Filmska kritika
Divni, novi svet
Film „Zlatna kapija” („Nuovomondo”); scenario i režija Emanuele Krialeze; uloge: Vićenco Amato, Šarlot Ginzbur, Aurora Kvatroki... Trajanje 120 min., proizvodnja Italija-Francuska, 2006.

„Zlatna kapija” (u originalu: „Nuovomondo”), treći je dugometražni igrani film u karijeri talentovanog sicilijanskog reditelja Emanuelea Krialezea („Jednom smo bili stranci” i „Respiro”), i ko zna koji po redu na temu odlaska siromašnih Italijana u novi svet početkom 20. veka.
Od ovakve, „već viđene” priče, Krialezeu je pošlo za rukom da načini imaginativan, inteligentan i atraktivan film, u kojem je povremeno zaustavljanje gledaočevog daha postignuto bez upotrebe specijalnih efekata – samo glumački performansi i dijalozi, vešto vođene emocije, inteligentno promišljene i koreografijom razrešene scene. Naročito one u kojima je upravo na ovakav način dočarano burno i teško putovanje u klaustrofobičnom potpalublju broda, što će preživele i izmrcvarene putnike odvesti pravo pred noge krutih američkih činovnika i njihovih još krućih pravila na ostrvu Elis, te „zlatne kapije”, novog, obećanog sveta.

Krialezeov film je solidan i čvrst, ne povlađuje trendovima, ne pridikuje. Njegova tema je prethodno pedantno istražena, a sama priča o putovanju jedne sicilijanske porodice, od Starog i praznoverjem ispunjenog do Novog hladnokrvno modernog sveta, mudro je tripartitno složena.

U prvom delu do izražaja dolazi Krialezeova sklonost ka vizuelno istančanim prikazima pejzaža, brdovite i kamenite, sirotinjske Sicilije, na čijim obroncima upoznajemo glavne junake. Porodicu Salvatorea Mankuza (izvrsni Vićenco Amato): njegove sinove Anđela (Frančesko Kasisa) i Pjetra (Filipo Pućilo), autoritativno tvrdoglavu majku Fortunatu (blistava Aurora Kvatroki) i njihov, paganskim običajima, verovanjima i nadanjima, obojeni svet.

I već u ovom prvom delu hiperrealističnu podlogu filma Krialeze nadgrađuje imaginativnim scenama Salvatoreovog sna o Americi, u kojoj i teče mleko poput reke, raste džinovsko voće i trče džinovski pilići, upotrebljavajući ih i kasnije. Funkcionalno, sa merom i primerenom dozom duhovite ironije.

Uvertira za drugi deo priče je Salvatoreova konačna odluka, doneta protiv volje majke, da porodica rasproda sve što se može rasprodati (a malo je toga, sem vernih magaraca), da se obuje i obuče i kupi brodske karte treće klase. Period priprema za put, silazak Mankuzeovih u grad, Krialeze vešto koristi i da bi oživeo epohu, predočio socijalne razlike i verno, a korisno, oslikao stanje Starog sveta sa početka 20. veka. Tako je kontrast na kraju filma, sa scenama dokova Njujorka i njegovih nebodera, postao potencirano jači.

Uz sve to, Krialeze u drugi deo priče uvodi još jedan ženski lik, zanosne a misteriozne Lusi (Šarlot Ginzbur), elegantne mlade žene neznanog porekla. Ona postaje važna karika u gradnji dalje sudbine Menkuzeovih, zgodan izgovor za golicanje mašte muškog dela porodice, ali i lik u funkciji gradiranja emocija tokom samog iscrpljujućeg putovanja i raspleta u trećem činu. A on počinje scenama prilaska broda ostrvu Elis okruženog maglom, koje se mogu smatrati i omažom Feliniju i njegovom filmu „Brod plovi”, nastavlja se opet detaljno istraženom pa verno prikazanom atmosferom u ovom velikom, i za mnoge nesavladivom, karantinu, hiperboli koja dobacuje i do Krialezeovog stava o Americi današnjih dana.

Krialezeov film bio je jedan od najboljih (i nagrađenih) na ovogodišnjem Venecijanskom festivalu, a na repertoaru domaćih bioskopa nepravedno je potisnut u drugi plan. Da li možda zato što naši distributeri smatraju da italijansko-francuski film, bez specijalnih efekata i kompjuterskih vratolomija i bez uloženih stotina miliona dolara, ne može da ima prođu u našim u bioskopima?

Dubravka Lakić

Izvor: Politika