Andromeda pet puta veća
Na rubu nama najbliže galaksije opažene raštrkane zvezde, zvane „crveni divovi”

Galaksija Andromeda, najbliža kosmička susetka našoj, Mlečnom putu, pet puta je veća nego što se pretpostavljalo! Astronomi sa Univerziteta Kalifornija u Santa Kruzu su, upravo, to objavili na temelju mnoštva metalom siromašnih zvezda udaljenih od središta.

Novootkrivene „nebeske svetiljke” su veoma krupne, poznate pod imenom „crveni divovi”. Mada su opažene iza najvidljivijeg dela, ogromnog bleštavog kovitlajućeg koluta (disk), i dalje se obrću s galaksijom i predstavljaju deo produženog haloa.

Uobičajeno astronomsko gledište podrazumeva da je Andromeda veoma izdužena kružnica (elipsa), poprskana svetlim tačkama. Najnovije otkriće, međutim, ukazuje da ona zahvata znatno veći deo noćnog neba s kudikamo dužim poluprečnikom. Proteže se, najmanje, milion svetlosnih godina, a to će olakšati upoređivanje veličine s Mlečnim putem.

Andromeda je među stručnjacima znana pod imenom M31, a daleko je od Zemlje oko dva i po miliona svetlosnih godina, što je u kosmičkim razmerama – prvo susedstvo. Kao i naša, spiralnog je oblika, a najuočljivija su tri područja: spljošteni disk, svetlo ispupčenje sačinjeno od gusto zbijenih zvezda u sredini i izduženi kraci, koji se povijaju unutra, sa raštrkanim zvezdama (halo).

Koristeći dva teleskopa na Havajima, astronomi su pronašli do sada neviđene „crvene džinove” na razdaljini od 500.000 i više svetlosnih godina od srca galaksije. U tom osmatranju poslužili su se novim postupkom koji razdvaja mnoštvo nama bližih i blistavijih zvezda Mlečnog puta od rođaka slabašnog sjaja u Andromedi.

Kada su ih uporedili u ovom posmatranju, ispalo je obrnuto: zvezde iz naše galaksije podsećale su na svetlucanje svica, a Andromedine su sijale poput svetionika, na podjednakom rastojanju od zamišljenog posmatrača koje je iznosilo, otprilike, tri metra! I tako su, u stvari, raspoznali Andromedine raštrkane zvezde.

Prema važećim astronomskim pretpostavkama, halo je deo galaksije koji se prvi uobličio. Zvezde koje ga čine su siromašne metalima, zato što su postale u doba kada je u kosmosu bilo manje teških metala nego što ih sada ima u zvezdama. Teški metali su nastali u velikim izlivima (erupcije) najranijih zvezda u vidu supernova u međuzvezdani prostor, posle čega su se preobrazile u bele patuljke.

U hemijskom pogledu, najranije zvezde su siromašnije u poređenju s potonjim.

Astronome je dugo kopkalo zašto je halo Andromede deset puta bogatija od Mlečnog puta, iako imaju gotovo istovetnu prošlost. Kada rasprostranjenje metala ucrtate na novu kartu Andromede, s pet puta većim poluprečnikom, odgovor se sam nameće.

Ispostavlja se da je to sada nova, do juče malo poznata galaksija.

S. V.

Izvor: Politika