Deveta dalmatinska divizija

Deo NOVJ
Datum formiranja:   13. februar 1943.
Mesto:   Imotski
Formacija:   Treća dalmatinska brigada
Četvrta dalmatinska brigada
Peta dalmatinska brigada
Brojno stanje:   2.118 vojnika i oficira
Komandant:   Vicko Krstulović
Drugi komandujući oficir:   Politički komesar Ivica Kukoč
Učešće u bitkama:   Bitka na Neretvi
Odbrana Splita septembra 1943.
Operacija "Citen"
Napad na Livno decembra 1943.
Desant na Drvar
Napad na Gračac avgusta 1944.
Napad na Livno oktobra 1944.
Kninska operacija 1944
Mostarska operacija
Ličko-primorska operacija
Tršćanska operacija
Odlikovanja:   decembra 1944. proglašena udarnom

Deveta dalmatinska divizija NOVJ formirana je 13. februar a 1943 u Imotskom naredbom Vrhovnog komandanta NOV i POJ. U njen sastav su ušle Treća, Četvrta i Peta dalmatinska brigada.

Tokom Bitke na Neretvi divizija je vodila odbrambene borbe u okolini Imotskog i u zapadnoj Hercegovini protiv četnika i Nemaca. Tokom prebacivanja preko Neretve Vrhovni štab je angažovao za prenos ranjenika preko planine Prenj i zaštitu Centralne bolnice. Pokret pod teretom nosila sa ranjenicima preko vrleti zaleđene planine predstavljao je za slabo obučene borce teško iskušenje. Osim gubitaka od izmrzavanja, prilikom transporta ranjenika u diviziji je zavladala epidemija tifusa, koji je veoma umanjio brojnost jedinica.

Nakon zauzimanja Nevesinja divizija je ostala u Nevesinjskom Polju, angažovana u odbijanju neprekidnih italijansko-četničkih napada. Zbog veoma umanjenoj brojnog stanja i borbene efikasnosti divizija je naredbom Vrhovnog štaba od 12. aprila rasformirana, kao i Četvrta i Peta dalmatinska brigada. Njihovim ljudstvom popunjene su ostale jedinice. 3. juna 1943. tokom Bitke na Sutjesci rasformirana je i Treća dalmatinska brigada.

Deveta divizija obnovljena je početkom septembra 1943. odlukom štaba Četvrte operativne zone Hrvatske u okolini Splita. Formiran je štab na čelu sa komandantom Antom Baninom i političkim komesarom Edom Santinijem, a diviziju su sačinjavale Prva i novoformirana Treća dalmatinska brigada. 12. septembra 1943. u sastav divizije ušla je i novoformirana Četvrta (splitska) brigada, sa kojom je divizija imala oko 3.500 boraca.

Od samog osnivanja Deveta divizija angažovana je u oštrim borbama tokom odbrane Splita. Od osnivanja Osmog korpusa 7. oktobra 1943. do kraja rata Deveta divizija bila je u njegovom sastavu.

Od decembra 1943. do kraja jula 1944. jadransko zaleđe bilo je poprište niza dobro smišljenih i energično vođenih operacija nemačke Druge oklopne armije usmerenih na obezbeivanje vitalnih tačaka i komunikacija i nanošenje što težih NOVJ. U svim ovim operacijama i ofanzivnim protivmerama NOVJ u dalmatinskom zaleđu između Livna i Like učestvovala je i Deveta divitzija. Ona je konačno oslobodila Livno 10. oktobra 1944. i nakon toga predstavljala desnokrilnu napadnu kolonu koja je kroz neprijateljsku pozadinu sadejstvovala ostalim jedinicama Osmog korpusa tokom ofanzive za oslobođenje Dalmacije.

Februara 1945. učestvovala je u Mostarskoj operaciji, a tokom marta i aprila u Ličko-primorskoj operaciji. Tokom Tršćanske operacije desantom sa ostrva Cresa na obalu Istre izvršila je drzak i energičan upad u pozadinu teško utvrđenog riječkog fronta nemačkog 97. korpusa, značajno doprinoseći tempu i krajnjem uspehu operacije.

Ukazom Vrhovnog štaba decembra 1944. Osma divizija proglašena je udarnom u znak priznanja za postignute uspehe.

Izvor: Wikipedia