Crkva izronila iz Dunava

Svodovi nekadašnje crkve i opštinskog zdanja, zbog niskog vodostaja Dunava, izronili su na površinu, a stari Donjomilanovčani, sa nevericom i setom, gledaju mesto na kome je potopljena čitava varoš u kojoj su nekada živeli. Ovaj gradić dva puta je izmeštan, oba puta voljom vlasti, a Porečani, njegovi žitelji, oba puta sa sobom poneli su sve što se moglo poneti, i oba puta za sobom ostavljali uspomene, ulice, ognjišta.

Prvi put, 1832. godine, dekretom kneza Miloša Obrenovića, tadašnji Poreč, koji se nalazio na Porečkoj adi, izmešten je na desnu obalu Dunava. Tada je i dobio ime Milanovac, po Miloševom sinu Milanu, a nekoliko godina kasnije imenu je pridodat prefiks "donji", kako bi se lakše razlikovao od onog drugog, "takovskog" Milanovca.

Gotovo vek i po kasnije, početkom sedamdesetih godina, tadašnje vlasti, u saradnji sa Rumunijom, započinju gradnju HE "Đerdap". Akumulaciono jezero, koje će tom prilikom nastati, izazvaće porast nivoa najveće evropske reke, tako da Donjomilanovčanima nije preostalo ništa drugo već da iznova krenu u seobu i čitavo naselje presele petnaestak kilometara uzvodno.

Sećanja na to doba još uvek su živa. Nedavno je objavljena i monografija sa fotografijama starog Milanovca i sa rodoslovom porodica koje su tada nastanjivale ovu varoš. Porečani su oba puta "selili" i svoju crkvu. Sa ade, doduše, nije sačuvano mnogo, tek deo ikonostasa, ali je drugi put preseljeno gotovo sve sem freski i zidina. Kažu da hram niko nije hteo da ruši, pa je na kraju bio miniran. Ostale građevine bile su "demontirane", a materijal korišćen za izgradnju novog naselja.

Danas Donji Milanovac se nalazi na delu gde je Dunav najširi u svom toku i svojim izgledom neodoljivo podseća na morski zaliv. Na istom mestu nalazio se i rimski kastrum (utvrđenje) Taliata. Nizvodno Dunavom, o rimskim pohodima svedoči i Trajanova tabla. Praistorijska nalazišta Lepenski Vir i Vlasac dokaz su da se ovde živelo od pamtiveka. Ovo prvo takođe je izmešteno zbog izgradnje hidroelektrane. Vlasac, za koji naučnici tvrde da je bio preteča Lepenskog Vira, ostao je pod vodom i izranja tek ponekad, kada Dunav opadne. Simbolično, baš nalik na stari i novi Donji Milanovac.
Dejan Zlatić