskim sredstvima, u sporazumu s Rusijom i Otomanskim carstvom. Monopolom nad izvozom postao je jedan od najbogatijih ljudi na Balkanu.

1848 - U Milanu je zbog pobune protiv Austrije austrijski feldmaršal Johan Jozef Radecki morao da povuče trupe iz grada.

1871 - Radnici Pariza počeli su prvu proletersku revoluciju - Parisku komunu čiji je neposredni povod bio francusko-pruski rat. Naoružani radnici, nazvani "komunari", stvorili su Nacionalnu gardu, Centralni komitet kao vrhovno telo, raspisali izbore i proglasili komunu. Pobuna je ugušena krajem maja.

1913 - U Solunu je ubijen grčki kralj danskog porekla Đorđe I, koji je vladao Grčkom od 1863.

1921 - Boljševici su vojnom intervencijom okončali pobunu mornara u Kronštatu, glavnoj bazi ruske Baltičke flote. Kronštatski mornari i lučki radnici koji su 1917. snažno podržali Oktobarsku revoluciju, pobunili su se krajem februara 1921. protiv boljševičke vlasti, zahtevajući ekonomske reforme.

1922 - Britanske kolonijalne vlasti osudile su vođu indijskog pokreta za nezavisnost Mahatmu Gandija na šest godina zatvora zbog kampanje građanske neposlušnosti.

1948 - Sovjetska vlada je opozvala vojne stručnjake iz Jugoslavije, a narednog dana i civilne. To je bio prvi javni znak razilaženja između jugoslovenskog komunističkog lidera Josipa Broza Tita i sovjetskog lidera Josifa Visarionoviča Staljina.

1956 - U emigraciji u SAD umro je Nikolaj Velimirović, vladika ohridski i žički, jedan od vodećih teologa Srpske pravoslavne crkve. Njegove mošti prenete su u Srbiju 1991.

1962 - Potpisan je Evijanski mirovni sporazum kojim je okončan osmogodišnji rat za nezavisnost Alžira od kolonijalne vlasti Francuske.

1965 - Tokom leta vasionskog broda "Vashod 2" sovjetski kosmonaut Aleksej Leonov izašao je iz letelice i postao prvi čovek koji je "prošetao" svemirom.

1965 - U Rimu je umro bivši egipatski kralj Faruk I, poslednji monarh Egipta, koji je zbačen s vlasti 1952. oficirskom pobunom.

1967 - Brod "Tori kanjon" ispustio je 80.000 tona nafte u blizini obale Velike Britanije.

1970 - General Lon Nol izveo je državni udar u Kambodži dok je šef države princ Norodom Sihanuk bio u poseti Moskvi.

1980 - Umro je nemački filozof Erih From čije delo se zasniva na humanističkim tradicijama marksizma. Analizom uzroka ljudskog samootuđenja stekao je široku popularnost psihoanalitičara i humaniste. Posećivao je Jugoslaviju i u svetu popularisao "jugoslovenski put u socijalizam" ("Bekstvo od slobode", "Čovek za sebe", "Zdravo društvo", "Marksova koncepcija čoveka").

1983 - U egzilu u Švajcarskoj umro je bivši italijanski kralj Umberto II, poslednji monarh Italije, koji je na prestolu proveo samo mesec dana. Postao je kralj maja 1946, posle abdikacije oca Vitorija Emanuela III, a abdicirao u junu 1946, pošto su se Italijani na referendumu izjasnili za republiku.

1993 - Srpske snage su u bosanskom ratu blokirale humanitarne konvoje UN za Srebrenicu i izvele jedan od najtežih artiljerijskih napada na opkoljeno Sarajevo.

1994 - Bosanska vlada i Hrvatska potpisale su u Vašingtonu, u prisustvu predsednika SAD Bila Klintona, sporazum o muslimansko-hrvatskoj federaciji u BiH, koja je 1996, Dejtonskim sporazumom, postala jedan od dva entiteta u bivšoj jugoslovenskoj republici BiH.

1999 - Kosovski Albanci potpisali su na pregovorima u Rambujeu kod Pariza mirovni sporazum, dok je srpska delegacija odbila vojni deo sporazuma. Šest dana kasnije NATO snage počele su napad iz vazduha na SR Jugoslaviju.

2000 - U katastrofalnim poplavama u Mozambiku život je izgubilo 700 ljudi, a oko dva miliona je ostalo bez domova.

2004 - Međunarodni tribunal osudio je penzionisanog admirala Jugoslovenske narodne armije (JNA) Miodraga Jokića na sedam godina zatvora zbog artiljerijskog gađanja Dubrovnika decembra 1991. godine.

2008 - Umro je britanski pisac naučne fantastike Artur Klark, autor više od stotinu knjiga o svemiru, među kojima i "2001: Odiseja u svemiru", nauci i budućnosti. Dobitnik je najznačajnih nagrada u toj oblasti ("Hjugo" i "Nebjulu").

1563 - Mirom u Amboazu završen je prvi verski rat u Francuskoj nakon kojeg su hugenoti (protestanti) dobili ograničenu slobodu veroispovesti. Hugenotski ratovi razdirali su Francusku više od 30 godina.

1628 - Englezi su u Americi osnovali koloniju Masačusets.

1796 - Republika Francuska donela je Dekret o slobodi štampe, koji je po dolasku Napoleona na vlast dve godine kasnije prestao da važi, a štampa je podvrgnuta strogoj cenzuri.

1812 - Španski parlament je u Kadisu usvojio liberalni ustav, koji je postao ideal slobodoumnih težnji građanske klase u evropskim državama. Posle povratka na presto 1813. kralj Ferdinand VII je ukinuo ustav i obnovio feudalno-apsolutistički poredak, ali je posle izbijanja ustanka 1820. bio prisiljen da ga vrati na snagu.

1813 - Rođen je škotski misionar i istraživač Afrike Dejvid Livingston, koji je 1855. otkrio Viktorijine
vodopade. Prvi je istraživao pustinju Kalahari, basen reke Zambezi i izvorište reke Kongo. Kao najveći britanski istraživač Afrike, sahranjen je u Vestminsterskoj katedrali u Londonu.

1861 - Englezi su, nakon višegodišnjih borbi, ugušili pobunu domorodačkog stanovništva Maora na Novom Zelandu i oni su se povukli u unutrašnjost ostrva.

1872 - Rođen je ruski baletski koreograf Sergej Pavlovič Đagiljev, osnivač čuvene grupe "Ruski balet", koja je s izuzetnim uspehom nastupala od 1909. do 1929.

1920 - SAD su odbile da potpišu Versajski ugovor posle Prvog svetskog rata i da se priključe Društvu naroda, zbog bojazni od uvlačenja u rat u slučaju napada na neku članicu Društva.

1930 - Umro je engleski državnik Artur Džejms Balfur, premijer Velike Britanije od 1902. do 1906. Kao šef diplomatije objavio je 1917. plan o stvaranju nacionalne države Jevreja u Palestini (Balfurova deklaracija).

1945 - Velika Britanija je priznala vladu Demokratske Federativne Jugoslavije na čelu s Josipom Brozom Titom. Nakon Velike Britanije, DFJ su priznale i SAD (18. marta) i SSSR (29. marta).

1950 - Umro je američki pisac Edgar Rajs Barouz, poznat po seriji popularnih pustolovnih romana o Tarzanu.

1970 - Šefovi vlada Istočne i Zapadne Nemačke Vili Brant i Vili Štof susreli su se u Erfurtu. To je bio prvi susret visokih zvaničnika dve zemlje od podele Nemačke 1949.

1977 - U predsedničkoj rezindenciji u Brazavilu ubijen je predsednik Konga Marijen Nguabi. Za ubistvo je optužen i potom pogubljen bivši šef države Alfons Masamba Deba. Vlast je preuzela vojna hunta, a za predsednika je u aprilu 1977. proglašen pukovnik Joakim Jombi Opango.

1978 - Izraelska vojska je okupirala veći deo juga Libana.

1991 - Narodna skupština Srbije preuzela je ovlašćenja raspuštene Skupštine Kosova i razrešila dužnosti Rizu Sapundžiju, člana Predsedništva SFR Jugoslavije sa Kosova.

1994 - Trupe vlade u Pnom Penu zauzele su grad Pailin na istoku Kambodže, glavno uporište maoističkog gerilskog pokreta "Crvenih Kmera".

1994 - U eksploziji bombe podmetnute u podzemnu železnicu uglavnom gradu Azerbejždana Bakuu poginulo je 12 i ranjeno više od 50 ljudi.

1996 - Policija Federacije BiH ušla je u Grbavicu, poslednju sarajevsku opštinu koju su u bosanskom ratu držale srpske snage. Time je završen transfer vlasti u sarajevskim opštinama koje su prema Dejtonskom sporazumu pripale Federaciji BiH. Najveći deo srpskog stanovništva je dva dana ranije napustio Grbavicu, a prema podacima Ifora, tokom transfera vlasti iz Sarajeva se iselilo oko 60.000 Srba.

1996 - U glavnom gradu Filipina Manili u požaru u jednoj diskoteci poginulo je najmanje 150 ljudi.

1997 - Umro je američki slikar holandskog porekla Vilem de Kuning, utemeljivač apstraktnog ekspresionizma, koji je četrdesetih godina 20. veka preobrazio slikarstvo u SAD.

1999 - U eksploziji bombe koju su čečenski teroristi aktivirali na pijaci u južnom ruskom gradu Vladikavkaz, poginulo je više od 50 ljudi.

1999 - Nakon neuspelih pregovora Srba i kosovskih Albanaca u Parizu, predsednik SAD Bil Klinton izjavio je da je "prag prekoračen" i da problem Kosova ugrožava američke nacionalne interese. Diplomate zapadnih zemalja počele su da napuštaju Beograd, a međunarodni verifikatori Kosovo.

2001 - Socijalista Bertran Delano je, pobedivši na izborima, postao prvi gradonačelnik Pariza iz redova levice.

2002 - Zimbabve je na godinu dana suspendovan iz Komonvelta.

2006 - Hiljade demonstranata okupilo se na velikom trgu u glavnom gradu Belorusije, Minsku, odbijajući da priznaju rezultate predsedničkih izbora na kojima je po treći put pobedio Aleksander Lukašenko i time nastavio svoju 12 godišnju vladavinu.

2008 - Pakistanski parlament izabrao je prvu ženu predsednicu skupštine u istoriji te države, doktorku Fehmidu Mirzu, pripadnicu Pakistanske narodne partije.

2011 - Počela je vojna akcija međunarodnih snaga u Libiji pod nazivom "Odisejeva zora" pod komandom američkog admirala Semjuela Džeja Loklira.

 

43. p.n.e. - Rođen je Publije Ovidije Nazon (Publius Ovidius Naso), jedan od najvećih rimskih pesnika i jedan od najčuvenijih autora stihova o ljubavi u svetskoj literaturi ("Epistule", "Lekovi od ljubavi", "Ljubavno umeće"). U glavnom delu "Metamorfoze" prepevao je 250 grčkih mitova.

1602 - Osnovana je holandska Istočnoindijska kompanija, koja je monopolom na trgovinu iz Indonezije, Malaja i Cejlona postala jedna od najmoćnijih kompanija na svetu. Rasformirana je 1796, a njeni posedi postali su deo holandskog kolonijalnog carstva.

1809 - Rođen je ruski književnik Nikolaj Vasiljević Gogolj, jedan od najznačajnijih predstavnika ruske realistične škole. Na osnovu njegovog dela, kritičar Visarion Bjelinski formulisao je principe naturalne škole ruske književnosti ("Taras Buljba", "Revizor", "Mrtve duše", "Šinjel").

1894 - U Torinu je umro mađarski revolucionar Lajoš Košut (Lajos Košuth), vođa mađarskog pokreta za nezavisnost od Austrije (1848-49). Nakon sloma revolucije u avgustu 1949, emigrirao je u Italiju.

1929 - Umro je francuski maršal Ferdinan Foš (Ferdinand Foć) koji je u Prvom svetskom ratu komandovao u ključnim bitkama protiv Nemaca na Zapadnom frontu. U njegovom komandnom vagonu u Kompijenju, kod Pariza, Nemačka je u novembru 1918. potpisala kapitulaciju.

1933 - Nemački nacisti su u Dahauu otvorili prvi koncentracioni logor. Tokom Drugog svetskog rata (1939-45), broj logora u Nemačkoj i okupiranim zemljama dostigao je 2.000, a u njima je ubijeno oko 11 miliona ljudi, od kojih je bilo šest miliona Jevreja.

1945 - Na području Like i hrvatskog primorja jugoslovenska vojska počela je završne operacije za oslobađanje Jugoslavije u Drugom svetskom ratu.

1956 - Francuska je priznala nezavisnost Tunisa, s Habibom Burgibom (Bourguiba) kao prvim predsednikom.

1970 - Pored obala Švedske u zalivu Tralvet izlilo se 57.000 tona nafte u sudaru brodova "Imperijal" i "Otelo".

1972 - U snežnoj lavini na planini Fuđi, u Japanu, poginulo je 19 alpinista.

1991 - Haleda Zija (Khaleda Zia) izabrana je za premijera Bangladeša, u prvom mirnom demokratskom prenosu vlasti od nastanka te zemlje 1971.

1994 - Tunis je dobio prvi višepartijski parlament.

1995 - Oko 35.000 turskih vojnika upalo je u Irak, u operaciji protiv kurdskih pobunjenika.

1995 - Pripadnici japanske verske sekte AUM Šinri Kjo pustili su nervni gas u tokijsku podzemnu železnicu, od čega je umrlo 12 ljudi, a više od 5.500 povređeno. Osnivač sekte Šoko Asahara osdujen je 27. februara 2004. na smrtnu kaznu zbog organizovanja napada u tokijskom metrou.

1995 - Armija BiH pokrenula je, tokom bosanskog rata, snažnu ofanzivu protiv srpskih snaga na Majevici i Vlašiću, 40 dana pre isteka četvoromesečnog primirja, zaključenog uz posredovanje bivšeg predsednika SAD Džimija Kartera (Jimmy Carter).

1996 - Britanska vlada je prvi put javno potvrdila da bolest "ludih krava" može biti preneta na ljude.

1997 - Beogradski studenti proslavili su pobedničkom šetnjom centrom grada ispunjenje njihovog poslednjeg zahteva - ostavke rektora i studenta prorektora. To je bio i poslednji dan studentskog protesta koji je počeo 20. novembra 1996. zbog falsifikovanja rezultata lokalnih izbora u Srbiji. Studenti su postigli svetski rekord sa 119 dana svakodnevnih protesta i saopštili da su spremni da ponovo izađu na ulice ako budu ugrožene demokratske institucije, Ustav, zakoni i volja naroda.

1998 - Otvoren je prvi autoput u podsaharskoj Africi koji je povezao obale Indijskog i Atlantskog okeana.

1999 - Nakon povlačenja 1.380 verifikatora OEBS-a, na Kosovu su u području Srbice i Podujeva pojačani sukobi srpskih snaga bezbednosti i pripadnika ilegalne Oslobodilačke vojske Kosova. Vojska Jugoslavije poslala je pojačanje, policija je blokirala sve glavne saobraćajnice, a hiljade civila pošlo je u izbeglištvo.

2002 - U napadu automobila-bombe na američku ambasadu u Limi, u Peruu, poginulo je devetoro ljudi, a desetine je ranjeno.

2003 - SAD i Velika Britanija započele su vojnu operaciju protiv Iraka, nakon što je irački predsednik Sadam Husein odbio američki ultimatum da napusti Irak. Američke i britanske trupe ušle su u Irak iz Kuvajta, preko graničnog grada Um Kasr, 50-tak kilometara južno od Basre.

2004 - Umrla je holandska kraljica Julijana, koja je tom zemljom+ vladala od 1948. do 1980. kada je krunu prepustila kćerki Beatrisi. Bila je poznata po imenu "Narodna kraljica", zbog značajne uloge u oporavku Holandije nakon II svetskog rata, kao i toleranciji prema kolonijama koje su zahtevale nezavisnost.

2007 - Umro je Džon Bakus (John Backus) tvorac programskog jezika "Fortran".

2010 - Poglavar Rimokatoličke crkve papa Benedikt XVI uputio je Irskoj pismo izvinjenja zbog dugotrajnog zlostavljanja dece počinjenog pod okriljem crkve. Razmere zlostavljanja dece u mnogim katoličkim parohijama i školama tokom 20. veka izašle su na videlo, najpre u Kanadi i Australiji tokom 1980-ih godina, a zatim i u Irskoj, SAD i u Nemačkoj.

 

1556. Kanterberijski nadbiskup Tomas Krenmer spaljen je na lomači kao jeretik u vreme rimokatoličke reakcije kraljice Meri I. Kao glavni zastupnik verske reformacije u Engleskoj uveo je liturgiju na engleskom jeziku i sastavio "Opšti molitvenik" na engleskom.

1685. Rođen je Johan Sebastijan Bah načijem delu se temelji nemačka muzička tradicija. Savremenici su ga cenili kao virtuoznog orguljaša, a vrednost njegovog muzičkog dela otkrivena je početkom 19. veka u doba muzičkog romantizma, naročito posle Mendelsonovog izvođenja Bahovog remek dela "Muke po Mateji" (1829). U njegovom velikom opusu izdvajaju se i "Branderbuški koncerti" i zbirka od 48 preludija i fuga za klavir.

1804. Stupio je na snagu Napoleonov kodeks, francuski krivični i građanski zakon, kojim je car Napoleon I, tada "doživotni konzul", reformisao pravosudje.

1829. U zemljotresu u Španiji je poginulo 6.000 ljudi.

1839. Rođen je ruski kompozitor Modest Petrovič Musorgski, član kompozitorske grupe "Velika petorica", predstavnik ruske nacionalne muzičke škole (opera "Boris Godunov", klavirska kompozicija "Slike sa izložbe").

1871. Kancelar Oto fon Bizmark otvorio je prvu sednicu Rajhstaga (parlament) novostvorenog Nemačkog carstva.

1884. U Francuskoj su legalizovani sindikati.

1913. Rođen je jugoslovenski književnik Ivan Goran Kovačić, autor poeme "Jama" (1943), potresnog dela o zločinima u Drugom svetskom ratu u kojima je i sam stradao. Poema "Jama" inspirisala je mnoge slikare, a muziku inspirisanu tim delom komponovao je Nikola Hercigonja.

1918. Poslednjom nemačkom ofanzivom u Prvom svetskom ratu počela je druga bitka na reci Somi u Francuskoj.

1919. Pod vođstvom komuniste Bele Kuna oborena je vlada u Mađarskoj i proglašena Sovjetska Madjarska Republika. Sovjetska vlada podnela je ostavku 1. avgusta, a vlast su preuzeli desni socijaldemokrati.

1945. Britanski avioni su u Drugom svetskom ratu bombardovali sedište Gestapoa u Kopenhagenu, u kojem je poginulo više od 70 nemačkih nacista. Greškom su pogodili i francusku školu, gde je poginulo 86 dece i deset kaluđerica.

1952. Kvame Nkrumah je postao premijer Zlatne Obale (kasnije Gana), kao prvi Afrikanac južno od Sahare na položaju predsednika vlade.

1960. U južnoafričkom gradu Šarpvil ubijeno je najmanje 79 ljudi, a ranjeno preko 180 kada je policija otvorila vatru na mirne demonstaracije crnaca protiv rasističkog režima.

1960. Rođen je brazilski automobilski as Ajrton Sena, trostruki prvak sveta u "Formuli 1" - 1988, 1990. i 1991. U Brazilu je imao status nacionalnog heroja i njegova pogibija u maju 1994. na stazi u Imoli, tokom trke za "Gran Pri San Marina", doživljena je kao nacionalna tragedija.

1963. Transferom 27 poslednjih zatočenika zatvoren je Alkatraz, po maksimalnoj bezbednosti čuven zatvor u zalivu San Franciska u kojem je nekada bio zatvoren gangster Al Kapone.

1975. Privremeno vojno veće Etiopije na čelu s vođom pučista potpukovnikom Mengisto Haile Marijamom (Mariam) ukinulo je 3.000 godina staru etiopsku carevinu.

1991. Na sednici Predsedništva SFR Jugoslavije postignut je dogovor da predsednici republika započnu pregovore o budućnosti savezne države. Prvi od ukupno šest takvih susreta održan je 28. marta u Splitu.

1991. Zbog lošeg vremena i teškog dima od zapaljenih kuvajtskih izvora nafte, u Kuvajtu se srušio saudijski transportni avion. Poginuli su svi putnici u avionu - 92 senegalska vojnika i šest Saudijaca, članova posade.

1997. Predsednici Rusije i SAD Boris Jeljcin i Bil Klinton saglasili su se na samitu u Helsinkiju da smanje nuklearne arsenale dveju zemalja.

1998. Kosovski Albanci održali su druge paralelne, nelegitimne parlamentarne i predsedničke izbore. Za predsednika nepriznate republike Kosovo izabran je Ibrahim Rugova, najistaknutiji lider kosovskih Albanaca u borbi za nezavisnost Kosova od Srbije.

1998. U 88. godini umrla je ruska balerina Galina Sergejevna Ulanova, gotovo dve decenije vodeća balerina "Boljšoj teatra" posle Drugog svetskog rata.

1999. U napadu albanskih ekstremista na policijsku patrolu u centru Prištine ubijena su četiri srpska policajca.

2000. Papa Jovan Pavle Drugi stigao je u prvu zvaničnu posetu Izraelu.

2001. Holandska vlada potvrdila je slučaj šapa i slinavke i time postala druga zemlja u Evropi u kojoj se pojavila ta stočna bolest.

2002. Papa Jovan Pavle II je prvi put javno saopštio da postoji veliki broj slučajeva seksualnog zlostavljanja maloletnika od strane katoličkih sveštenika, koje je optužio za gaženje zaveta i pridruživanje đavolu.

2003. Južnoafrička Komisija za istinu i pomirenje označila je kraj svog rada. Komisija je osnovana 1995. godine da bi istražila kršenje ljudskih prava tokom aparthejda, tokom kojeg je vladala manjina belaca. Predsednik te Komisije, nadbiskup Dezmond Tutu je primorao vladu da na ime obeštećenja isplati 270 miliona dolara žrtvama kojih je bilo oko 20.000 i koji su svedočili o zločinima koje su pretrpeli u tom periodu.

2003. Američke snage raketirale su palate iračkog predsednika Sadama Huseina i ključne državne institucije u Bagdadu. Osam britanskih i četiri američka vojnika su poginuli kada se helikopter srušio na iračkoj granici, i oni su prve žrtve iračkog rata.

2005. U Parizu je umro poznati srpski komentator, novinar i jedan od osnivača nedeljnika "Vreme" Stojan Cerović (56).

2006. U Parizu je umro Bernar Lakost koji je više od 40 godina bio na čelu carstva Lakost, svetski poznatog po polo majicama sa krokodilom.

 

1312. Papa Klement V ukinuo je francuski monaški viteški red templara, osnovan u Palestini 1118. radi zaštite poklonika Hristovog groba.

1599. Rođen je flamanski slikar Anton Van Dajk, istaknuti predstavnik flamanske slikarske škole. Učenik i saradnik slavnog Rubensa, proslavio se kao portretista. Godine 1632. postao je dvorski slikar kralja Čarlsa I.

1622. Indijanci su ubili oko 350 belih naseljenika u Virdžiniji. To se smatra prvim indijanskim masakrom nad evropskim kolonistima u Severnoj Americi.

1794. Kongres SAD je usvojio zakon kojim se američkim brodovima zabranjuje prevoz crnih robova iz Afrike u Ameriku.

1832. Umro je nemački pisac Johan Volfgang Gete, jedna od najznačajnijih i najuticajnijih ličnosti nemačke i svetske književnosti. Pored književnosti, gde se ogledao gotovo u svim rodovima, bavio se i filozofijom, prirodnim naukama, slikarstvom i državničkim poslovima u Vajmaru i smatra se jednim od poslednjih univerzalnih genija evropske tradicije ("Faust", "Verter" "Vilhelm Majster", "Ifigenija na Tauridi" "Egmont").

1848. Pobunjena Venecija proglasila je nezavisnost od Austrije.

1876. Rođen je srpski pisac Borisav Stanković, jedan od začetnika moderne srpske proze. Prikazujući život rodnog Vranja s kraja 19. veka, dao je i psihološku analizu ličnosti, unoseći prvi put u srpsku literaturu erotiku i senzualnost ("Nečista krv", "Koštana", "Iz starog jevanđelja", "Stari dani").

1895. Pioniri filma braća Ogist i Luj Limijer demonstrirali su u Parizu prvi put pokretne slike, upotrebivši celuloidnu traku.

1904. U londonskom listu "Daily Illustrated Mirror" objavljena je na naslovnoj stranici prva novinska fotografija u boji.

1917. SAD su prve priznale privremenu vladu Aleksandra Kerenskog, uspostavljenu nakon Februarske revolucije, kojom je svrgnuta monarhija u Rusiji.

1919. Letom između Pariza i Brisela jednom u sedmici, uspostavljena je prva avionska međunarodna linija u svetu.

1923. Rođen je francuski glumac i pantomimičar Marsel Marso, koji je obnovio umetnost pantomime. Poznat je po svom "Bipu", modernizovanom Pjerou iz tradiconalne komedije.

1945. Egipat, Irak, Jordan, Liban i Sirija osnovali su u Kairu Arapsku ligu.

1948. Rođen je kompozitor Endrju Lojd Veber, koji se proslavio mjuziklima "Isus Hristos superstar", "Evita", "Mačke" i "Fantom iz Opere".

1979. Irski teroristi ubili su u Hagu britanskog ambasadora u Holandiji Ričarda Sajksa.

1980. Najviša indijska nagrada "Dragulj Indije", uručena je misionarki Majci Terezi.

1983. Kandidat Laburističke partije Haim Hercog izabran je za predsednika Izraela.

1991. Irak je oslobodio 1.150 Kuvajćana zarobljenih tokom Zalivskog rata i zatražio da se ubrza puštanje na slobodu 60.000 zarobljenih Iračana.

1992. Na drugim višepartijskim izborima u Albaniji ubedljivo je pobedila Demokratska partija, čime je okončana vladavina komunista i njihovih naslednika.

1996. Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu optužio je trojicu bosanskih Muslimana i jednog bosanskog Hrvata za ubistva, torture i zlostavljanje Srba 1992. u logoru Čelebići kod Konjica. To su bile prve optužnice za zločine nad Srbima počinjene tokom bosanskog rata (1992-95).

2001. U 91. godini umro je američki crtač Vilijam Hana, koji je sa Džozeom Barberom stvorio Toma i Džerija, junake crtanih filmova koji su uz "Kamenka i Kremenka", "Medveda Jogija" i niz drugih animiranih filmova, autorima doneli sedam Oskara.

2001. SAD su donele odluku o proterivanju oko 50 ruskih diplomata pod sumnjom da su se bavili špijunažom. Rusija uzvratila proterivanjem četvorice američkih diplomata.

2002. Vrhovni sud Velike Britanije uvažio je molbu žene kvadriplegičara i dozvolio da se aparati koji je održavaju u životu isključe, čime je prvi put u Engleskoj neka osoba dobila pravo da umre.

2004. U raketnom napadu izraelske vojske ubijen je duhovni vođa i osnivač radikalnog palestinskog pokreta Hamas Šeik Ahmed Jasin, nakon što je izašao iz džamije u Gazi. U tom napadu poginulo je još sedam osoba. Oko mesec dana kasnije ubijen je i njegov naslednik Abdel Aziz Ranti

 

809 - Umro je bagdadski kalif Harun al-Rašid (Harun Pravedni). Tokom vladavine od 786. do 809. uspešno je ratovao protiv Vizantije i Hazara, razmenjivao je poslanice i darove s Karlom Velikim i održavao diplomatske odnose s Kinom. Njegov lik idealiziovan je u arapskoj narodnoj poeziji i "Pričama iz hiljadu i jedne noći".

1391 - Umro je Tvrtko I Kotromanić, bosanski ban od 1353, a od 1377. kralj. Najmoćniji bosanski vladar krunisan je u manastiru Mileševi uzevši titulu kralja Srbije i Bosne, čemu je 1382. dodao titulu kralja Dalmacije, Hrvatske i Primorja. Njegovom smrću okončano je širenje i uspon bosanske države.

1765 - Britanski parlament doneo je Zakon o taksama, namećući dažbine i američkim kolonijama.

1801 - U zaveri dvorskih oficira ubijen je ruski car Pavle I Petrovič Romanov. Nasledio ga je sin Aleksandar I.

1842 - Umro je francuski pisac Anri Bejl Stendal (Henri Beyle Stendhal), začetnik velike epohe francuskog realizma i jedan od tvoraca realističkog i psihološkog romana ("Crveno i crno", "Parmski kartuzijanski manastir", "Lisjen Leven").

1861 - Ujedinjena Italija formirala je prvu vladu, a prvi premijer postao je grof Kamilo Benso di Kavur (Camillo, Cavour), istaknuti borac za ujedinjenje Italije.

1863 - Rođen je srpski geolog Svetolik Radovanović, član Srpske kraljevske akademije, profesor Univerziteta u Beogradu, prvi ministar privrede u Srbiji. Reformisao je srpsko rudarsko i šumarsko zakonodavstvo, a 1892. je s geologom Jovanom Žujovićem osnovao Srpsko geološko društvo.

1903 - U demonstracijama oko 5.000 studenata, đaka i radnika protiv apsolutističkog režima srpskog kralja Aleksandra Obrenovića, koje su organizovali studenti-socijalisti Dimitrije Tucović i Triša Keclerović, u Beogradu je u sukobu s policijom poginulo pet, a ranjeno šest ljudi. Uhapšeno je više od 120 demonstranata, protiv 27 podignuta je optužnica, a Tucović i Keclerović su morali da emigriraju.

1910 - Rođen je japanski filmski režiser Akira Kurosava, koji je proslavio japansku kinematografiju, jedini režiser dobitnik dva Oskara za najbolji inostrani film ("Rašomon", "Sedam samuraja", "Krvavi presto", "Kagemuša").

1912 - Rođen je nemački inženjer Verner fon Braun (Wernhervon), konstruktor raketnih projektila "Fau-1" i "Fau-2", kojima je u Drugom svetskom ratu bombardovana Velika Britanija. Posle rata emigrirao je u SAD, gde je rukovodio proizvodnjom raketnih projektila "Redstoun" i "Jupiter C", kojim je 1958. lansiran prvi američki veštački satelit "Eksplorer-1".

1918 - Gigantski nemački top "Velika Berta" je u Prvom svetskom ratu bombardovao Pariz s više od sto kilometara razdaljine.

1919 - Benito Musolini (Mušolini) osnovao je u Milanu Fašističku partiju (Fasci di Combattimento).

1945 - Počela je Bitka na Rajni u Drugom svetskom ratu, između saveznika i Nemačke, završena u aprilu pobedom savezničkih snaga.

1950 - Stupila je na snaga Konvencija o osnivanju Svetske meteorološke organizacije i taj dan se obeležava kao Svetski meteorološki dan.

1953 - Umro je srpski vajar Đorđe Jovanović, član Srpske akademije nauka i umetnosti, profesor i direktor Umetničke škole u Beogradu, tvorac bista mnogih državnika, vojskovođa, naučnika, umetnika i više javnih spomenika.

1956 - Pakistan je prema novom ustavu postao Islamska Republika.

1966 - Kanterberijski nadbiskup sastao se u Rimu s papom. To je bio prvi susret dva crkvena poglavara od osnivanja Anglikanske crkve pre 400 godina.

1983 - Umro je dr Barni Klark (Barney Clark), prvi čovek kojem je ugrađeno veštačko srce. Klark je s veštačkim srcem živeo 112 dana.

1994 - Predsednički kandidat vladajuće Revolucionarne institucionalne partije Meksika Luis Donaldo Kolosio (Colosio) ubijen je na predizbornom mitingu u Tihuani.

1999 - Predsednik SR Jugoslavije Slobodan Milošević odbio je, nakon višednevnih pregovora s međunarodnim posrednicima, uključujući i specijalnog izaslanika SAD Ričarda Holbruka (Rićard Holbbrooke), mirovni plan za Kosovo i razmeštanje stranih trupa u pokrajini. Generalni sekretar NATO-a je potom aktivirao naredbu o otpočinjanju vazdušnih udara na SR Jugoslaviju, koji su počeli narednog dana.

2001 - Nakon 15-godišnje misije u svemiru, ruska svemirska stanica "Mir", koja je svojevremeno Rusiji donela status "svemirske sile" uništena je potapanjem u Tihom okeanu.

2003 - Na referendumu preko 92 odsto građana Slovenije izjasnilo se za ulazak te zemlje u Evropsku uniju.

2006 - Južnoafrikanac Majk (Mike) Horn i Norvežanin Borg (Borge) Ousland prvi su ljudi koji su skijama prešli preko zamrznutog Arktičkog okeana, čime su okončali ekspediciju dugu 1000 km - od severnog Sibira do Severnog pola.

2010 - Predsednik SAD Barak Obama (Barack) potpisao je istorijski zakon o zdravstvenoj zaštiti koja se proširuje na desetine miliona Amerikanaca i kojim se sprečavaju zloupotrebe osiguravajućih kompanija.

2011 - Umrla je američka glumica i jedna od najvećih holivudskih zvezda Elizabet Tejlor (Elizabeth Taylor). Dobitnica je dva Oskara za uloge u filmovima "Ko se boji Virdžinije Vulf" i "Butterfiled 8", a zapažene uloge ostvarila je i u filmovima "Mačka na usijanom limenom krovu", "Kleopatra", "Div", "Lesi se vraća kući".

2014 - Umro je Adolf Suares (Adolfo Suarez) prvi demokratski izabran premijer Španije 1977. posle gotovo četiri decenije fašističke diktature Franciska Franka.

 

1401 - U pohodu kroz Aziju i Sredozemlje tatarski vojskovođa Tamerlan osvojio je Damask.

1603 - Umrla je engleska kraljica Elizabet I. Engleska je tokom njene 45-godišnje vladavine postala vodeća zemlja u proizvodnji tekstila i vune, osnovala je prvu koloniju u Severnoj Americi - Virdžiniju, utemeljila Istočnoindijsku kompaniju, a britanski morepolovci, trgovci i gusari stvorili su temelje buduće britanske imperije. Presto je nasledio škotski kralj Džejms VI, čime je, kao Džejms I, objedinio englesku i škotsku krunu. Zajednički parlament osnovan je 1707, kada su se dve zemlje ujedinile u Veliku Britaniju.

1736 - U Budimu je mučenjem na točku ubijen vođa srpskih ustanika Pera Segedinac koji je 1735. u Pomorišju, Bačkoj i Posavini podigao Vojvođane protiv Austrije. Moriški komandant je opevan u narodnim pesmama, a Laza Kostić je napisao dramu "Pera Segedinac".

1882 - Nemački bakteriolog Robert Koh objavio je da je izolovao bakteriju koja izaziva tuberkulozu, kasnije nazvanu "Kohov bacil".

1882 - Umro je američki pisac Henri Vodsvort Longfelou, autor epske poeme "Hijavata", u kojoj je prikazao folklorno bogatstvo severno-američkih Indijanaca.

1891 - Velika Britanija i Italija su postigle sporazum o granicama kolonija u području Crvenog mora.

1905 - Umro je francuski pisac Žil Vern koji je svojim naučno-fantastičnim romanima odigrao veliku ulogu u popularizaciji nauke i predvideo mnoga naučna dostignucga. Napisao je 57 romana od kojih su najpoznatiji ("Put oko sveta za 80 dana", "Dvadeset hiljada milja pod morem", "Put na Mesec", "Put u središte Zemlje", "Pet nedelja u balonu").

1945 - Američke i britanske trupe su u Drugom svetskom ratu prešle reku Rajnu i nastavile prodor u unutrašnjost Nemačke.

1945 - U Beogradu je potpisan sporazum vlade Demokratske Federativne Jugoslavije i Uprave UN za pomoć i obnovu (UNRA). Sporazumom je predviđeno da UNRA pomogne u hrani, lekovima, obući i odeći, i da uputi stručnjake za obnovu poljoprivrede, industrije i saobraćaja u Jugoslaviji.

1962 - Umro je švajcarski fizičar, balonista i istraživač morskih dubina Ogist Pikar, profesor Univerziteta u Briselu. Godine 1931. postao je prvi čovek koji je dospeo u stratosferu, popevši se balonom do 15.780 metara. Od 1938. spuštao se batiskafom 48 puta u okeanske dubine i do 4.000 metara.

1972 - Velika Britanija je uspostavila direktnu kontrolu u Severnoj Irskoj da bi sprečila sukobe paravojnih grupa katolika i protestanata.

1976 - U Argentini je vlast preuzela vojna hunta generala Horhea Videle, a predsednica Isabela Peron je uhapšena.

1976 - Umro je britanski feldmaršal Bernard Lo Montgomeri, jedan od vodećih savezničkih vojskovođa u Drugom svetskom ratu. Pobeda njegove Osme armije nad Afričkim korpusom nemačkog feldmaršala Ervina Romela u bici kod El Alamejna krajem 1942, preokrenula je tok rata u Africi.

1980 - U El Salvadoru zahvaćenom građanskim ratom, ubijen je najglasniji kritičar vojnih vlasti u toj zemlji, nadbiskup San Salvadora, Oskar Arnulfo Romero. Smrt uticajnog i popularnog borca za reforme i ljudska prava izazvala je zaoštravanje krize.

1989 - U vodama Aljaske brod "Ekson Valdez" ispustio je više od četiri miliona tona nafte.

1990 - Šri Lanku je napustilo 2.000 indijskih vojnika, poslednjih iz kontingenta od 50.000, koji su dve i po godine bezuspešno pokušavali da savladaju oružanu pobunu tamilskih separatista protiv centralnih vlasti u Kolombu.

1999 - U 20.00 časova snage NATO počele su napad iz vazduha na SR Jugoslaviju. Tokom 78 dana akcije pod nazivom "Milosrdni anđeo", u kojoj je učestvovalo 19 zemalja, poginulo je više od 1.000 ljudi, a nekoliko hiljada je ranjeno. Teško su oštećeni vojni i civilni objekti, a šteta je procenjena na oko 30 milijardi dolara.

1999 - Vlada SR Jugoslavije proglasila je ratno stanje.

2000 - Lideri Evropske unije su na sastanku u Lisabonu usaglasli novu strategiju za Balkan - jačanje veza sa opozicijom i civilnim društvom u Srbiji u cilju postizanja demokratskog preobražaja u celoj SR Jugoslaviji.

2002 - Po prvi put u 74-godišnjoj istoriji Oskara, dvoje glumaca crnaca dobili su tu nagradu za najbolju mušku i žensku ulogu: Denzel Vošington za ulogu u filmu "Dan obuke" i Hale Beri za ulogu u filmu "Bal čudovišta".

2003 - Zupanijski sud u Rijeci (Hrvatska) osudio je bivšeg hrvatskog generala Mirka Norca na 12 godina zatvora zbog zločina nad Srbima u Gospiću 1991. godine.

2006 - Posle skoro četiri decenije kampanje za nezavisnost Baskije, oblasti na severu Španije, separatistička organizacija ETA objavila je trajni prekid vatre i najavila borbu demokratskim sredstvima.

2008 - Umro je Boris Dvornik, jedan od najpoznatijih glumaca u istoriji Hrvatske i Jugoslavije. Najširu popularnost stekao je ulogama u TV serijama "Naše malo misto", "Kapelski kresovi" i "Velo misto".

 

1196. Veliki župan Raške Stefan Nemanja predao je vlast drugorođenom sinu Stefanu, koji je 1217. krunisan kao prvi srpski kralj (Prvovenčani). Najstariji sin Vukan, kao veliki knez, zadržao je Zetu, Trebinje, Toplicu i Hvosno, a najmlađi sin Rastko se zamonašio.

1611. Rođen je turski putopisac Evlija Čelebija, koji je od 1630. proputovao Osmanlijsko carstvo, a svoja zapažanja objavio u čuvenim "Putopisima" u 10 knjiga.

1807. U Engleskoj je zabranjena trgovina robljem.

1821. Grci su na Peloponezu počeli ustanak protiv Turaka, koji je nakon 12 godina završen priznavanjem nezavisnosti Grčke.

1844. Proglašen je Prvi srpski građanski zakonik, koji je odigrao značajnu ulogu u pravnom i društvenom životu Srbije.

1867. Rođen je italijanski dirigent Arturo Toskanini, jedan od najvećih dirigenata 20. veka. Dirigovao je u milanskoj Skali, zatim u Metropoliten operi u Njujorku, gde je organizovao i simfonijski orkestar.

1875. Rođen je Branislav Petronijević, jedan od najistaknutijih srpskih i jugoslovenskih građanskih filozofa. Bio je profesor Velike škole, potom Beogradskog univerziteta i član Srpske akademije nauka i umetnosti. Pored filozofije bavio se paleontologijom, biologijom i psihologijom ("Principi metafizike", "Istorija novije filozofije", "Univerzalna evolucija").

1881. Rođen je mađarski kompozitor i pijanista Bela Bartok, čije je delo otvorilo nove pravce razvoja mađarske muzike. U svetskim razmerama jedan je od začetnika "nove muzike" 20. veka (simfonijska poema "Košut", opera "Dvorac Modrobradog", baleti "Drveni princ", "Čudesni mandarin"). Kao antifašista emigrirao je 1940. u SAD, gde je 1945. umro.

1918. Umro je francuski kompozitor Klod Ašil Debisi, tvorac muzičkog impresionizma i jedan od utemeljivača moderne muzike ("Popodne jednog fauna", "Nokturno").

1923. Sletanjem na aerodrom u Pančevu aviona na liniji Pariz-Carigrad, Jugoslavija je postala deo tada malobrojne porodice država povezanih vazdušnim saobraćajem.

1924. U Grčkoj je zbačen s prestola kralj Đorđe II, a Grčka je proglašena republikom.

1937. Italija i Kraljevina Jugoslavija sklopile su sporazum o međusobnoj miroljubivoj politici, koji je dobio naziv "Uskršnji pakt".

1941. Kraljevina Jugoslavija pristupila je Trojnom paktu Nemačke, Italije i Japana. Protokol su u Beču potpisali predsednik vlade Dragiša Cvetković i ministar inostranih poslova Aleksandar Cincar-Marković.

1957. Belgija, Zapadna Nemačka, Italija, Luksembrug, Francuska i Holandija potpisale su Rimski ugovor, po kojem je 1. januara 1958. osnovano Evropsko zajedničko tržište. Organizacija je kasnije nazvana Evropska ekonomska zajednica (danas Evropska unija).

1975. U Rijadu je ubijen kralj Fejsal. Ubica, kraljev sinovac princ Fejsal Musaid, pogubljen je javno u Rijadu u junu, a novi kralj Saudijske Arabije postao je Fejsalov brat Halid Ibn Abdul Aziz.

1991. Na tajnom sastanku u Karađorđevu, predsednici Srbije i Hrvatske, Slobodan Milošević i Franjo Tuđman, dogovorili su se o podeli Bosne i Hercegovine i o rušenju reformske jugoslovenske vlade premijera Ante Markovića. Održavanje ovog sastanka i dogovor nikada nisu zvanično potvrđeni, ali su kasnije brojni izvori saopštili da za to imaju čvrste dokaze.

1991. Umro je srpski pozorišni, filmski i TV glumac Milutin Mića Tatić, junak TV serije za decu "Na slovo, na slovo". Najmlađe slušaoce Radio Beograda godinama je budio emisijom "Dobro jutro, deco".

1993. Višemesečni pregovori o Bosni i Hercegovini završeni su u Njujorku neuspehom. Mirovni plan kopredsednika Međunarodne konferencije o Jugoslaviji Sajrusa Vensa i lorda Dejvida Ovena potpisali su bosanski Hrvati i Muslimani, a lider bosanskih Srba Radovan Karadžić odbio je da ga potpiše, smatrajući da su predložene mape neprihvatljive za Srbe.

1994. Neonacisti su bacili bombu na sinagogu u Libeku, što se smatra prvim takvim incidentom od kraja Drugog svetskog rata u Nemačkoj.

1999. Vlada SR Jugoslavije prekinula je diplomatske odnose sa SAD, Velikom Britanijom, Francuskom i Nemačkom zbog agresije NATO-a na Jugoslaviju. Nakon prvih vazdušnih udara na području Prištine i još osam gradova u Srbiji, u centru Beograda demolirani su američki, nemački, francuski i britanski kulturni centri.

1999. U požaru koji je zahvatio oko 30 vozila u tunelu ispod Mon Blana poginulo je najmanje 40 ljudi.

2002. Film "Ničija zemlja", bosanskog reditelja Danisa Tanovića, dobio je nagradu "Oskar" za najbolji strani film.

2002. U snažnom zemljotresu u Avganistanu i severozapadnom Pakistanu život je izgubilo oko 1.800 ljudi, a preko 2.000 je ranjeno.

2003. Vlada Srbije donela je odluku da raspusti Jedinicu za specijalne operacije (JSO), u kojoj su bili i osumnjičeni za ubistvo srpskog premijera Zorana Đinđića i još neka ubistva u prošlosti

 

1827 - U Beču je umro nemački kompozitor Ludvig van Betoven (Ludwig, Beethoven), koji se, uz Baha (Bach) i Mocarta (Mozart) smatra najvećim genijem u istoriji muzike. Autor je devet simfonija, 32 klavirske sonate, pet koncerata za klavir i orkestar, jedne opere ("Fidelio"), kamernih kompozicija, misa ("Misa solemnis"). Poslednjem ispraćaju maestra iz Bona prisustvovalo je 30.000 Bečlija.

1881 - Rumunija je postala kraljevina, a Karol I iz nemačke dinastije Hoencolern-Sigmaringen, proglasen je kraljem.

1892 - Umro je američki pisac Volt Volter Vitmen (Walt Walter Whitman), najuticajniji američki pesnik 19. veka, autor čuvene zbirke pesama "Vlati trave".

1893 - Rođen je italijanski političar Palmiro Toljati (Togliatti), jedan od osnivača i dugogodišnji generalni sekretar Komunističke partije Italije (1927-1964), pobornik policentrizma u komunističkom pokretu i utemeljivač koncepcije "italijanskog puta u socijalizam".

1913 - Nakon duge opsade, uz pomoć srpske vojske Bugari su u Prvom balkanskom ratu osvojili turski grad Jedrene.

1914 - Rođen je američki pisac Tomas Lenijer Vilijams (Thomas Lanier Williams), poznat kao Tenesi Vilijams (Tennešee), koji je stekao široku popularnost dramama ("Staklena menažerija", "Tramvaj nazvan želja", "Mačka na usijanom limenom krovu").

1923 - Umrla je francuska glumica Sara Bernar (Sarah Bernhardt) koja je obeležila pozorišnu epohu kao najveća tragičarka svog doba. Uživala je izuzetnu popularnost i savremenici su je nazivali "božanska Sara".

1945 - Posle teških borbi, američke trupe su u Drugom svetskom ratu osvojile pacifičko ostrvo Ivo Džima. Amerikanci su izgubili više od 4.500 vojnika, a oko 22.000 Japanaca je poginulo ili zarobljeno.

1953 - Američki mikrobiolog Džonas Edvard Salk (Jonas Edward) objavio je pronalazak vakcine protiv dečje paralize.

1971 - Šeik Mudžibur Rahman (Mujibur) proglasio je Istočni Pakistan nezavisnom državom Bangladeš.

1973 - Umro je engleski pisac, glumac i pevač Noel Kauard (Coward). Svestrani majstor pozornice stekao je veliku popularnost svojim dramama, skečevima i muzičkim revijama ("Vrtlog", "Pali anđeli", "Laka vrlina", "Reč i muzika", "Privatni život").

1979 - Predsednik Egipta Anvar el Sadat (Anwar) i premijer Izraela Menahem Begin (Menaćem) potpisali su u Vašingtonu mirovni ugovor. To je bio prvi mirovni sporazum između jevrejske države i jedne arapske zemlje.

1984 - Samoubistvo je izvršio jugosloveski i srpski pisac Branko Ćopić, jedan od najplodnijih i najpopularnijih pisaca u periodu posle Drugog svetskog rata. Humorista, autor rodoljubive i dečje poezije, Ćopić se smatra nastavljačem tradicije seoske pripovetke srpskog realizma Kočića, Ćorovića i Veselinovića ("Pod Grmečem", "Doživljaji Nikoletine Bursaća", "Gluvi barut", "Osma ofanziva", "Bašta sljezove boje").

1992 - Bivši šampion boksa u teškoj kategoriji Majk Tajson (Mike Tyson) osuđen je na šest godina zatvora zbog silovanja.

1993 - Savet bezbednosti UN izglasao je slanje 30.000 mirovnih trupa u Somaliju. To je bila dotad najaveća i najskuplja mirovna operacija UN.

1993 - Umro je srpski pozorišni i filmski glumac Taško Načić, majstor komedije i groteske. Proslavio se u matičnom pozorištu "Atelje 212" ulogama u "Kralju Ibiju", "Radovanu III", "Čudu u Šarganu", "Kafanici sudnici, ludnici" i u mnogim filmovima, među kojima je najzapaženija bila uloga u "Davitelju protiv davitelja".

1997 - U Kalifoniji je na različitim mestima pronađeno 39 slično odevenih tela ljudi, pripadnika sekte "Rajska kapija" koji su izvršili masovno samoubistvo.

2002 - U seriji zemljotresa koji su pogodili provinciju Baglan u Avganistanu poginulo je oko 1.000 ljudi.

2004 - Japanski sud doneo je presudu kojom je naloženo vladi i jednoj japanskoj firmi da isplate odštetu od 88 miliona jena grupi Kineza koji su bili primorani da rade u Japanu tokom II svetskog rata.